Vakit (qəzet)
"Vakit" və ya "Vəqt" (tatar. وقت — Вакыт) — 1906–1918-ci illərdə Orenburqda tatar dilində çıxmış qəzet.
| Vakit | |
|---|---|
| Növ | ictimai qəzet |
| Təsisçi | Zakir və Şakir Ramiyevlər |
| Baş redaktor |
Fatih Kərimi Yarulla Vəli |
| Yaranma tarixi | 21 fevral 1906 |
| Dil | Tatar dili |
| Nəşrini dayandırıb | 26 yanvar 1918 |
| Ünvan | Orenburq |
Tarixi
Birinci nömrəsi 1906-ci il 21 fevral tarixində nəşr olunmuşdur. İlk nömrədən 1917-ci ilə qədər baş redaktoru Fatih Kərimi, 9 noyabr 1917-ci ildən son nömrəsinə kimi yazıçı və dramaturq Yarulla Vəli olmuşdur.
"Vakit" qəzeti XX əsrin əvvəlindəki tatar mətbuatında görkəmli yer tutan, tatar qəzetləri arasında öndə gedənlərdən biri olmuşdur. O, siyasi məsələlərdə diqqətli və ölçüb-biçilmiş yazan, dini və milli məsələlərdə onu izləyən digər milli qəzetlərə nümunədir. Geniş miqyasda təhsil, dil və ədəbi, mədəni, milli teatr və musiqi sənətinə dəstək verib və dövlət məktəblərinə daxil olmağı ardıcıl olaraq müdafiə etmişdir. O, müsəlmanların milli ticarət və torpaq satın almalarının zəruriliyi haqqında çoxlu yazılar yazmışdır. Məzmununa, texnikasına, dilinə və məqalələrinin tematik genişliyinə görə bütün Rusiyada aparıcı qəzetlərdən biri olan ən hörmətli tatar qəzetidir.[1]
"Vakit"in səhifələrində tatar qadınlarının təhsilinə və ailədəki roluna, müsəlmanlar arasında hökm sürən xurafatların tənqidinə mühüm yer verilmişdir. Tatar ziyalılarının xalqın maariflənməsinə verdiyi töhfələr fəal işıqlandırılır, tatar əlifbasının təkmilləşdirilməsi problemləri, muzeylərin açılması zərurəti vurğulanır, qurultaylarda təhsil problemlərinin müzakirəsi və s. aparılırdı. Milli və dini mövzuları işıqlandırmaqda o, bütün tatar dövri mətbuatının yönünü tuturdu. Digər tatar nəşrlərinin redaktorları tərəfindən rədd edilən kəskin materialları dərc edirdi. 1906–1907-ci illərdə "Ədəbiyyat qapçağı" (tatar. Әдәбият капчыгы) poetik əlavəsi ilə çıxmış, 1908–1918-ci illərdə redaksiyası "Şura" jurnalını buraxmışdır.[2]
"Molla Nəsrəddin" jurnalı ilə əlaqəsi
Azərbaycan ictimai həyatı, mətbuatı və ədəbiyyatına dair yazılar, xəbərlər nəşr etmişdir. Bu mövzular arasında "Molla Nəsrəddin" jurnalı, Cəlil Məmmədquluzadənin həyat və fəaliyyəti xüsusi yer tuturdu. 1916-cı il iyunun 17-də "Molla Nəsrəddin" müdirlərinin Orenburqa gəldiklərini xəbər verərək yazırdı:
 |
Bu möhtərəm müsafirlər Mirzə Cəlil Məmmədquluzadə cənablarının "Ölülər" adlı məşhur pyesini oynamaq üçün Aşqabad və Daşkənd şəhərlərinə xüsusi olaraq dəvət edilmişdilər. Daşkənddə Türküstan şivəsinə tərcümə edilib, yerli həvəskarlar vasitəsilə səhnəyə qoyulub boyük müvəffəqiyyətlə alqışlanmış, [...] ikinci dəfə oynanmışdır. [...] Pyesin mühərriri Mirzə Cəlil Məmmədquluzadə cənabları Tiflisə qayıdan kimi "Ölülər"in əsl nüsxəsinin surətini çıxardıb bizə göndərməyi vəd etmişdir. [...] Fövqəladə marağımızı cəlb etmiş bu pyesin bir vaxt tatar dilinə tərcümə edilib, Orenburq səhnəsində oynanılacağı ümidindəyik. |  |
1917-ci il yanvarın 10-da dərc olunmuş məqalədə Cəlil Məmmədquluzadənin "Ölülər" pyesi Qoqolun məşhur "Müfəttişi"inə bərabər tutulurdu.
"Vakit" 1917-ci il fevralın 19-da sevinclə xəbər verirdi ki, "çoxdan bəri dayandırılmış çox sevimli "Molla Nəsrəddin" jurnalı Tiflisdə yenidən nəşrə başlamışdır. Birinci nömrə idarəmizə gəldi. Baş mühərriri yenə də Cəlil Məmmədquluzadədir".
Mənbə
- Татарская энциклопедия. В 6 т. / Гл. ред. М.Х. Хасанов, ответ. ред. Г.С. Сабирзянов. – Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 2002. – Т.1: А-В. – С. 520-521.
- Cəlil Məmmədquluzadə Ensiklopediyası. Bakı, 2008. səh. 290-291.
İstinadlar
- Тәлгат Насыйров. Октябрь һәм эзәрлекләнгән татар матбугаты. Казан утлары, 2005, № 10, 157―175нче бит.
- "Вакыт". 2021-12-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-12-06.