Türkdilli dövlətlər

Türk dövlətləri — əsasən Asiyada və Şərqi Avropada yerləşirlər. Bu gün dünyada rəsmən 6 müstəqil türk dövləti mövcuddur (Şimali Kipr Türk Respublikasının müstəqilliyi dünya dövlətləri tərəfindən hələ tanınmayıb). Onlardan beşi – Azərbaycan, Qazaxıstan, Özbəkistan, Türkmənistan və Qırğızıstan SSRİ dağılandan sonra 1991-ci ildə, Osmanlı İmperiyasının varisi olan Türkiyə isə 1923-cü ildə öz müstəqilliyini elan edib. 2005-ci ilin məlumatlarına görə dünyada türk dillərində danışan əhalinin ümumi sayı 200 milyondan çoxdur.

Müstəqil Türk dövlətləri

Tarixi türk dövlətləri

İndiki dövr
Bayraq DövlətTarix Xəritə
Böyük Hun imperiyası e. ə. 228-e. ə. 58
Avropa Hun imperiyası 374–470
Xan Çao 304–329
Hu Çao imperiyası 319–351
Kidar imperiyası 320–500
Alçon Hunları370–670
Şimali Lyan 397–439
Sya 407–431
Ağ Hun imperiyası (Əftalilər) 440–710
Nezak Hunları484–665
Avar xaqanlığı 562–823
Göytürk xaqanlığı552–582
Qərbi Göytürk xaqanlığı 583–657
Şərqi Göytürk xaqanlığı 583–630
Seyanto xaqanlığı 630–647
Kutriqurlar V-VI əsrlər
Utiqurlar V-VI əsrlər
Sabirlər V-VI əsrlər
Böyük Bulqar xanlığı 630–665
Toxaristan yabquluğu 630–700
Xəzər xaqanlığı 630–965
Şaş vilayəti 658–742
Kəngər İttifaqı 659–750
İtil Bulqar dövləti 665–1391
İkinci Göytürk xaqanlığı 681–744
Birinci Bulqar dövləti 681–1018
Türgiş xaqanlığı 717–766
Uyğur xaqanlığı 744–840
Qarluq xaqanlığı 756–840
Yenisey qırğızları 840–1207
Qansu Uyğur idikutluğu 848–1036
Dəşt-i Qıpçaq 900–1241
Sonrakı Tan 923–937
Şimali Han951–979
Qarahoca Uyğur idikutluğu 991–1209

İslamdan Sonra
BayraqDövlətTarixXəritə
Qaraxanilər dövləti840–1042
Peçeneqlər860–1091
Tulunilər dövləti868–905
Kimək xaqanlığı880–1200
Ağşidlər dövləti935–969
Oğuz Yabqu dövləti750–1055
Qarluq xaqanlığı 960–1222
Qəznəvilər dövləti962–1187
Böyük Səlcuq imperiyası1038–1157
Şərqi Qaraxanilər dövləti1042–1211
Qərbi Qaraxanilər dövləti1042–1212
Suriya Səlcuqiləri1092–1117
Xorasan Səlcuqiləri1092–1194
Anadolu Səlcuqiləri1073–1308
Kirman Səlcuqiləri1092–1230
İraq Səlcuqiləri1157–1194
Xarəzmşahlar dövləti1077–1231
Börilər1117–1154
Ağsunqurilər1122–1225
Zəngilər1127–1259
Eldənizlər dövləti (Atabəylər)1146–1225
Ərbil bəyliyi1146–1232
Salqurlular1147–1284
Benqal Qalax sülaləsi1204–1231
Dehli sultanlığı (Məmlüklər)1206–1290
Ağ Orda 1227–1378
Karluk Krallığı 1238–1266

I. Dövr Anadolu Bəylikləri
BayraqDövlətTarix
Məngücəklü bəyliyi1071–1277
Saltukoğulları bəyliyi1071–1202
Çaka bəyliyi1081–1098
Çubuqoğulları bəyliyi1085–1112
Danişməndoğulları bəyliyi1085–1175
Dilmaçoğulları bəyliyi1085–1192
İnaloğulları bəyliyi1098–1183
Əhlətşahlar bəyliyi1100–1207
Artukoğulları bəyliyi1102–1409

Monqol İşğalından Sonra
Bayraq DövlətTarix
Çağatay xanlığı1227–1347
Rəsulilər sülaləsi[1][2]1229–1454
Qızıl Orda1240–1502
Bahri məmlükləri1250–1382
Dehli Sultanlığı (Halacilər sülaləsi)1290–1321
Osmanlı imperiyası1299–1922
Basarab sülaləsi1310–1627
Dehli Sultanlığı (Tuğluqoğulları sülaləsi)1321–1398
Şərqi Çağatay xanlığı (Moğolustan) 1347–1570
Teymurilər dövləti1370–1507
Benqal sultanlığı1352–1576
Ağqoyunlular dövləti 1378–1508
Qaraqoyunlular dövləti 1380–1469
Noqay Ordası1398–1642
Şeybanilər dövləti 1428–1468, 1500–1599
Kazan xanlığı1438–1552
Krım xanlığı1441–1783
Həştərxan xanlığı1446–1556
Qasım xanlığı1452–1681
Sibir xanlığı1464–1598
Qazax xanlığı1465–1729
Böyük Orda 1466–1502
Adilşahlar dövləti1490–1686
Bucaq OrdasıXVII-XVIII əsrlər
Səfəvi imperiyası 1501-1736
Daşkənd xanlığı 1501–1627
Qütbşahlar dövləti1512–1687
Yarkənd xanlığı1514–1680
Xivə xanlığı1515–1920
Böyük Moğol imperiyası1526–1858
Buxara xanlığı1561–1785
Kumul xanlığı 1696–1930

 Tunis bəyliyi 1705–1881
Kokand xanlığı1709–1876
Əfşar imperiyası1736–1802
Heydərabad nizamlığı1724–1948
Buxara əmirliyi1785–1920
Qacarlar1789–1925
Bökey Ordası 1801–1845
Yeddişəhər xanlığı1865–1877

II. Dövr Anadolu Bəylikləri
Bayraq DövlətTarix
Çobanoğulları bəyliyi 1227–1309
Bafra bəyliyi 1243–1460
Qaramanoğulları bəyliyi1256–1483
İnancoğulları bəyliyi1261–1368
Sahibataoğulları bəyliyi1275–1341
Pərvanəoğulları bəyliyi1277–1322
Məntəşəoğulları bəyliyi1280–1424
Əşrəfoğulları bəyliyi1284–1326
Candaroğulları bəyliyi1292–1462
Alanya bəyliyi1293–1571
Karəsioğulları bəyliyi1297–1360
Osmanoğulları bəyliyi1299–1302
Gərmiyanoğulları bəyliyi 1300–1429
Həmidoğulları bəyliyi1301–1391
Hacıəmiroğulları bəyliyi1301–1427
Sarıxanoğulları bəyliyi1302–1410
Aydınoğulları bəyliyi1308–1426
Qubadoğulları bəyliyi 1318–1419
Təkəoğulları bəyliyi1321–1423
Ərətnaoğulları bəyliyi1335–1381
Dulqədiroğulları bəyliyi1339–1521
Qutluşahlar bəyliyi1340–1393
Tacəddinoğulları bəyliyi1348–1428
Taşanoğulları bəyliyi1350–1430
Ramazanoğulları bəyliyi1352–1608
Qazi Bürhanəddin bəyliyi 1381–1399

Azərbaycan Xanlıqları
Bayraq DövlətTarix
Quba xanlığı 1726–1806
Şəki xanlığı1743–1826
Təbriz xanlığı1747–1799
Gilan xanlığı 1747–1802
Gəncə xanlığı1747–1804
Qəzvin xanlığı 1747–1804
Cavad xanlığı1747–1805
Bakı xanlığı1747–1806
Dərbənd xanlığı1747–1806
Ərdəbil xanlığı1747–1808
Qaradağ xanlığı1747–1808
Xalxal xanlığı1747–1809
Zəncan xanlığı1747–1810
Xoy xanlığı 1747–1813
Şirvan xanlığı1747–1820
Qarabağ xanlığı1747–1822
Sərab xanlığı 1747–1822
Lənkəran xanlığı 1747–1826
İrəvan xanlığı1747–1828
Naxçıvan xanlığı1747–1828
Mərənd xanlığı1747–1828
Urmiya xanlığı1747–1869
Maku xanlığı1747–1922
Marağa xanlığı1747–1925

Müstəqil və Muxtar Türk dövlətləri
Müstəqil
dövlətlər		 Ərazi
km²-lə		 Əhali
Siyahıyaalınma tarixi Əhalinin sayı Cari hesablamalar tarixi Əhalinin sayı
Azərbaycan 86 600[3] 13–22 aprel, 2009-cu il 8 922 447[4] 1 yanvar, 2014-cü il[5] 9 477 100[5]
Türkiyə 785 347[6] 22 oktyabr, 2000-ci il 803 927 67 803 927[6] 31 dekabr, 2013-cü il[7] 667 864 76 667 864[7]
Qazaxıstan 2 724 902[8] 24–25 fevral, 2009-cu il 009 597 16 009 597 1 yanvar, 2014-cü il[9] 165 239 17 165 239[9]
Özbəkistan 448 900[10] 12 yanvar, 1989-cu il 810 077 19 810 077[11] 1 yanvar, 2014-cü il[12] 492 800 30 492 800[12]
Türkmənistan 491 210[13] 10–21 yanvar, 1995-ci il[14] 4 437 570[14] 1 iyul, 2013-cü il[15] 5 240 000[15]
Qırğızıstan 199 951[16] 24 mart-2 aprel, 2009-cu il[17] 5 362 793[18] 1 yanvar, 2014-cü il[18] 5 776 570[18]
Toplam 4 736 910 12.01.1989 – 13.04.2009 346 411 122 346 411 + 01.07.2013 – 01.01.2014 819 573 144 819 573 +
De-fakto müstəqil
dövlətlər		 Ərazi
km²-lə		 Əhali
Siyahıyaalınma tarixi Əhalinin sayı Cari hesablamalar tarixi Əhalinin sayı
Şimali Kipr Türk Respublikası 3 241.7 4 dekabr, 2011-ci il[19] 294 396[19][20][21] 1 yanvar, 2014-cü il 294 396 +
Dövlətlərin sübyektləri,
muxtariyyətlər		 Ərazi
km²-lə		 Əhali
Siyahıyaalınma tarixi Əhalinin sayı Cari hesablamalar tarixi Əhalinin sayı
Sincan-Uyğur Muxtar Rayonu 1 664 897.17[22][23] 1–10 noyabr, 2010-cu il[24][25] 815 815 21 815 815[26] 31 dekabr, 2012-ci il[27][28] 327 800 22 327 800[22][27][28]
Başqırdıstan 142 947 14–25 oktyabr, 2010-cu il 4 072 292 1 yanvar, 2014-cü il 4 069 698
Tatarıstan 67 847 14–25 oktyabr, 2010-cu il 3 786 488 1 yanvar, 2014-cü il 3 838 230
İli-Qazax Muxtar dairəsi 278 851.95 1–10 noyabr, 2010-cu il 2 482 592 31 dekabr, 2012-ci il 2 482 592 +
Krım Muxtar Respublikası[q 1] 26 081 5 dekabr, 2001-ci il 2 024 056 1 yanvar, 2014-cü il 1 958 504[29]
Qaraqalpaqıstan 166 591[30] 12–19 yanvar, 1989-cu il 1 215 448[31] 1 yanvar, 2014-cü il[12] 1 736 500[12][30]
Çuvaşıstan 18 343 14–25 oktyabr, 2010-cu il 1 251 619 1 yanvar, 2014-cü il 1 239 984
Saxa (Yakutiya) 3 083 523 14–25 oktyabr, 2010-cu il 958 528 1 yanvar, 2014-cü il 954 803
Kabarda-Balkariya 12 470 14–25 oktyabr, 2010-cu il 859 939 1 yanvar, 2014-cü il 858 397
Xakasiya 61 569 14–25 oktyabr, 2010-cu il 532 403 1 yanvar, 2014-cü il 534 079
Qızılsu-Qırğız Muxtar dairəsi 72 468.08 1–10 noyabr, 2010-cu il 525 570 31 dekabr, 2012-ci il 525 570 +
Qaraçay-Çərkəz 14 277 14–25 oktyabr, 2010-cu il 477 859 1 yanvar, 2014-cü il 469 837
Naxçıvan Muxtar Respublikası 5 502.75[32] 13–22 aprel, 2009-cu il 398 323[33] 1 yanvar, 2014-cü il[33] 435 367[33]
Tuva 168 604 14–25 oktyabr, 2010-cu il 307 930 1 yanvar, 2014-cü il 311 761
Altay Respublikası 92 903 14–25 oktyabr, 2010-cu il 206 168 1 yanvar, 2014-cü il 211 645
Qaqauziya 1 848.46[34] 5–12 oktyabr, 2004-cü il 155 646 1 yanvar, 2014[35] 161 897[35]
Taymır Dolqan-Nenes rayonu 879 900 14–25 oktyabr, 2010-cu il 34 432 1 yanvar, 2014-cü il 33 861[36]
Toplam 6 409 020.2[q 2] 12.01.1989 – 01.11.2010 096 946 38 096 946[q 3] 31.12.2012 – 01.01.2014 266 177 39 266 177 +[q 4]

Qeydlər
  1. 16–21 mart, 2014-cü ildən faktiki olaraq Rusiya Federasiyasının tərkibindədir və "Kırım Respublikası" adlanır.
  2. Qeyd: İli-Qazax Muxtar Dairəsi və Qızılsu-Qırğız Muxtar Dairəsi ərazisi Sintszyan-Uyğur Muxtar Rayonu ərazisi tərkibində hesablanılmaqla.
  3. Qeyd: İli-Qazax Muxtar Dairəsi və Qızılsu-Qırğız Muxtar Dairəsi əhalisi Sintszyan-Uyğur Muxtar Rayonu əhalisi tərkibində hesablanılmaqla.
  4. Qeyd: İli-Qazax Muxtar Dairəsi və Qızılsu-Qırğız Muxtar Dairəsi əhalisi Sintszyan-Uyğur Muxtar Rayonu əhalisi tərkibində hesablanılmaqla.

İstinadlar
  1. Holt, P. M.; Lambton, Ann K. S.; Lewis, Bernard, eds. (1978). The Cambridge History of Islam. 1A. Cambridge University Press.
  2. Bosworth, C. E.; Savory, Roger; Issawi, Charles; Udovitch, A. L., eds. (1989). The Islamic World: From Classical to Modern Times (Essays in Honor of Bernard Lewis). Darwin Press.
  3. Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi: Statistik nəşrlər: Azərbaycan rəqəmlərdə: Ümumi məlumat: Coğrafi məlumatlar Arxivləşdirilib 2013-08-12 at the Wayback Machine — yoxlanılıb: 8.11.2014
  4. "page 59" (PDF). 2022-09-01 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2014-06-13.
  5. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi Arxivləşdirilib 2014-07-02 at the Wayback Machine: Azərbaycanda demoqrafik vəziyyət Arxivləşdirilib 2015-06-27 at Archive.today — xəbərin yayınlanma tarixi: 13.02.2014
  6. Türkiye İstatistik Kurumu Arxivləşdirilib 2011-01-26 at the Wayback Machine: İstatistiklerle Türkiye, 2012 Arxivləşdirilib 2009-11-13 at the Wayback Machine/İstatistiklerle Türkiye, 2012 Arxivləşdirilib 2015-05-10 at the Wayback Machine
  7. Türkiye İstatistik Kurumu Arxivləşdirilib 2011-01-26 at the Wayback Machine: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2013 Arxivləşdirilib 2012-07-19 at the Wayback Machine
  8. Информационно-правовая система нормативных правовых актов Республики Казахстан Arxivləşdirilib 2022-09-01 at the Wayback Machine: О внесении изменения в постановление Правительства Республики Казахстан от 1 марта 2011 года № 208 "О Стратегическом плане Агентства Республики Казахстан по управлению земельными ресурсами на 2011–2015 годы" Arxivləşdirilib 2020-06-29 at the Wayback Machine (Утративший силу)
  9. Қазақстан Республикасы Статистика агенттігі: 2013 жыл басынан 2014 жылдың 1 қаңтарына дейінгі Қазақстан Республикасы халық санының өзгеруі туралы Arxivləşdirilib 2021-10-19 at the Wayback Machine
  10. Государственный комитет Республики Узбекистан по статистике: Сведения о Республике Узбекистан Arxivləşdirilib 2011-02-06 at the Wayback Machine
  11. Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1989 года.: Национальный состав населения по республикам СССР :Узбекская ССР Arxivləşdirilib 2012-01-06 at the Wayback Machine--Источник: Рабочий архив Госкостата России.Таблица 9с. Распределение населения по национальности и родному языку.
  12. O`zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo`mitasi Arxivləşdirilib 2014-04-02 at the Wayback Machine: Demografik ma`lumotlar Arxivləşdirilib 2014-12-13 at the Wayback Machine: Doimiy aholi soni (1991–2014) Arxivləşdirilib 2014-05-25 at the Wayback Machine — yoxlanılıb: 14.12.2014
  13. Государственный комитет Туркменистана по статистике: О Туркменистане Arxivləşdirilib 2012-01-07 at the Wayback Machine
  14. Asgabat.net-городской социально-информационный портал: Итоги всеобщей переписи населения Туркменистана по национальному составу в 1995 году. Arxivləşdirilib 2016-03-10 at the Wayback Machine
  15. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqtisadi və Sosial məsələlər üzrə şöbəsinin 1 iyul, 2013-cü il tarixinə olan qiymətləndirməsinə əsasən. İstinad olaraq bax: (Population, Development and the Environment 2013. Arxivləşdirilib 2022-03-17 at the Wayback Machine United Nations. Department of Economic and Social Affairs. Population Division)
  16. Пражский процесс : Кыргызстан: Расширенный миграционный профиль Arxivləşdirilib 2021-10-24 at the Wayback Machine. 2010. Построение Миграционных партнерств (ПМП). Содержание—Общая информация о стране—стр. 6
  17. Национальный статистический комитет Кыргызской Республики Arxivləşdirilib 2011-05-19 at the Wayback Machine: Государственное мероприятие — перепись населения и жилищного фонда в Кыргызской Республике 2009 года. Arxivləşdirilib 2022-01-20 at the Wayback Machine
  18. Национальный статистический комитет Кыргызской Республики Arxivləşdirilib 2011-05-19 at the Wayback Machine: 5.01.00.03 Национальный состав населения Arxivləşdirilib 2013-11-13 at the Wayback Machine
  19. 2011 Nüfus Ve Konut Sayımı'nın İkinci Aşaması Sonuçları Açıklandı Arxivləşdirilib 2021-10-26 at the Wayback Machine — yoxlanılıb: 8.11.2014
  20. 378 Gün Sonra Açıklanan Nüfus Sayımı Sonuçları Arxivləşdirilib 2022-03-30 at the Wayback Machine — yoxlanılıb: 8.11.2014
  21. KKTC Devlet Planlama Örgütü: KKTC Nüfus Sayımı, 2011 (Kesin Sonuçlar-İkinci Aşama) Arxivləşdirilib 2013-11-06 at the Wayback Machine — yoxlanılıb: 8.11.2014
  22. 新疆 — 中国政府网 Arxivləşdirilib 2014-10-08 at the Wayback Machine  (çin.) — yoxlanılıb: 07.11.2014
  23. China administrative divisions by area – Paul and Bernice Noll Website Arxivləşdirilib 2015-03-12 at the Wayback Machine  (ing.) — yoxlanılıb: 14.11.2014
  24. Experiences from China’s Sixth National Population Census Arxivləşdirilib 2022-03-30 at the Wayback Machine (rəsmi mənbə) — yoxlanılıb: 14.12.2014
  25. The Vital Statistics System in China. Arxivləşdirilib 2018-07-26 at the Wayback Machine Wu Jie. Department of Population and Employment National Bureau of Statistics of China. United Nations Expert Group Meeting on International Standards for Civil Registration and Vital Statistics Systems. 27 – 30 June 2011, New York.
  26. 中华人民共和国国家统计局 Arxivləşdirilib 2011-05-14 at the Wayback Machine: 1–6 各地区分性别、民族的人口 Arxivləşdirilib 2015-09-23 at the Wayback Machine  (çin.) — yoxlanılıb: 09.11.2014
  27. National Bureau of Statistics of People's Republic of China Arxivləşdirilib 2011-05-14 at the Wayback Machine: China Statistical Yearbook 2013 Arxivləşdirilib 2021-10-27 at the Wayback Machine: 3–5 Population at Year-end by Region (xls.) Arxivləşdirilib 2022-03-23 at the Wayback Machine  (ing.) — yoxlanılıb: 10.11.2014
  28. National Bureau of Statistics of People's Republic of China Arxivləşdirilib 2011-05-14 at the Wayback Machine: China Statistical Yearbook 2013 Arxivləşdirilib 2021-10-27 at the Wayback Machine: 3–7 Total Population by Urban and Rural Residence and Birth Rate, Death Rate, Natural Growth Rate by Region (2012) (xls.) Arxivləşdirilib 2022-03-23 at the Wayback Machine  (ing.) — yoxlanılıb: 10.11.2014
  29. "Крымстат: Численность населения на 1 января 2014 года и средняя численность за 2013 год". 2014-10-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-12-13.
  30. Qaraqalpaqstan Respublikasi' Ministrler Ken'esi Arxivləşdirilib 2022-04-06 at the Wayback Machine: Qaraqalpaqstan Respublikasi’ Arxivləşdirilib 2022-03-30 at the Wayback Machine (pdf Arxivləşdirilib 2016-03-05 at the Wayback Machine) — yoxlanılıb: 14.12.2014
  31. Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия): Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность населения союзных республик СССР и их территориальных единиц по полу Arxivləşdirilib 2014-12-22 at the Wayback Machine. Источник: Всесоюзная перепись населения 1989 года. ТОМ 1. Часть 1. Таблица 3. Численность наличного населения союзных и автономных республик, автономных областей и округов, краев, областей, районов, городских поселений и сел-райцентров.
  32. Naxçıvan Muxtar Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi Arxivləşdirilib 2014-12-03 at the Wayback Machine: Demoqrafiya Arxivləşdirilib 2014-12-03 at the Wayback Machine: 1 yanvar 2014-cü il tarixə Naxçıvan Muxtar Respublikasının ərazisi, əhalisinin sayı, sıxlığı və inzibati ərazi bölgüsü Arxivləşdirilib 2016-01-04 at the Wayback Machine — yoxlanılıb: 14.12.2014
  33. Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi: Naxçıvan İqtisadi Rayonu əhalisi Arxivləşdirilib 2022-07-12 at the Wayback Machine (yenilənmə: 1 yanvar, 2014-cü il) — yoxlanılıb: 14.12.2014
  34. Biroul Naţional de Statistică al Republicii Moldova: Populaţia Republicii Moldova pe vîrste şi sexe, în profil teritorial la 1 ian. 2010, pagină 12 Arxivləşdirilib 2013-05-02 at the Wayback Machine — yoxlanılıb: 14.12.2014
  35. Biroul Naţional de Statistică al Republicii Moldova: 2.1.5. Populatia stabila pe sexe, profil teritorial, la 1 ianuarie 2014 Arxivləşdirilib 2018-11-14 at the Wayback Machine — yoxlanılıb: 14.12.2014
  36. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. Arxivləşdirilib 2020-04-27 at the Wayback MachineПроверено 2 августа 2014.

Xarici keçidlər
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.