Stounhenc
Stounhenc (ing. Stonehenge) — İngiltərədə qədim abidə.Stounhenc daşları İngiltərənin Uitşir qraflığında , Londondan 130 km cənub - qərbdə yerləşir.Bu abidə 1986 -cı ildə YUNESKO-nun "Ümumdünya irsi" siyahısına salınıb.
Yeri və tarixi
Təxminən 2500 il bundan əvvəl tikilmişdir. Alimlər hesab edirlər ki, bu abidə günəş şüasının düşmə dərəcəsini ölçür. Mayk Pirson belə hesab edir ki, Stounhenç bir neçə mərhələdə 1500 il ərzində inşa edilmişdir. 1986-cı ildə UNESCO tərəfindən “Dünya İrsləri” siyahısına daxil edilən eramızdan əvvələ aid Stounxedj abidəsi Birləşmiş Krallıqda Uiltleonun, Amesbury ingilis qraflığının 2 mil qərbində, Solsberinin 8 mil şimalında yerləşir. Dünyada ən məşhur sahələrdən biri olan Stounxedj yerə bərkidilməklə böyük daşlar yığımı quraşdırılmış prospektdən ibarətdir. Arxeoloqlar bu abidənin e.ə. 3000 – e.ə. 2000-ci illər aralığında tikildiyini güman edir.
Tikintisi
Abidə bütün yazılan rekordları arxada qoymuş bir mədəniyyət nümunəsidir. Onun inşasında istifadə olunan inşaat texnikası üçün azacıq da olsa dəqiq sübut və ya nəzəriyyə yoxdur. Uzun illər ərzində müxtəlif müəlliflər təklif etmişdir ki, abidənin tikilməsində fövqəltəbii və anaxronik metodlardan istifadə edilib, əks təqdirdə bu daşları adi halda hərəkət etdirmək qeyri mümkün idi. Buna baxmayaraq, irəliləyiş ayaqları və ya irəliləyiş dayaqları adlanan Neolit texnologiyasından istifadə etmək oxşar ölçülü daşları hərəkət etdirməkdə və yerləşdirməkdə görünür effektiv imiş.
Funksiyası
Tikilinin funksiyası üçün iki nəzəriyyə mövcuddur. Bunlardan birincisi onun astronomik rəsədxana olması, Professorlar – Ceffri, Timoti Darvill və b. təklif etmişdir ki, Stounxedj şəfanın yeri idi. Onlar israr edirlər ki, bu ərazidə dəfnlərin yüksək sayını tərtib edirdilər və qəbirlərin bəzilərində travma eybəcərliyinin dəlilləri var idi. Lakin, onlar etiraf edirlər ki, tikili ehtimal ki, çoxfunksiyalı idi və yaxşı işlənmişdi. 2012-ci ildə gətirilən başqa bir nəzəriyyədə deyilir ki, abidənin tikilməsində məqsəd Britaniyanın müxtəlif xalqlarını birləşdirmək olmuşdur. Bu nəzəriyyə təklif edir ki, Stounxedjin tikintisinə daxil edilən əməyin böyük bir hissəsi regionlararası əməkdaşlığın tələbi idi. Bu nəzəriyyələrdən indiyə qədər ən dolğun hesab ediləni Stounxedjin astronomik rəsədxana olması haqqında nəzəriyyədir. Abidə haqqında edilən araşdırmalar günümüzdə də davam etdirilməkdədir.