Seksologiya

Seksologiya (latınca sexus “cins” və yunanca λόγος "elm") — insan seksuallığının bütün təzahürlərini, o cümlədən həm normal seksuallığı xarakterizə etmək cəhdlərini, həm də seksual təcrübələrin dəyişkənliyini, o cümlədən parafiliyaları (cinsi deviasiyalar) və cinsi pozğunluqları öyrənən elm.[1]

Hevlok Ellis (1859-1939) - seksologiyanın banilərindən biri

Seksoloq — “seksologiya” ixtisası üzrə təhsil almış həkimdir.[2] Eyni zamanda, seksologiya ayrıca tibb ixtisasıdır, məsələn, həkimin özünü "uroloq-seksoloq" adlandırmaq hüququ yoxdur, lakin o, özünü "uroloq və seksoloq" adlandıra bilər. Seksologiya üzrə ixtisaslaşan psixoloqlar da vardır ki, onlara “psixoloq-seksoloq” deyirlər.

Müasir seksologiya bir sıra əlaqəli fənlərin metodlarından istifadə edən çoxşaxəli tədqiqat sahəsidir: antropologiya, psixologiya, biologiya, tibb, statistika, epidemiologiya, pedaqogika, sosiologiya və bəzən kriminalistika[3] . O, seksuallığın və cinsi əlaqənin inkişafını, o cümlədən cinsi əlaqə üsullarını və cinsi disfunksiyaları öyrənir. Tədqiqatçılar cəmiyyətdəki müxtəlif qrupların, məsələn, əlilliyi olan insanlar, uşaqlar, qocalar və cinsi patoloji və ya uşaqların cinsi istismarı kimi cinsi patoloji hallarını buraya aid edir.

Seksologiya hansı davranışın adekvat, etik və ya əxlaqi olduğunu təyin etməkdən çox reallığın müəyyən aspektlərini sənədləşdirməyə çalışır. Seksologiya tez-tez onun tərəfdarları, seksologiyanın insan həyatının müqəddəs təməllərinə qəsd etdiyinə inananlar və ya fəlsəfi baxımdan seksoloqların obyektivliyə və empirik metodologiyaya dair iddialarına etiraz edənlər arasında münaqişə mövzusu olmuşdur.

Seksologiyanın predmeti

Seksologiya insan seksuallığı və seksuallıqla əlaqəli pozuntuları öyrənir[4]. 2010-cu illərin ortalarına olan məlumata görə, onun 39 nəzəri istiqaməti var.

İnsan seksuallığı ilə əlaqəli pozğunluqlar ICD-11 -də ayrıca bir qrupa daxil edilmişdir [4] .

Seksologiyada seksuallığın öyrənilməsinə üç yanaşma mövcuddur [3] :

  1. bioloji-təkamülçü;
  2. psixoloji;
  3. sosioloji.

Seksologiyada insan seksuallığının vahid bir ciddi nəzəriyyəsi yoxdur [3] .

Seksologiyada norma üçün bir neçə meyar var. Bu meyarlar mədəni ideyalardan və sosial ənənələrdən asılı deyildir [4] .

  1. Cinsi əlaqə iştirakçılarının yetkinlik yaşı (yetkinlik).
  2. Cinsi partnyorların təhlükəsizliyi. Təsadüfən və ya qəsdən belə qarşılıqlı əlaqədə ola biləcək ətrafdakı insanların təhlükəsizliyi.
  3. Tərəfdaşların qarşılıqlı cinsi istəyi və onların həzz almaq istəyi - insanlar şüurlu şəkildə cinsi əlaqəyə girməyə qərar verirlər.

Tarixi

Seksologiya XX əsrdə seks və insanın seksual davranışının anatomik-fizioloji, psixoloji, tibbi, sosioloji, antropoloji, tarixi, hüquqi və dini aspektlərini öyrənən sintetik bir elm kimi yaranmışdır[3] .

Seksologiyanın tarixini yeddi mərhələyə bölmək olar [3] :

  1. ibtidai rituallar və miflər dövrü;
  2. müşahidələr və təsvirlər dövrü;
  3. klinik dövr;
  4. psixoanalitik dövr;
  5. statistik dövr;
  6. psixofizioloji dövr;
  7. fənlərarası tədqiqat dövrü.

Kazimej İmelinski cinsi davranış haqqında biliklərin inkişafı tarixində dörd dövrü müəyyən edir:

  1. tarixədərki - tarixdən əvvəlki insanın cinsi davranışı haqqında yalnız fraqmentli məlumatlar var;
  2. XVIII-XIX əsrlər - məlumatların ilkin toplanılması, elməqədərki tədqiqatların meydana çıxması;
  3. pre-seksoloji biliklər dövrü - seksuallığın elmi tədqiqi digər elm sahələri çərçivəsində həyata keçirilir: tibb, fəlsəfə, biologiya;
  4. seksoloji biliklər dövrü - seksologiya elmi tədqiqatın müstəqil bir sahəsinə çevrilir.

İstinadlar
  1. "Sexology". Merriam Webster. December 25, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 29, 2013.
  2. Johnson, Mark. "Anthropology and Sexology". The International Encyclopedia of Human Sexuality. 20 April 2015: 1–111. doi:10.1002/9781118896877.wbiehs033. ISBN 9781118896877. İstifadə tarixi: 27 May 2022.
  3. БРЭ, 2015
  4. . /.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.