Satanizm
Satanizm — şeytanı və ya şeytan simvolunu ucaldan və bəzi məzhəblərində şeytana inanmağı əmr edən dini-fəlsəfi cərəyan.
Satanizm özü-özlüyündə bir neçə məzhəbə bölünməkdədir. Hər bir məzhəbin fəlsəfəsi də digər məzhəblərə nəzərən fərqlidir.
LaVeyan satanizmi Allahın, ya da şeytanın varlığına inanmayan, lakin şeytani dəyərlərə üstünlük verən cərəyandır. Əsasən xristianlığa, ümumiyyətlə isə bütün dinlərə qarşı dini-fəlsəfi cərəyan olaraq ortaya çıxan, keçmişi olduqca qədim tarixə söykənməsinə baxmayaraq yaxın zamandan etibarən yeni bir din mahiyyətinə bürünən əhəmiyyətli bir inancdır.
Satanizm ifadəsi hərfi mənada "şeytana inanan", "şeytanı rəhbər tutan" mənalarına sahibdir. Bu cərəyanın yaranma səbəbi iudaizm və xristianlığa qarşı mübarizə aparmaq olmuşdur. Buna "Müasir Etiraz Hərəkatı" demək də mümkündür. Bu hərəkat, başda xristianlıq olmaqla, bütün dinlərə və dinlərin yaratdığı müqəddəs dəyərlərə əksdir. Bu səbəbdən, başda İngiltərə, Fransa və Almaniya olmaq üzrə bəzi Avropa ölkələrində, xüsusilə də ABŞ-də ortaya çıxan, oradan digər ölkələrə yayılan satanizm; şeytanın ən əhəmiyyətli xüsusiyyəti olan müxalifət və oyanışı əsas alaraq, dinin və dini olan hər şeyin qarşısında, lakin şeytanın və onun təmsil etdiyi düşüncənin yanında iştirak edir.
Müasir satanizm, amerikalı macar əsilli Anton Szandor Lavey tərəfindən qurulan Şeytanın Kilsəsi ilə ortaya çıxıb şəkillənmişdir.
Teistik satanizm
Bilinən ən radikal satanizm növüdür. Radikal satanizm olaraq da adlandırılar. Bu dini mənimsəyən və simpatiya duyan şəxslər, canlı və cansız aləmdə yeganə gücün Şeytanın olduğuna inanarlar. Teistik satanistlər, bir adamın nə qədər çox pislik etsə, şeytana o qədər yaxın olacağına və dərəcəsinin də o sahədə böyük olacağına istiqamətli ümumi bir qavramdır. Şeytana yaxın olanın isə cəhənnəmdə çox cəza çəkməyəcəyini və şeytanın xidmətində zəbanilik edəcəyini nəzərdə tutur. Bununla yanaşı, teistik satanizmdə, kökü olduqca keçmişə uzanan bir qurban və quru cadu ənənəsinə də rast gəlinir. Teistik satanizm, tarixdə quru cadugərlik və cadugərliklə eyni şey hesab edilmişdir. Xüsusilə orta əsrlər xristian dünyasında, cadugərlər bir şeytani varlıq olaraq qəbul edilməsi nəticəsində, ədəbiyyata "cadugər ovu" olaraq keçmişdir. Teistik Satanizmin indiki vaxtda Lüsiferizm kimi məşhur növləri mövcuddur.
Lusiferizm
Özlərini, Şeytanın ən seçmə birliyi olaraq görən və gizliliyə əhəmiyyət vermələri səbəbiylə indiki vaxtda da nə cür mərasimlər və tədbirlər etdiklərinə dair çox çox məlumat olmayan bir teistik satanizm məzhəbi … Bir sıra simvollara şeytani vəsflər və məna vermək,simvolluğa əhəmiyyət verdiklərini göstərir. Qədim Misir, Qədim Roma və Qədim Yunan sivilizasiyalarında izlərinə rast gəlinməkdədir.
Ateizmin və deizmin satanizmə baxışı
Ateizm bir din deyil. Elmi olmayan heç bir təbiət üstü gücə inanmamaqdır. Bu məzmunda satanizmə də, digər dinlərlə eyni gözlə baxar. Satanizmdə isbat edilməmiş iddiaları rədd etmək üçün dəlil lazım deyil. Ateizm isbat edilməmiş iddiaları rədd edər. Ateizmin adının nə satanizmlə, nə də bir başqa dinlə birlikdə xatırlanması böyük bir səhvdir.
LaVeyan satanizm
"Müasir Satanizm" deyə də adlandırılan LaVeyan Satanizm, Anton Szandor LaVey tərəfindən qurulan və mütəşəkkil bir təşkilat halına gətirilən Satanist qrupun adıdır. LaVey, 1966-cı ildə San-Fransiskoda Şeytan Kilsəsini (The Church of Satan) qurmuş və onun baş rahibi olmuşdur. LaVey, mütəşəkkil fəaliyyətlərinin çoxunu kilsə mənsubları xaricində çevirmiş və kitablar yazmağa başlamışdır. Bu cür fəaliyyətlərinin bir nəticəsi olaraq Şeytan İncili (The Satanic Bible) 1969-cu ildə nəşr olunmuş, 1972-ci ildə Satanist Mərasimlər (The Satanic Rituals) tərtib etmişdir. Üçüncü kitabı The compleat Witch isə Avropada dərc edilmişdir. LaVeyin qurucusu olduğu bu Satanist qrupun əsas məqsədi, xüsusi olaraq Xristianlığa lakin həmçinin bütün dinlərə qarşı "alternativ bir din" yaratmaqdır. Satanist axınlar içərisində kilsəsi, yazılı mərasimləri, bayram günləri, din adamları olan və mütəşəkkil bir din sayılan tək axın Laveyan Satanizmidir. Şeytani İncil, Şeytan Kilsəsi, tərs xaç kimi əhəmiyyətli Lavey təlimində rast gəlinən anlayış və ritulların Xristianlıqda doğrudan əleyhdarları vardır. Gənclər arasında işgəncə etmək, pişik qanı içmək kimi adətlər müasir Laveyan ritulunda şam və s. simvollar xaricində canlı qurban tətbiq edilmir. Təməlində bir şəkildə pislərin yəni ağıllılar qazanacağını və ən yaxşı olanın qalib gələcəyini iddia edən, zidd lakin sərhədləri olan bir fəlsəfədir. Şeytan ayələri kitabında Lavey çıxar və ego'yu ən ön planda tutmuşdur. Satanist incildə əhəmiyyətli bir ayə "lazımsız pislik etmək maraqlara ziddir" maddəsiylə vurğulanaraq meyar olaraq şərh olunmuşdur. LaVey kimi, ona verilən; "Əgər təbiət qanunlarına görə yaşamaq üçün öldürmək ən uygunudursa, nə üçün öldürməyim?" sualına, "Elə isə yoxla" cavabını vermişdir. La Veye görə saxta dinlər əsasında Tanrı-Baphomet-in qisası üzərinə qurulduğundan hörmət göstərilməlidir. LaVey axının simpatiya bəslədiyi və lusiferizmle eyniləşdirdiyi digər bir anlayış "Hər yaxşılığın içində bir az pislik; hər pisliyin içində bir az yaxşılıq" qaydasına söykənən Ying Yang təlimidir. LaVey fəlsəfəsi; həyatdan həzz ala bilmək, yaradıcılıq, özünə inam, müstəqillik, özünə hörmət, yalnız qarşılıqlı cinsəllik, gücsüzdən oğurluq etməmək, yeməyini yeyib heyvanlara və uşaqlara zərər verməmək, zəka və intellektli kimi satanik etik (nəzakət, güvən, intiqam və yaranma) müdafiə olmasına qarşı ümumiyyətlə ön mühakimə, səhv mənalar və subyektiv tətbiqlər nəticəsində xaotik olaraq qəbul edilmişdir. Məzar daşının üzərindəki vəsiyyəti: "Həyatdakı tək peşmanlığım; yersiz yerə yaxşı olduğum anlardır." yazmaqdadır.
Simvolik satanizm
Özündə materialist bir yanaşma tərzidir. Şeytana yalnız simvolik olaraq inanılar. Bu axının nümayəndələri, suveren əxlaq sistemindən müstəqil olmaq üçün şeytani simvollar istifadə edərlər. Nümayəndələri üçün şeytan simvolu, insanlığın qurtuluşu və güclənməsi yolundakı ən ilham verici nümunələrdən biri olaraq qəbul edilir.
Doqquz Mələklər təriqəti
Daha çox kiçik qruplar halında Avropada görünərlər və bəziləri Satanist olaraq təyin olunar. İçindəki iki ana qrup diqqət çəkər. Bu qruplar mühafizəkarlar və antik qaynaqlara hörmət göstərir, daha iti və qatı yanaşmaları vardır.
Set Məbədi
1975-ci ildə Amerikada, köhnə bir rahib olan Michael Aquino tərəfindən qurulan satanist təriqət … Şeytanın fərdi həqiqətliyinə inanırlar. Avropada az da olsa tərəfdarı var.
Təşkilata adını verən Set, Qədim Misir inanclarında iştirak edən qaranlıq tanrısıdır. Eyni söz ibrani dilində isə "şeytan" mənasını verməkdədir. Set Məbədi ilə Şeytan Kilsəsi arasındakıən əsas fikir ayrılığı məbəd üzvlərinin şeytanı yalnız simvolik bir anlayış olaraq görməmələridi. Məbədə üzv olanlar Set'i simvolik bir fiqur olaraq görmədikləri kimi məbədi də yalnız dini dəyərlərə qarşı çıxış olaraq dəyərləndirməzlər. Məbəd üzvləri,satanizmi belə təsvir edirlər: "Şeytanın varlığına, kainatı var edən ruhi güc olaraq inanmaq; şeytana inanmaq və onun təyin etdiyi qaydalara və standartlara görə yaşayaraq şeytana itaət etmək."
Set Məbədində "quru cadu" çox əhəmiyyətli bir yer tutar. İnsanın özünü cadu ilə inkişaf etdirəcəklərinə inanırlar. Belə ki, məbədə yeni üzv olanlara ilk olaraq quru caduya, böyüklük fəlsəfəsini, edilməsi lazım olan xüsusi əməliyyatları izah edən xüsusi təqdimat broşuralar verilir.
1960-cı illərdə satanizm və xarici keçidlər
Anton LaVey, 1960-cı illərin axırlarında Xristianlığın monoton əxlaqi dəyərlərindən möhkəmlən fərdlər üçün, sosial Darvinizm ideologiyasını və müsbət düşüncəni, aydın ola bilər bir formaya salaraq yeni bir yol meydana gətirməyi hədəfləyərək, 1966-cı ildə Kaliforniya'da, 'Church of Satan' (Şeytan Kilsəsi) 'ni qurduğunu açıqladı.
Xristianlığa qarşı çıxan və əvvəl Magic Circle (Cadulu Xalqa) deyə bir qrup meydana gətirən LaVey, içində doqquz Şeytanı qanunun iştirak etdiyi Şeytanı İncili yazdı. Ona görə Satanizm'də ki təməl xüsusiyyətlər, müəyyən bir dinə və dini məktəbə aid olmayan və insanın fiziki və ya zehini quruluşundan zövq almağı. Şeytan, insanın bir növ heyvan olduğu düşüncəsini və dinlərin günah dediyi şeyi təmsil edər. Bu səbəbdən Laveyan Satanizm, dini və əxlaqi hər şeyə qarşı çıxma və bunların tərsini etmə əsasına söykənər. Satanizmin təşkilati mənada varlığını ən zirvə nöqtəsinə çatdırdığı dövr 1960'yı illər olaraq qeydə keçmişdir. Xüsusilə bu təlimin, kino, musiqi və media tərəfindən müxtəlif şəkillərdə işlənmiş olması da o illərdə Satanizmə ən məşhur çağını yaşatmışdır. Məsələn; Anton Szandor LaVeyin ssenari məsləhətçiliyini etdiyi və ilk ciddi Satanizm məzmunlu kino filmi olan "Rosemaryın Körpəsi", 1968-ci ildə çəkilmişdir.