Başınağacı

Başınağacı (lat. Viburnum) — bitkilər aləminin fırçaotuçiçəklilər dəstəsinin adoksakimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Başınağacı
Elmi təsnifat
Domen:
Eukariotlar
Klad:
Diaphoretickes
Ranqsız:
Arxeplastidlər
Aləm:
Bitkilər
Klad:
Streptophyta
Klad:
Embryophytes
Klad:
Polysporangiophytes
Klad:
Tracheophytes
Klad:
Toxumlu bitkilər
Klad:
Çiçəkli bitkilər
Klad:
Eudicots
Klad:
Core eudicots
Klad:
Superasterids
Klad:
Asterids
Klad:
Campanulids
Dəstə:
Fırçaotuçiçəklilər
Fəsilə:
Adoksakimilər
Cins:
Başınağacı
Beynəlxalq elmi adı
Vikianbarın loqotipi
Şəkil
axtarışı
ITIS  35249
NCBI  4204
EOL  37657
FW  53304

Azərbaycanda yabanı halda 3 növü yayılıb, təbabətdə adi başınağacı (Viburnum opulus) istifadə edilir.

Adi başınağacı – yaşıltəhər, qonur – boz rəngdə qabıqlı gövdəyə malik koldur. Qarşı-qarşıya düzülmüş, yumurtaşəkilli, kənarı iri dişli yarpaqları vardır. Çiçəkləri ağdır, çətir formada yerləşir. Al qırmızı rəngli yumurtavari – girdə formada bir çəyirdəkli yeməli meyvələri var. Bitki may – iyun aylarında çiçəkləyir, meyvələri avqust – sentyabrda yetişir.

Başınağacı Azərbaycanda Böyük və Kiçik Qafaqzın meşəliklərində və Talışda – ovalıqdan başlayaraq orta dağ qurşağına kimi geniş yayılıb. Ona daha çox meşələrdə, çayların kənarında və kolluqlarda rast gəlinir. Bundan əlavə – bağlarda, parklarda bəzək bitkisi kimi də becərilir.

Başınağacının meyvələrindən daha çox istifadə edilir. Meyvələrini tamam yetişəndə toplayır, onlardan həm təzə-tər, həm də xüsusi quruducularda qurudub istifadə edirlər.

Meyvələrinin tərkibində çoxlu miqdarda şəkər – (32 %-ə qədər), aşı maddələri (3 %), ursol və xlorogen turşuları, üzvi turşular (3-4 %), C və K vitaminləri vardır.

Elmi təbabətdə başınağacının qabıqlarından sulu dəmləmə, bişirmə və duru ekstrakt formada preparatlar hazırlayıb, daxili qanaxmalarda, eləcə də uşaqlıq və mədə-bağırsaq qanaxmalarında qankəsici dərman kimi işlədilir.

Növləri
  • Viburnum acutifolium Benth.
  • Viburnum alnifolium Marshall
  • Viburnum amplifolium Rehder
  • Viburnum anabaptista Graebn.
  • Viburnum atrocyaneum C.B. Clarke
    • Viburnum atrocyaneum subsp. atrocyaneum
    • Viburnum atrocyaneum subsp. harryanum (Rehder) P.S. Hsu
  • Viburnum ayavacense Kunth
  • Viburnum betulifolium Batalin
    • Viburnum betulifolium var. betulifolium
    • Viburnum betulifolium var. flocculosum (Rehder) P.S. Hsu
  • Viburnum blandum C.V.Morton
  • Viburnum brachybotryum Hemsl.
  • Viburnum brevipes Rehder
  • Viburnum brevitubum (P.S. Hsu) P.S. Hsu
  • Viburnum buddleifolium C.H. Wright
  • Viburnum burejaeticum Regel & Herd.
  • Viburnum burmanicum (Rehder) C.Y. Wu
    • Viburnum burmanicum var. burmanicum
  • Viburnum caudatum Greenm.
  • Viburnum chinense Hook. & Arn.
  • Viburnum chingii P.S. Hsu
    • Viburnum chingii var. carnosulum (W.W. Sm.) P.S. Hsu
    • Viburnum chingii var. chingii
    • Viburnum chingii var. impressinervium (P.S. Hsu) P.S. Hsu
  • Viburnum chinshanense Graebn.
  • Viburnum chunii P.S. Hsu
    • Viburnum chunii var. chunii
  • Viburnum ciliatum Greenm.
  • Viburnum cinnamomifolium Rehder
  • Viburnum congestum Rehder
  • Viburnum conspectum C.V. Morton
  • Viburnum corymbiflorum P.S. Hsu & S.C. Hsu
  • Viburnum costaricanum (Oerst.) Hemsl.
  • Viburnum cotinifolium D. Don
  • Viburnum cylindricum Buch.-Ham. ex D. Don
  • Viburnum dalzielii W.W. Sm.
  • Viburnum dasyanthum Rehder
  • Viburnum davidii Franch.
  • Viburnum dilatatum Thunb.
    • Viburnum dilatatum var. dilatatum
    • Viburnum dilatatum var. fulvotomentosum (P.S. Hsu) P.S. Hsu
  • Viburnum discolor Benth.
  • Viburnum divaricatum Benth.
  • Viburnum edule Raf.
  • Viburnum elatum Benth.
    • Viburnum elatum var. cuneifolium (Bartlett) C.V. Morton
  • Viburnum erosum Thunb.
    • Viburnum erosum var. erosum
    • Viburnum erosum subsp. ichangense (Hemsl.) P.S. Hsu
    • Viburnum erosum var. taquetii (H. Lév.) Rehder
  • Viburnum erubescens Wall.
    • Viburnum erubescens var. erubescens
    • Viburnum erubescens var. prattii (Graebn.) Rehder
  • Viburnum farreri Stearn
  • Viburnum ferrugineum (Torr. & A. Gray) Small
  • Viburnum flavescens W.W. Sm.
  • Viburnum foetidum Wall.
    • Viburnum foetidum var. ceanothoides (C.H. Wright) Hand.-Mazz.
    • Viburnum foetidum var. rectangulum (Graebn.) Rehder
  • Viburnum fordiae Hance
  • Viburnum formosanum Hayata
    • Viburnum formosanum subsp. formosanum
  • Viburnum fuscum (Oerst.) Hemsl.
  • Viburnum glabratum Kunth
  • Viburnum glomeratum Maxim.
    • Viburnum glomeratum subsp. glomeratum
    • Viburnum glomeratum subsp. magnificum (P.S. Hsu) P.S. Hsu
    • Viburnum glomeratum subsp. rotundifolium (P.S. Hsu) P.S. Hsu
  • Viburnum goudotii Killip & A.C. Sm.
  • Viburnum grandiflorum Wall. ex DC.
  • Viburnum hainanense Merr. & Chun
    • Viburnum hainanense f. xanthocarpum (Rehder) Chun & F.C. How
  • Viburnum hallii (Oerst.) Killip & A.C. Sm.
  • Viburnum hanceanum Maxim.
  • Viburnum hartwegii Benth.
  • Viburnum hengshanicum Tsiang
  • Viburnum henryi Hemsl.
  • Viburnum hupehense Rehder
    • Viburnum hupehense subsp. hupehense
  • Viburnum incarum Graebn.
  • Viburnum inopinatum Craib
  • Viburnum integrifolium Hayata
  • Viburnum jamesonii (Oerst.) Killip & A.C. Sm.
  • Viburnum jelskii Zahlbr.
  • Viburnum jucundum C.V.Morton
    • Viburnum jucundum var. detractum (Standl. & Steyerm.) D.N. Gibson
  • Viburnum kansuense Batalin
  • Viburnum koreanum Nakai
  • Viburnum lancifolium P.S. Hsu
  • Viburnum lasiophyllum Benth.
  • Viburnum laterale Rehder
  • Viburnum lautum C.V.Morton
  • Viburnum leiocarpum P.S. Hsu
  • Viburnum lobophyllum Graebn.
  • Viburnum loeseneri Graebn.
  • Viburnum longipedunculatum (P.S. Hsu) P.S. Hsu
  • Viburnum longiradiatum P.S. Hsu & S.W. Fan
  • Viburnum lutescens Blume
  • Viburnum luzonicum Rolfe
  • Viburnum macrocephalum Fortune
  • Viburnum mathewsii (Oerst.) Killip & Smith
  • Viburnum meiothyrsum Diels
  • Viburnum melanocarpum Hsu in Chen et al.
  • Viburnum membranaceum (Oerst.) Hemsl.
  • Viburnum microcarpum Schltdl. & Cham.
  • Viburnum microphyllum (Oerst.) Hemsl.
  • Viburnum molle Michx.
  • Viburnum mongolicum (Pall.) Rehder
  • Viburnum morrisonense Hayata
  • Viburnum mullaha Buch.-Ham. ex D. Don
    • Viburnum mullaha var. glabrescens (C.B. Clarke) Kitam.
    • Viburnum mullaha var. mullaha
  • Viburnum nervosum D. Don
  • Viburnum odoratissimum Ker Gawl.
    • Viburnum odoratissimum var. awabuki (K. Koch) Zabel ex Rumpler
    • Viburnum odoratissimum var. odoratissimum
    • Viburnum odoratissimum var. sessiliflorum (Geddes) Fukuoka
  • Viburnum oliganthum Batalin
  • Viburnum omeiense P.S. Hsu
  • Adi başınağacı (Viburnum opulus L.)
    • Viburnum opulus var. calvescens (Rehder) H. Hara
    • Viburnum opulus subsp. trilobum (Marshall) R.T. Clausen
  • Viburnum ovatifolium Rehder
  • Viburnum parvifolium Hayata
  • Viburnum peruvianum Poepp.
  • Viburnum pichinchense Benth.
  • Viburnum plicatum Thunb.
    • Viburnum plicatum var. plicatum
    • Viburnum plicatum var. tomentosum Miq.
  • Viburnum propinquum Hemsl.
  • Viburnum prunifolium L.
    • Viburnum prunifolium var. bushii (Ashe) E.J. Palmer & Steyerm.
  • Viburnum pubescens (Aiton) Pursh
    • Viburnum pubescens var. canbyi (Rehder) S.F. Blake
    • Viburnum pubescens var. longifolium (Dippel) S.F. Blake
  • Viburnum punctatum Buch.-Ham. ex D. Don
    • Viburnum punctatum var. lepidotulum (Merr. & Chun) P.S. Hsu
    • Viburnum punctatum var. punctatum
  • Viburnum pyramidatum Rehder
  • Viburnum rafinesquianum Schult.
  • Viburnum reticulatum Ruiz & Pav.
  • Viburnum rhombifolium (Oerst.) Hemsl.
  • Viburnum rhytidophyllum Hemsl.
  • Viburnum sargentii Koehne
  • Viburnum scabrellum (Torr. & A. Gray) Chapm.
  • Viburnum schensianum Maxim.
    • Viburnum schensianum subsp. schensianum
  • Viburnum seemenii Graebn.
  • Viburnum semitomentosum (Michx.) Rehder
  • Viburnum sempervirens K. Koch
    • Viburnum sempervirens var. sempervirens
    • Viburnum sempervirens var. trichophorum Hand.-Mazz.
  • Viburnum setigerum Hance
    • Viburnum setigerum var. setigerum
  • Viburnum shweliense W.W. Sm.
  • Viburnum squamulosum P.S. Hsu
  • Viburnum stellatotomentosum (Oerst.) Hemsl.
  • Viburnum stellatum (Oerst.) Hemsl.
  • Viburnum stenocalyx (Oerst.) Hemsl.
  • Viburnum subalpinum Hand.-Mazz.
    • Viburnum subalpinum var. limitaneum (W.W. Sm.) P.S. Hsu
  • Viburnum sulcatum (Oerst.) Hemsl.
  • Viburnum sympodiale Graebn.
  • Viburnum taitoense Hayata
  • Viburnum tengyuehense (W.W. Sm.) P.S. Hsu
    • Viburnum tengyuehense var. polyneurum (P.S. Hsu) P.S. Hsu
    • Viburnum tengyuehense var. tengyuehense
  • Viburnum ternatum Rehder
  • Viburnum thaiyongense W.W. Sm.
  • Viburnum tiliifolium (Oerst.) Hemsl.
  • Viburnum tinoides L.f.
    • Viburnum tinoides var. roraimense (Killip & A.C.Sm.) Steyerm.
    • Viburnum tinoides var. venezuelense (Killip & A.C.Sm.) Steyerm.
  • Viburnum toronis Killip & A.C. Sm.
  • Viburnum trabeculosum C.Y. Wu
  • Viburnum tridentatum Killip & Smith
  • Viburnum triphyllum Benth.
    • Viburnum triphyllum f. macrophyllum (Oerst.) Killip & A.C. Sm.
  • Viburnum triplinerve Hand.-Mazz.
  • Viburnum undulatum (Oerst.) Killip & A.C.Sm.
  • Viburnum urbanii Graebn.
  • Viburnum urceolatum Siebold & Zucc.
  • Viburnum utile Hemsl.
  • Viburnum venustum C.V. Morton
  • Viburnum versatile R.H. Miao, W.B. Liao & Q.Y. Sun
  • Viburnum wendlandii (Oerst.) Hemsl.
  • Viburnum witteanum Graebn.
  • Viburnum wrightii Miq.
  • Viburnum wurdackii T.R. Dudley
  • Viburnum yunnanense Rehder

İstinadlar
  1. Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 129. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
  2. Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 267.

Həmçinin bax
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.