Vandom sütunu

Vandom sütunu
Vandom sütunu
	fr. la colonne Vendôme
	48°52′02″ şm. e. 2°19′45″ ş. u.
Ölkə	Fransa
Şəhər	Paris
Yerləşir	I arondisman (Paris)[1]
Memar	J.B.Leper; J.Qonduen
Sifarişçi	Napoleon
Tikilmə tarixi	1806-1810
Üslubu	ampir
Hündürlüyü	44,3 m
Material	tunc
Fransa tarixi abidələri
İstinad nöm.	PA00085790
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Vandom sütunu (fr. la colonne Vendôme) — Parisdə Vandom meydanında sütun. Sütun eyniadlı meydanda ucaldılmışdır.

Tarixi

Meydanın özü 12 sentyabr 1685 ci il dekretinə əsasən, 13 avqust 1699 cu ildə XIV Lüdoviqin zamanında memar fr. Jules Hardouin-Mansart tərəfindən salınmışdır. O zaman meydanın mərkəzində XIV Lüdoviqin atlı heykəli yerləşmişdir. Böyük Fransa inqilabından sonra meydan 7 avqust 1792 ci ildə dağıdılır. 1799 cu ildən meydan Vandom adını almış olur. 1 oktyabr 1803 cü il Napoleonun dekretinə əsasən meydanda yeni bir sütun tikilir. Vandom sütunu Romadakı Trayan sütununun bənzəri olub, 1805-ci il Rusiya - Avstriya - Fransa müharibəsi zamanı Fransa ordusunun Austerlits döyüşündəki qələbəsi şərəfinə ələ keçirilmiş 133 qənimət topunun əridilməsindən tökülmüşdür.[2] 1,5 milyon liver dəyərində olan bu tikili “Böyük Ordü sütunu” fr. Colonne de la Grande Armée adlandırılır. 1814 cü ildə sütun üzərində qoyulmuş olan IV Henrixin atlı hüykəli 1 mart 1833 cü ildə Napoleonun atlı heykəli ilə əvəz edilir.

12 aprel 1871 ci il. Kommuna dekret qəbul edir:

12 aprel 1871 ci il. Kommuna dekret qəbul edir:
“Paris Kommunası hesab edir ki, Vandom meydanındakı İmperator sütunu barbar heykəli olub, zorakılığın və yalançı şöhrətin rəmzidir, militarizmı tərənnüm, beynəlxalq hüququ inkar edir, qalibin məğlubu təhqir etməsi Fransa Respublikasının üç əsas prinsipindən birinə — Qardaşlığa təhdiddir, qərar verilir: Tək və birinci maddə. — Vandom meydanındakı sütun ləğv ediləcəkdir.”

Orijinal mətn (fr.)

— La Commune de Paris, considérant que la colonne impériale de la place Vendôme est un monument de barbarie, un symbole de force brute et de fausse gloire, une affirmation du militarisme, une négation du droit international, une insulte permanente des vainqueurs aux vaincus, un attentat perpétuel à l’un des trois grands principes de la République française, la fraternité, décrète : article unique - La colonne Vendôme sera démolie[3]

15 may 1871-ci ildə[4] monument Paris kommunası tərəfindən dağıdılır. Kommuna üzvü rəssam Qustav Kurbe sütunu Əlillər Evinin ərazisinə kıçürməyi təklif edir. Lakin inqilan əhval ruhiyyəli Paris sakinləri onu tamam uçurulmasını tələb edirlər. Sütunun qonşuluğunda yaşayan kommunaçı rəssam Qustav Kurbe həm siyasi, həm də estetik cəhətdən sütunun uyğunsuzluğunu əsas gətirərək sökülməsini israr edir və işə rəhbərliyi öz boynuna götürür.[4] Sütun iki uğursuz cəhddən sonra kəndir və bucurqadın köməyi ilə aşırılır.[4] Tunc lövhələr saxlanılır və Kommuna rejimi devrildikdən sonra 1873 cü ildə sütun onument yeni respublikanın pesidenti fr. Patrice de Mac-Mahon tərəfindən Qustav Kurbenin öz hesabına bərpa etdiir. Ölümünə qədər müflisləşmiş rəssam Qustav Kurbe xərci tam ödəyə bilmir.

Napoleonun heykəli

Sütunun üstündəki ilk Napoleonun heykəli heykəltaraş fr. Antoine-Denis Chaudet (1763−1810) tərəfindən hazırlanmışdır. 1814 cü ildə götürülərək 1818 ci ildə əridilir. Yuli monarxiyası 1833 cü ildə fr. Charles Émile Seurre-ə yeni heykəl hazırlamağı tapşırır. Bu heykəldə Napoleon “petit caporal” - kiçik onbaşı kimi təsvir edilir. Halhazıda bu heykəl Əlillər Evinin həyətində qoyulmuşdur. III Napoleon birinci heykəlin (heykəltaraş fr. Augustin-Alexandre Dumont tərəfindən) sürətini hazırlatdıraraq ikincini əvəz etdirir.

Abidə haqqında məlumat

Vandom sütununun hündürlüyü 44,3 m, diametri isə 3,65 m-dir. Sütun özü 96 daş barabanının üzərində qoyulmuşdur. Sütun özü isə doyüş səhnələrindən cızılmış 280 m uzunluğa malik 425 bürünc lövhələrdən ibarətdir.

Vandom sütununun III və II heykəlləri

NEAPOLIO IMP AVG MONVMENTVM BELLI GERMANICI ANNO MDCCCV TRIMESTRI SPATIO DVCTV SVO PROFLIGATI EX AERE CAPTO GLORIAE EXERCITVS MAXIMI DICAVIT Tərcüməsi: NAPOLEON İMPRATOR AVQUST BU ABİDƏNİ ALMANLLARLA MÜHARİBƏYƏ İTİFAT EDİR ONUN RƏHBƏRLİYİ ALTINDA ÜÇ AY ƏRZİNDƏ DÜŞMƏN BÜRÜNCÜNÜ QƏNİMƏT GÖTÜRƏN BÖYÜK ORDU ŞƏRƏFİNƏ <

İstinadlar

base Mérimée (fr.). ministère de la Culture, 1978.
"MobileReference, Paris Sights, 2010, o. S." 2015-02-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-13.
"Destruction de la Colonne Vendôme à Paris en 1871". 2022-01-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-14.
Paul d’Abrest: Courbet und die Vendôme-Säule.. In: Adolf Kröner (Hrsg.): Die Gartenlaube, Heft 9, S. 148-150. Ernst Keil’s Nachfolger, Leipzig 1878, S. 148.

Həmçinin bax

Vandom meydanı

Xarici keçidlər

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[_cbab4ba9dd27ef84-1] se Mérimée (fr.). ministère de la Culture, 1978.

[2] "MobileReference, Paris Sights, 2010, o. S." 2015-02-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-13.

[3] "Destruction de la Colonne Vendôme à Paris en 1871". 2022-01-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-14.

[Abrest_1878-4] Paul d’Abrest: Courbet und die Vendôme-Säule.. In: Adolf Kröner (Hrsg.): Die Gartenlaube, Heft 9, S. 148-150. Ernst Keil’s Nachfolger, Leipzig 1878, S. 148.