Süni peyk
Süni peyk — yerin ətrafında pilotsuz uçan kosmik aparat.
Yerin ətrafında hərəkət etmək üçün aparat birinci kosmik sürətdən bir az artıq sürətə malik olmalıdır. Onlar 150–160 km-dən bir neçə min km məsafədə olan hündürlükdə uçurlar. Uçma hündürlüyünün aşağı həddi atmosferdə yarana biləcək dayandırma halından qaçma ilə təyin olunur. Peykin orbit üzrə hərəkəti bir neçə saat ilə bir neçə gün arasında yerləşir. Süni peyklər elmi tədqiqatlar üçün geniş tətbiq olunur (məsələn, hərbi peyklər, meteroloji peyklər, naviqasiya peykləri, rabitə peykləri və s.). Süni peykin ən əsası insanların kosmosda uzun müddət qalması üçün tətbiq olunandır.
Dünyada ilk süni peyk SSRİ tərəfindən buraxılmış Sputnik 1-dir.
İlk ABŞ peyki 1 fevral 1958-ci ildə, ilk Britaniya peyki 26 aprel 1962-ci ildə, ilk Kanada peyki 29 sentyabr 1962-ci ildə, ilk Fransa peyki 26 noyabr 1965-ci ildə və ilk Avstraliya peyki 29 noyabr 1967-ci ildə kosmosa buraxılmışdır.
Ölkələrin ilk peykləri
Ölkə | İl | Süni peyk | 2010-cu ilə kimi kosmik fəzada olan SP sayı[1] |
---|---|---|---|
Rusiya | 1957 (1992) | Sputnik-1 (Kosmos-2175) | 1454 |
ABŞ | 1958 | Eksplorer-1 | 1113 |
Böyük Britaniya | 1962 | Ariel 1 | 29 |
Kanada | 1962 | Alouette 1 | 34 |
İtaliya | 1964 | San Marco 1 | 22 |
Fransa | 1965 | Asteriks | 57 |
Avstraliya | 1967 | WRESAT | 12 |
Avropa | 1968 | ESRO II | 42 |
Almaniya | 1969 | Azur | 49 |
Yaponiya | 1970 | Osumi | 134 |
Çin | 1970 | Dunfan Hun-1 | 140 |
Polşa | 1973 | İnterkosmos-Kopernik-500 | ? |
Niderland | 1974 | ANS | 5 |
İspaniya | 1974 | Intasat | 9 |
Hindistan | 1975 | Ariabxata | 51 |
İndoneziya | 1976 | Palapa A1 | 10 |
Çexoslovakiya | 1978 | Maqion-1 | 5 |
Bolqarıstan | 1981 | İnterkosmos-Bolqarıstan-1300 | 1 |
Braziliya | 1985 | Brasilsat A1 | 11 |
Meksika | 1985 | Morelos 1 | 7 |
İsveç | 1986 | Viking | 11 |
İsrail | 1988 | Ofek-1 | 7 |
Lüksemburq | 1988 | Astra 1A | 15 |
Argentina | 1990 | Lusat | 10 |
Pakistan | 1990 | Badr-1 | 5 |
Cənubi Koreya | 1992 | Kitsat A | 10 |
Portuqaliya | 1993 | PoSAT-1 | 1 |
Tayland | 1993 | Taykom 1 | 6 |
Türkiyə | 1994 | Turksat 1B | 15 |
Ukrayna | 1995 | Siç-1 | 6 |
Çili | 1995 | FASat-Alfa | 1 |
Malayziya | 1996 | MEASAT | 4 |
Norveç | 1997 | Thor 2 | 3 |
Filippin | 1997 | Mabuhay 1 | 2 |
Misir | 1998 | Nilesat 101 | 3 |
Sinqapur | 1998 | ST-1 | 1 |
Tayvan | 1999 | ROCSAT-1 | 9 |
Danimarka | 1999 | Ørsted | 4 |
CAR | 1999 | SUNSAT | 2 |
Səudiyyə Ərəbistanı | 2000 | Saudisat 1A | 12 |
BƏƏ | 2000 | Thuraya 1 | 3 |
Mərakeş | 2001 | Maroc-Tubsat | 1 |
Əlcəzair | 2002 | Alsat 1 | 1 |
Yunanıstan | 2003 | Hellas Sat 2 | 2 |
Kipr | 2003 | Hellas Sat 2 | 2 |
Nigeriya | 2003 | Nigeriasat 1 | 2 |
İran | 2005 | Sina-1 | 4 |
Qazaxıstan | 2006 | Kazsat 1 | 2 |
Kolumbiya | 2007 | Libertad 1 | 1 |
Mavriki | 2007 | Rascom-QAF 1 | 2 |
Vyetnam | 2008 | Vinasat-1 | 1 |
Venesuela | 2008 | Venesat-1 | 1 |
İsveçrə | 2009 | SwissCube-1[2] | 1 |
Macarıstan | 2012 | MaSat-1 | 0 |
Rumıniya | 2012 | Goliat | 0 |
Şri-Lanka | 2012 | SupremeSAT | 0 |
Belarus | 2012 | BKA | 0 |
KXDR | 2012 | Kvanmönson-3 | 0 |
Azərbaycan | 2013 | Azerspace-1 | 1 |
Avstriya | 2013 | TUGSAT-1/UniBRITE | 2 |
Estoniya | 2013 | ESTCube-1 | 1 |
Litva | 2014 | LituanicaSAT-1 və LitSat-1 | 2 |
Ölkələrin ilk rəsmi peykləri
Bu ölkələr süni peykin raket daşıyıcısını özləri istehsal edirlər. Yəni, digər ölkədən asılı olmadan fəzaya süni peyk çıxarırlar.
Ölkə | İl | Peyk |
---|---|---|
Azərbaycan | 2013 | Azerspace-1 |
SSRİ–RF | 1957–1992 | Sputnik 1 |
ABŞ | 1958 | Explorer 1 |
Fransa | 1965 | Astérix |
Yaponiya | 1970 | Ōsumi |
Çin | 1970 | Dong Fang Hong I |
Böyük Britaniya | 1962 | Prospero X-3 |
Hindistan | 1975 | Rohini |
İsrail | 1988 | Ofeq 1 |
Ukrayna | 1992 | Strela |
İran | 2009 | Omid |
Türkiyə | 2011 | RASAT |
Şimali Koreya | 2012 | Kwangmyŏngsŏng 3 |
Cənubi Koreya[3] | 2012 | STSAT-2C |
Həmçinin bax
- Təbii və süni peyklər
İstinadlar
- "SATCAT Boxscore". celestrak.com. 2011-08-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-12-13.
- India launches Switzerland’s first satellite
- Ölkələrin ilk rəsmi peykləri Arxivləşdirilib 2014-11-12 at the Wayback Machine (ing.)