Uels

Uels (ing. Wales, Uels dilində: Cymru) — Böyük Britaniya krallığına daxil olan tarixi və inzibati ərazi. Böyük Britaniya adasının cənubi-qərb hissəsində yerləşir. Paytaxtı Kardiffdir.

Uels
Wales
Cymru
Bayraq Gerb[d]
Bayraq Gerb[d]
Cymru am byth!, Wales Forever!, Long live Wales
Himn: Seçilməyib
Tarixi
 • İngiltərə ilə ittifaq bağlanması 1736-cı il
Rəsmi dilləri
Paytaxt Kardiff
Kral III Çarlz
Baş Nazir Rişi Sunak
Uelsin Birinci Naziri Karuin Cons
Sahəsi
 • Ümumi 20779 km²
Əhalisi
 • Əhali 3,063,456 nəfər
Valyuta funt sterlinq
Saat qurşaqları
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Coğrafiya
Uels Parlamenti nin birinci naziri Mark Drakeford; May 2021

Uels ərazisi əsasən dağlıq relyefə malikdir. Ən böyük adası olan Anqlsi adası ölkənin əsas hissəsindən Menay boğazı ayırır. Böyük Britaniyanın bir hissəsidir. Uels yarımadasından ibarətdir. Sahil xətti güclü şəkildə parçalanmışdır. Yarımadanın böyük hissəsini yüksək olmayan (500–700 m) Kembric dağ massivi təşkil edir. Yarımadanın şimalında ucalan Snoudon dağı İngiltərə tarixi-coğrafi bölgəsinin ən yüksək zirvəsidir. Həmin zirvədən yaxşı hava şəraitində Uelsin əzəmətli, geniş mənzərələrini seyr etmək olur. Çayların vadilərində və dağətəyi yerlərdə enli yarpaqlı meşələr zolağı uzanır. Düzənlik ərazilərdə tarlalar və bağlar salınmışdır. 

Tarixi

Uels V–VI əsrlərdə Britaniyanın anqlosakslar tərəfindən zəbt edilməsindən sonra formalaşmış xalqın-uelslilərin və ya vaililərin vətənidir. Bu məğrur xalqın çox əsrlik tarixi anqlosaks işğalçıları ilə apardığı amansız mübarizə ilə zəngindir. Yalnız XIII əsrdə anqlosakslar Uelsi özlərinə tabe edə bildilər.

Uels paytaxtının (Kardif şəhəri) görkəmli yerləri, eyni zamanda Llanqollen və Karmarten şəhərlərinin zəngin tarixi və memarlıq abidələri. turistləri cəlb edən amillərdir. Uels, müalicəvi mineral mənbələrlə zəngindir. Bunların arasında, Llandrindod-Uels, Llanurtid-Uels daha məşhurdur. Uelsin dəniz sahili kurortları — Tauni, Aberistuit, Tenbi, Suonsi turistlərin diqqətini cəlb edir. Bu şəhərlərdə çoxsaylı tarixi və memarlıq abidələrinə rast gəlmək olar.

İqlim

Ölkənin relyefi kimi iqlim şəraiti də çox müxtəlifdir.. Bu müxtəliflik ilk növbədə Uelsin ərazisinin mülayim və okeanik iqlim qurşaqlarının qovuşduğu sahədə yerləşməsi ilə əlaqədardır. Yarımada əsasən rütubətli dəniz iqlimi mövcud olur.

Əhali
Uelsdə əhali sıxlığının xəritəsi.

2011-ci il yanvar ayına olan rəsmi məlumata əsasən Uelsdə 3,063,456 nəfər əhali məskunlaşıb. Əhalinin 72,6%-ni uelslislər, 20,77%-ni ingilislər, 0,7%-ni şotlandlar, 0,6% hindistanlılar təşkil edir.

Din

Uelsdə müxtəlif dini konfessiyalar fəaliyyət göstərir. Ən geniş yayılmış din xristianlıqdır. Uelslilərin 57,6%-i xristianlıq, 1,5%-i islam, 0,3%-i hinduizm və 0,3%-i buddizm dininə məxsusdur.

Səhiyyə

Uelsdə səhiyyə əsasən "NHS Wales" tərəfindən təmin edilir. 2010-cu və 2012-ci illər arasında Uelsdə anadan olanlar üçün həyat davamlılığı kişilər üçün 77,8 il, qadınlar üçün 82 il təşkil edir. Bu, Böyük Britaniyada dörd ölkədə ikinci ən yüksək həyat davamlılığı təşkil edir.

Siyasi sistem

Uels 1736-cı ildən İngiltərə ilə qanunla rəsmiləşdirilmiş ittifaqdadır, 1997-ci ildən isə məhdud muxtariyyət əldə edib. 1998-ci idən Uelsin öz parlamenti və icra hakimiyyəti fəaliyyət göstərir, lakin onların səlahiyyəti təhsil, mədəniyyət, səhiyyə, nəqliyyat, ətraf mühitin mühafizəsi və sair məsələlərlə məhdudlaşır.[1]

Təhsil

Uelsdə ümumi orta məktəb təhsili üç pillədən — ibtidai, ümumi orta və tam orta təhsildən ibarətdir və ümumi orta məktəb təhsili altı yaşdan başlanır.

Universitetlər

Uelsin ali təhsil tam orta təhsil və orta peşə-ixtisas təhsili bazasından cəmiyyətin və əmək bazarının tələbatı nəzərə alınmaqla yüksək ixtisaslı mütəxəssis hazırlığını təmin edir. Uelsin ən nüfuzlu təhsil müəssisələri Kardiff və Suonsidə yerləşir.

  • Kardiff Universiteti
    Kardiff Universiteti
  • Suonsi Universiteti
    Suonsi Universiteti
  • Banqor Universiteti
    Banqor Universiteti
  • Aberistuit Universiteti
    Aberistuit Universiteti
  • Kardiff Metropolitan Universtiteti
    Kardiff Metropolitan Universtiteti
  • Cənub Uels Universiteti
    Cənub Uels Universiteti

Uelsin ali təhsil müəssisələrində mütəxəssis hazırlığı üç tsikllidir:

Birinci tsikl – bakalavr;
İkinci tsikl – magistratura;
Üçüncü tsikl – doktorantura.

İdman
Kolin Çarvis dünyanın ən tanınmış reqbiçilərindən biridir.

İdman oyunları içərisində Uelsdə ən geniş yayılan növü futboldur.[2] Atletizm, reqbi, velosiped, boks ən müvəffəqiyyətli idmanlarıdır.

Dövlət bayramları və xüsusi günlər

Rəsmi
Bayram Tarix
Yeni İl Günü 1 yanvar
Yeni İl Bayramı 2 yanvar
Yaxşı Cümə Xristian təqvimi ilə dəyişir.
May Günü 1 may
Yaz Bayramı Mayın son Bazar ertəsi
Yay Bayramı Avqustun birinci Bazar ertəsi
Milad 25 dekabr
Baksinq Günü 26 dekabr

İstinadlar
  1. "Part II: The Scottish Administration". The National Archives (United Kingdom). 2013-05-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-10-23.
  2. Gerhardt, W. "The colourful history of a fascinating game. More than 2000 Years of Football". FIFA. 10 August 2006 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 August 2006.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.