Moruq
Moruq (lat. Rubus) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
| Moruq | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Streptophyta Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Klad: Klad: Eudicots Klad: Core eudicots Klad: Superrosids Klad: Klad: Fabids Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Rubeae Cins: Moruq |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Azərbaycanda həm yabanı, həm də mədəni şəkildə yayılmışdır. Tünd-qırmızı rəngli, turşməzə meyvələri olur. Meyvələri qurudulan zaman bozumtul-qonur rəngə çevrilir. Ən əla keyfiyyətli meşə moruğu hesab olunur. Meşə moruğunun meyvələri xırda olsa da, çox şirəli, şirin və ətirlidir. Meyvələri avqust ayında yetişir.
Moruğun meyvələrini günəşli quru havada, tam yetişən dövrdə yığmaq lazımdır. Qurudulması isə o qədər də isti olmayan sobalarda və ya xüsusi quruducularda aparılmalıdır.
Moruğun meyvələrində bir sıra müalicə əhəmiyyətli maddələr vardır. Bunlardan: alma və limon turşularını, C vitaminini, karotini, az miqdarda B1 vitamini, həmçinin çoxlu miqdarda qlükoza, fruktoza, saxaroza şəkərlərini göstərə bilərik. Bunlardan başqa meyvələrində 0,3 % aşı maddəsi, diqlükoza sianidin adlanan flavonoid də müəyyən edilmişdir.
.jpg.webp)
.jpg.webp)
.jpg.webp)
Təbabətdə qurudulmuş moruq meyvəsindən çay kimi dəmləyib, soyuqdəymə zamanı tərlədici və temperaturu azaldıcı dərman kimi geniş istifadə edilir. O, həmçinin ödqovucu və sidikqovucu təsirə də malikdir. Təzə dərilmiş moruq meyvələrindən hazırlanmış mürəbbə və şərbət böyrək xəstəliyinin və soyuqdəymənin ən yaxşı dərmanıdır.
Moruğun 250-dən çox növü vardır. Yabanı halda Asiya, Avropa və Amerika qitələrində geniş yayılmışdır. Qərbi Sibir, Qazağıstan, Orta Asiya və Qafaqazda yetişir. Azərbaycanın bütün zonalarında böyürtkən kolluqları vardır. Onun Azərbaycanda 15 növü yayılmışdır. Meyvəsinin tərkibində şəkər [qlükoza, fruktoza və saxaroza], pentazon, üzvi turşular [alma, limon, salisil və s.] müxtəlif vitaminlər və pektin maddələri vardır.
Böyürtkən may ayından başlayaraq, avqusta qədər çiçəkləyir. Çiçəkləri ağ və ətirlidir. Eyni vaxtda kollarda həm təzə açılmış çiçək və həm də yetişmiş meyvə olur. Çiçək açdıqdan təxminən 1 ay sonra meyvəsi yetişir. Meyvəsi forma etibarilə uzunsov və konusvari, rənginə görə qırmızı, qara, al-qırmızı və sarı olur. Azərbaycanda irimeyvəli, gecyetişən və quraqlığa çox davamlı böyürtkən formaları vardır. Əhali yabanı böyürtkənləri toplayır və konserv zavodlarına təhvil verirlər. Lakin böyürtkəni yığmaq çox çətindir.
Böyürtkənin tərkibində 7–10% şəkər (qlükoza, fruktoza və azacıq saxaroza), 1–1,5% üzvi turşu (alma, şərab, limon, salisil), 1,8% pektinli maddə, karotin, C və B qrupu vitaminləri vardır. Böyürtkənin meyvəsi təzə halda yeyilir. Ondan likör, şərab, spirtli içki, mors, şirə, kompot, şərbət, mürəbbə, marmelad və cem hazırlanır.
Böyürtkən müalicəvi və pəhrizi əhəmiyyətə də malikdir. Tərgətirici və sidikqovucu kimi istifadə edilir. Böyürtkən yarpaqlarından dəmlənmiş çay soyuqdəyməyə qarşı içilir. Böyürtkən həm də balverən bitkidir. Çünki bütün yay dövründə çiçəkləyir və arılara yaxşı nektar verir. 1 hektar sahədən arılar 20–25 kq bal hasil edə bilirlər.[3]
Əhəmiyyəti
Meyvəsinin şirəsindən xalq təbabətində zərif işlətmə dərmanı kimi istifadə edilir. Yabanı halda bitən böyürtkəndə şəkər, üzvi turşular, aşı, pektin, boyayıcı maddələr, C vitamini və karotin miqdarca daha çoxdur. Böyürtkənin yetişməmiş meyvələri və şirəsi şəkər xəstəliyinə tutulanlar üçün çox faydalıdır. Qurudulmuş meyvəsindən, mürəbbəsindən soyuqdəymələrdə tərlədici vasitə kimi istifadə edilir. Yaxşı yetişməmiş böyürtkəndən dadlı qora suyu da hazırlanır ki, bunu da xörəklərdə iştahgətirici kimi işlədilir. Böyürtkən qanazlığında, avitaminozda, ürək zəifliyində, eləcə də xroniki mədə xəstəliklərində çox faydalıdır.
Azərbaycanın xalq təbabətində böyürtkən bitkilərinin meyvələrindən, yarpaq və köklərindən bir sıra xıstəliklərə qarşı tətbiq olunur. Qurudulmuş meyvələrindən və yarpaqlarından çay kimi dəmləyib hipertoniya xəstəliyində və sinə ağrılarında [qrudnaya jaba] istifadə edilir. Eyni məqsədlə təzə dərilmiş meyvələrindən şərbət və ya mürəbbə hazırlanıb yeyilir.
Kal meyvələrini qurudub çay kimi dəmləyib şəkər xəstəliyinə qarşı dərman kimi içirlər. Bundan başqa böyürtkənin yarpaqları və kal meyvələrini açıq günəşli havada qurudub, çay kimi dəmləyərək uşaqlarda tez-tez baş verən qarın ağrılarına [ishala] qarşı büzüşdürücü və antiseptik dərman kimi qəbul edirlər. Böyürtkənin tam yetişmiş meyvələri zərif işlədici təsirə malikdir. Onun köklərini qurudub xırdalayaraq ondan 1 çay qaşığı 1 stəkan qaynar suya təkərək 30 – 40 dəqiqə saxladıqdan [dəmlənir] sonra soyudub qarın ağrısına [ishalda və dizenteriyada] qarşı içirlər.
Meyvələrindən qora suyu hazırlayıb, iştahartırıcı kimi yeməkdən qabaq hər dəfə bir xörək qaşığı içmək məsləhətdir. Bunu belə hazırlayırlar: təzə dərilən meyvələrin şirəsinin içinə bir az reyhan qatır, sonra bu qarışığı şüşə bankalara tökərək 1–2 həftə saxlayırlar.
Lənkəran rayonunda böyürtkənin qurudulmuş meyvələrindən və yarpaqlarından çay hazırlayıb, soyuqdəyməyə qarşı tərlədici dərman kimi içirlər.
Qurudulmuş köklərini suda bişirib vərəm xəstəliyinə qarşı dərman kimi işlədirlər. Böyürtkən yarpaqlarını çay kimi dəmləyərək boğaz ağrısı zamanı dezinfeksiyaedici dərman kimi qarqara edirlər. Bundan başqa yarpaqlarını inək yağında bişirib, yanıq zamanı məlhəm kimi tətbiq edirlər.
Aparılan araşdırmalar böyürtkənin yaddaş zəifliyindən ishala qədər bir çox xəstəliyə dərman olduğunu ortaya çıxmışdır. Meyvəsi ilə yanaşı böyürtkənin çiçəyinin də diabet və böyrək daşlarına xeyirli olduğu müəyyənləşdirilmişdir. Həkimlər böyürtkənin suyunu sıxaraq içməyin ishal xəstəliyi üçün qurudulmuş yarpağının isə ağızdakı yaralar üçün müalicəvi əhəmiyyəti olduğunu bildirmişlər. Bütün bunlarla yanaşı böyürtkən antioksidantlarla zəngindir, böyürtkənin meyvəsi:
- Qan təzyiqini nizamlayır
- Göz zəifliyini yaxşılaşdırır
- Ayaqlardakı şişliyi aradan qaldırır
- Ağız, dil, diş və diş əti iltihablarına xeyirlidir
- Kökünü qaynadıb suyunu içdikdə isə qandakı şəkərin miqdarını aşağı salır.[4]
Dərman bitkisi kimi istifadə olunan növləri
- Göyümtül böyürtkən (lat. Rubus caesius L.)
- Bozumtultükcüklü moruq (lat. Rubus canescens DC.)
- Şirinmeyvəli böyürtkən (lat. Rubus discolor Weihe et Nees.)
- Adi moruq (lat. Rubus idaeus L.)
- Saxalin moruğu (lat. Rubus sachalinensis Levl.)
- Qanşirəli böyürtkən (lat. Rubus sanguineus Friv.) (= Rubus anatolicus (Focke) Focke ex Hausskn)
- Daş-böyürtkən və ya Bərktoxum böyürtkən (lat. Rubus saxatilis L.)
Növləri
- Rubus acanthophyllos Focke
- Rubus acuminatus Sm.
- Rubus acuminatus var. acuminatus
- Rubus adenophorus Rolfe
- Rubus adenothallus Focke
- Rubus adenotrichos Schltdl.
- Rubus alceifolius Poir.
- Rubus alexeterius Focke
- Rubus alexeterius var. acaenocalyx (H. Hara) T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus almus (L.H. Bailey) L.H. Bailey
- Rubus alnifoliolatus H. Lév.
- Rubus alnifolius Rydb.
- Rubus alpinus Macfad.
- Rubus amabilis Focke
- Rubus americanus (Pers.) Britton
- Rubus amphidasys Focke
- Rubus anatolicus Focke
- Rubus andicola Focke
- Rubus angustibracteatus T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus apetalus Poir.
- Rubus arachnoideus Y.C. Liu & F.Y. Lu
- Rubus arcticus L.
- Rubus arcticus var. stellatus (Sm.) B. Boivin
- Rubus arizonensis Focke
- Rubus armatus (Fernald) L.H. Bailey
- Rubus arrhenii (Lange) Lange
- Rubus arrhenii subsp. polyadenes (Grav.) Focke
- Rubus assamensis Focke
- Rubus aurantiacus Focke
- Rubus austrotibetanus T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus azuayensis Romoleroux
- Rubus bambusarum Focke
- Rubus bavaricus (Focke) Hruby
- Rubus betonicifolius Focke
- Rubus biflorus Buch.-Ham. ex Sm.
- Rubus biflorus var. adenophorus Franch.
- Rubus biflorus var. biflorus
- Rubus bifrons Vest
- Rubus blanchardianus (L.H. Bailey) L.H. Bailey
- Rubus bogotensis Kunth
- Rubus boliviensis Focke
- Rubus bonatianus Focke
- Rubus brasiliensis Mart.
- Rubus brasiliensis var. organensis (Gardner) Mart.
- Rubus brevipetiolatus T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus buergeri Miq.
- Rubus bushii L.H. Bailey
- Rubus caesius L.
- Rubus caesius var. pseudocaesius (Lej.) Boenn.
- Rubus calycacanthus H. Lév.
- Rubus calycinus Wall. ex D. Don
- Rubus candicans Weihe
- Rubus candicans subsp. thyrsanthus (Focke) Gáyer
- Rubus caudifolius Wuzhi
- Rubus chamaearrhenii (Focke) Vannerom
- Rubus chamaemorus L.
- Rubus chiliadenus Focke
- Rubus chingii Hu
- Rubus chingii var. chingii
- Rubus chingii var. suavissimus (S. Lee) L.T. Lu
- Rubus chroosepalus Focke
- Rubus chroosepalus var. chroosepalus
- Rubus chrysobotrys Hand.-Mazz.
- Rubus cinclidodictyus Cardot
- Rubus clivicola E. Walker
- Rubus cochinchinensis Tratt.
- Rubus cockburnianus Hemsl.
- Rubus columellaris Tutcher
- Rubus columellaris var. columellaris
- Rubus commutatus (G. Braun ex Focke) Focke
- Rubus compactus Benth.
- Rubus constrictus P.J. Müll. & Lefèvre
- Rubus continentalis (Focke) L.H. Bailey
- Rubus corchorifolius L. f.
- Rubus cordifrons (L.H. Bailey) L.H. Bailey
- Rubus coreanus Miq.
- Rubus coreanus var. coreanus
- Rubus coriaceus Poir.
- Rubus coriifolius Liebm.
- Rubus costaricanus Liebm.
- Rubus crassifolius T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus crataegifolius Bunge
- Rubus croceacanthus H. Lév.
- Rubus croceacanthus var. croceacanthus
- Rubus croceacanthus var. glaber Koidz.
- Rubus cuneifolius Pursh
- Rubus dalmaticus (Ser.) Guss.
- Rubus dasyphyllus (W.M. Rogers) Marsh
- Rubus delabathiensis Gust.
- Rubus delavayi Franch.
- Rubus dolichophyllus Hand.-Mazz.
- Rubus dolichophyllus var. dolichophyllus
- Rubus doyonensis Hand.-Mazz.
- Rubus dunnii F.P. Metcalf
- Rubus ellipticus Sm.
- Rubus ellipticus subsp. achenigerus (Duthie) Focke
- Rubus ellipticus var. hirtus (Roxb.) Hook. f.
- Rubus ellipticus var. obcordatus Focke
- Rubus eriocarpus Liebm.
- Rubus erythrocarpus T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus erythrocladus Mart.
- Rubus eucalyptus Focke
- Rubus eucalyptus var. eucalyptus
- Rubus eucalyptus var. trullisatus (Focke) T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus eustephanos Focke
- Rubus faberi Focke
- Rubus fagifolius Schltdl. & Cham.
- Rubus fanjingshanensis L.T. Lu
- Rubus feddei H. Lév. & Vaniot
- Rubus flagellaris Willd.
- Rubus flagellaris var. geophilus (Blanch.) L.H. Bailey
- Rubus flagellaris var. invisus (L.H. Bailey) L.H. Bailey
- Rubus flagellaris var. roribaccus (L.H. Bailey) L.H. Bailey
- Rubus flagelliflorus Focke
- Rubus floribundus Kunth
- Rubus flosculosus Focke
- Rubus flosculosus var. flosculosus
- Rubus fockeanus Kurz
- Rubus foliaceistipulatus T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus formosensis Kuntze
- Rubus forrestianus Hand.-Mazz.
- Rubus fragarioides Bertol.
- Rubus fragarioides var. adenophorus Franch.
- Rubus fragarioides var. fragarioides
- Rubus fraxinifoliolus Hayata
- Rubus fraxinifolius Poir.
- Rubus fraxinifolius subsp. celebicus (Blume) Focke
- Rubus fruticosus L.
- Rubus fruticosus subsp. rubeolus (Weihe ex Rchb.) Baker
- Rubus fujianensis T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus fuscifolius T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus fuscorubens Focke
- Rubus geoides Sm.
- Rubus glabratus Kunth
- Rubus glabricarpus W.C. Cheng
- Rubus glabricarpus var. glabratus C.Z. Zheng & Y.Y. Fang
- Rubus glabricarpus var. glabricarpus
- Rubus glandulosocalycinus Hayata
- Rubus glandulosocarpus M.X. Nie
- Rubus gongshanensis T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus grandipaniculatus T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus gravesii (Fernald) L.H. Bailey
- Rubus grayanus Maxim.
- Rubus gressittii F.P. Metcalf
- Rubus grisebachii (Focke) Focke
- [[Rubus guianensis Accepted M TRO]] guianensis
- Rubus guyanensis Focke
- Rubus gyamdaensis L.T. Lu & Boufford
- Rubus gyamdaensis var. glabriusculus (T.T. Yu & L.T. Lu) L.T. Lu & Boufford
- Rubus hanceanus Kuntze
- Rubus hassleri Chodat
- Rubus hastifolius H. Lév. & Vaniot
- Rubus hemithyrsus Hand.-Mazz.
- Rubus henryi Hemsl. & Kuntze
- Rubus henryi var. sozostylus (Focke) T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus herzogii Focke
- Rubus hirsutus Thunb.
- Rubus hirsutus var. hirsutus
- Rubus hirtus Waldst. & Kit.
- Rubus hirtus subsp. bayeri (Focke) Focke
- Rubus hirtus subsp. celtidifolius (Focke ex Gremli) Focke
- Rubus hirtus subsp. erythrostachys (Sabr.) Focke
- Rubus hirtus subsp. gracilicaulis (Gremli) Focke
- Rubus hirtus subsp. guentheri (Weihe) Focke
- Rubus hirtus subsp. hercynicus (G. Braun) Focke
- Rubus hirtus subsp. kaltenbachii (Metsch) Focke
- Rubus hirtus subsp. rubiginosus (P.J. Müll.) Focke
- Rubus hirtus subsp. tenuiglandulosus (Gremli) Focke
- Rubus howii Merr. & Chun
- Rubus huangpingensis T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus humistratus Steud.
- Rubus humulifolius C.A. Mey.
- Rubus hunanensis Hand.-Mazz.
- Rubus hypopitys Focke
- Rubus hypopitys var. hypopitys
- Rubus ichangensis Hemsl. & Kuntze
- Rubus idaeopsis Focke
- Rubus idaeus L.
- Rubus idaeus f. albus (Fuller ex L.H. Bailey) Fernald
- Rubus idaeus var. caudatus (B.L. Rob. & H. Schrenk) Fernald & B.G. Schub.
- Rubus idaeus var. egglestonii (Blanch.) Fernald
- Rubus idaeus var. melanolasius (Dieck) R.J. Davis
- Rubus idaeus var. melanotrachys (Focke) Fernald
- Rubus idaeus f. obtusifolius (Willd.) Focke
- Rubus idaeus var. peramoenus (Greene) Fernald
- Rubus idaeus f. sterilis (Kóhler) Focke
- Rubus idaeus subsp. strigosus (Michx.) Focke
- Rubus idaeus var. viburnifolius (Greene) Greene ex A. Berger
- Rubus illecebrosus Focke
- Rubus imperialis Cham. & Schltdl.
- Rubus impressinervus F.P. Metcalf
- Rubus innominatus S. Moore
- Rubus innominatus var. aralioides (Hance) T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus innominatus var. innominatus
- Rubus innominatus var. kuntzeanus (Hemsl.) L.H. Bailey
- Rubus inopertus (Focke) Focke
- Rubus inopertus var. inopertus
- Rubus irasuensis Liebm.
- Rubus irenaeus Focke
- Rubus irenaeus var. innoxius (Focke) T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus irenaeus var. irenaeus
- Rubus irritans Focke
- Rubus jambosoides Hance
- Rubus japonicus (Maxim.) Focke
- Rubus jianensis L.T. Lu & Boufford
- Rubus jinfoshanensis T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus kawakamii Hayata
- Rubus killipii A. Berger
- Rubus komarovii Nakai
- Rubus kulinganus L.H. Bailey
- Rubus kwangsiensis H.L. Li
- Rubus laegaardii Romoleroux
- Rubus laevior (L.H. Bailey) Fernald
- Rubus lambertianus Ser.
- Rubus lambertianus var. glaber Hemsl.
- Rubus lambertianus var. glandulosus Cardot
- Rubus lambertianus var. lambertianus
- Rubus lambertianus var. paykouangensis (H. Lév.) Hand.-Mazz.
- Rubus lanyuensis Chang
- Rubus lasiostylus Focke
- Rubus lasiostylus var. dizygos Focke
- Rubus lasiostylus var. lasiostylus
- Rubus lasiotrichos Focke
- Rubus lasiotrichos var. blinii (H. Lév.) L.T. Lu
- Rubus lasiotrichos var. lasiotrichos
- Rubus latoauriculatus F.P. Metcalf
- Rubus leucanthus Hance
- Rubus lichuanensis T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus liebmannii Focke
- Rubus lineatus Reinw.
- Rubus lineatus var. lineatus
- Rubus lishuiensis T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus liui Yuen P. Yang & S.Y. Lu
- Rubus lloydianus Genev.
- Rubus lobatus T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus lobophyllus Y.K. Shih ex F.P. Metcalf
- Rubus lohfauensis F.P. Metcalf
- Rubus longepedicellatus C.H. Stirt.
- Rubus loxensis Benth.
- Rubus lucens Focke
- Rubus lucens subsp. clementis (Merr.) Focke
- Rubus luchunensis T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus lutescens Franch.
- Rubus macilentus Cambess.
- Rubus macilentus var. macilentus
- Rubus macrogongylus Focke
- Rubus macvaughianus Rzed. & Calderón
- Rubus malacocarpus Standl. & L.O. Williams
- Rubus malifolius Focke
- Rubus malifolius var. malifolius
- Rubus malipoensis T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus mallotifolius C.Y. Wu ex T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus megalococcus Focke
- Rubus menglaensis T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus mesogaeus Focke
- Rubus mesogaeus var. mesogaeus
- Rubus metoensis T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus michiganensis (Card) L.H. Bailey
- Rubus miser Liebm.
- Rubus montanus (Porter) Porter
- Rubus multisetosus T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus murinus (Focke) Focke
- Rubus myrianthus Baker
- Rubus nagasawanus Koidz.
- Rubus neomexicanus A. Gray
- Rubus neoviburnifolius L.T. Lu & Boufford
- Rubus nigricatus P. J. Muell. & Lefevre
- Rubus nitidus Weihe & Nees
- Rubus niveus Thunb.
- Rubus niveus var. furfuraceus (Wall.) Focke
- Rubus niveus subsp. leucocarpus (Arn.) Focke
- Rubus niveus var. pauciflorus (Wall.) Focke
- Rubus niveus var. sericeus (Lindl.) Focke
- Rubus nubigenus Kunth
- Rubus nyalamensis T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus oblongus T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus occidentalis L.
- Rubus occidentalis f. pallidus (L.H. Bailey) B.L. Rob.
- Rubus occidualis (L.H. Bailey) L.H. Bailey
- Rubus ortivus (L.H. Bailey) L.H. Bailey
- Rubus ourosepalus Cardot
- Rubus pacificus Hance
- Rubus palmeri Rydb.
- Rubus panamanus L.H. Bailey
- Rubus panduratus Hand.-Mazz.
- Rubus paniculatus Sm.
- Rubus paniculatus var. paniculatus
- Rubus paraguariensis (Chodat & Hassl.) Basualdo & Zardini
- Rubus pararosifolius F.P. Metcalf
- Rubus parkeri Hance
- Rubus parviaraliifolius Hayata
- Rubus parvifolius L.
- Rubus parvifolius var. adenochlamys (Focke) Migo
- Rubus parvifolius var. parvifolius
- Rubus parvifolius var. toapiensis (Yamam.) Hosok.
- Rubus paucidentatus T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus pectinarioides H. Hara
- Rubus pectinaris Focke
- Rubus pectinellus Maxim.
- Rubus pedunculosus D. Don
- Rubus peltatus Maxim.
- Rubus penduliflorus C.Y. Wu ex T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus pentagonus Wall. ex Focke
- Rubus pentagonus var. modestus (Focke) T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus pentagonus var. pentagonus
- Rubus pervarius (L.H. Bailey) L.H. Bailey
- Rubus phoenicolasius Maxim.
- Rubus pileatus Focke
- Rubus pilulifer Focke
- Rubus pinnatisepalus Hemsl.
- Rubus pinnatisepalus var. pinnatisepalus
- Rubus pinnatus Willd.
- Rubus pirifolius Sm.
- Rubus pirifolius var. pirifolius
- Rubus pittieri Rydb.
- Rubus platysepalus Hand.-Mazz.
- Rubus playfairianus Hemsl. ex Focke
- Rubus pluralis (L.H. Bailey) L.H. Bailey
- Rubus pluribracteatus L.T. Lu & Boufford
- Rubus pluribracteatus var. lobatisepalus (T.T. Yu & L.T. Lu) L.T. Lu & Boufford
- Rubus pluribracteatus var. pluribracteatus
- Rubus poliophyllus Kuntze
- Rubus poliophyllus var. poliophyllus
- Rubus polyodontus Hand.-Mazz.
- Rubus potentilloides W.E. Evans
- Rubus praecipuus L.H. Bailey
- Rubus preptanthus Focke
- Rubus preptanthus var. mairei (H. Lév.) T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus pringlei Rydb.
- Rubus pseudopileatus Cardot
- Rubus ptilocarpus T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus pumilus Focke
- Rubus pungens Cambess.
- Rubus pungens var. oldhamii (Miq.) Maxim.
- Rubus pungens var. pungens
- Rubus pyramidaliformis (Sudre) Ziel.
- Rubus quinquefoliolatus T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus radicans Cav.
- Rubus raopingensis T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus reflexus Ker Gawl.
- Rubus reflexus var. hui (Diels ex Hu) F.P. Metcalf
- Rubus reflexus var. orogenes Hand.-Mazz.
- Rubus reflexus var. reflexus
- Rubus refractus H. Lév.
- Rubus regionalis (L.H. Bailey) L.H. Bailey
- Rubus repens (L.) Kuntze
- Rubus reticulatus Wall. ex Hook. f.
- Rubus rigidus Sm.
- Rubus rolfei S. Vidal
- Rubus roseus Poir.
- Rubus rosifolius Sm. ex Baker
- Rubus rosifolius var. coronarius (Sims) Focke
- Rubus rosifolius var. rosifolius
- Rubus rotundior (L.H. Bailey) L.H. Bailey
- Rubus rubicundus (Wooton & Standl.) Tidestr.
- Rubus rubrisetulosus Cardot
- Rubus rufus Focke
- Rubus sachalinensis H. Lév.
- Rubus sachalinensis var. eglanduratus (Y.B. Chang) L.T. Lu
- Rubus sachalinensis var. przewalskii (Proch.) L.T. Lu
- Rubus sachalinensis var. sachalinensis
- Rubus salwinensis Hand.-Mazz.
- Rubus sapidus Schltdl.
- Rubus saxatilis L.
- Rubus scandens Liebm.
- Rubus schiedeanus Steud.
- Rubus schottii Pohl ex Focke
- Rubus sellowii Cham. & Schltdl.
- Rubus setchuenensis Bureau & Franch.
- Rubus shihae F.P. Metcalf
- Rubus sibiricus Sinjkova
- Rubus sikkimensis Hook. f.
- Rubus simplex Focke
- Rubus smithii Rydb.
- Rubus spananthus Ze-min Wu & Z.L. Cheng
- Rubus sparsiflorus J.F. Macbr.
- Rubus spinulosoides F.P. Metcalf
- Rubus stans Focke
- Rubus stans var. soulieanus (Cardot) T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus stans var. stans
- Rubus stellatus Sm.
- Rubus stimulans Focke
- Rubus stipulosus T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus strigosus Michx.
- Rubus strigosus var. acalyphaceus (Greene) L.H. Bailey
- Rubus strigosus var. arizonicus (Greene) Kearney & Peebles
- Rubus strigosus var. eucyclus (Fernald & Weath.) L.H. Bailey
- Rubus subarcticus (Greene) Rydb.
- Rubus subcoreanus T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus suberectus G. Anderson ex Sm.
- Rubus subinopertus T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus subornatus Focke
- Rubus subornatus var. melanadenus Focke
- Rubus subornatus var. subornatus
- Rubus subtibetanus Hand.-Mazz.
- Rubus sulcatus Vest
- Rubus sulcatus var. vestii (Focke) Focke
- Rubus sumatranus Miq.
- Rubus swinhoei Hance
- Rubus taitoensis Hayata
- Rubus taitoensis var. aculeatiflorus (Hayata) H. Ohashi & C.F. Hsieh
- Rubus taitoensis var. taitoensis
- Rubus taiwanicola Koidz. & Ohwi
- Rubus tantus L.H. Bailey
- Rubus taronensis C.Y. Wu ex T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus tephrodes Hance
- Rubus tephrodes var. ampliforus (H. Lév. & Vaniot) Hand.-Mazz.
- Rubus tephrodes var. holadenus (H. Lév.) L.T. Lu
- Rubus tephrodes var. setosissimus Hand.-Mazz.
- Rubus tephrodes var. tephrodes
- Rubus thibetanus Franch.
- Rubus tinifolius C.Y. Wu ex T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus treutleri Hook. f.
- Rubus trianthus Focke
- Rubus tricolor Focke
- Rubus trijugus Focke
- Rubus trilobus Moc. & Sessé ex Ser.
- Rubus trinitatis (A. Berger) L.H. Bailey
- Rubus trivialis Michx.
- Rubus tsangii Merr.
- Rubus tsangii var. tsangii
- Rubus tsangii var. yanshanensis (Z.X. Yu & W.T. Ji) L.T. Lu
- Rubus tsangiorum Hand.-Mazz.
- Rubus turkestanicus (Regel) Pavlov
- Rubus ulmifolius Schott
- Rubus ulmifolius var. bellidiflorus (C. Koch) Focke
- Rubus ulmifolius var. chlorocarpus (Bor. in Genev.) Focke
- Rubus ulmifolius var. dalmatinus (Tratt.) Focke
- Rubus ulmifolius var. inermis (Willd.) Focke
- Rubus ulmifolius subsp. rusticanus (Mercier) Focke
- Rubus ulmifolius subsp. sanctus (Schreb.) Sudre
- Rubus urticifolius Poir.
- Rubus verae-crucis Rydb.
- Rubus villicaulis Kóhler ex Weihe & Nees
- Rubus villicaulis var. atrocaulis (P.J. Müll.) Focke
- Rubus villicaulis var. calvatus (Lees) Focke
- Rubus villicaulis var. incarnatus (P.J. Müll.) Focke
- Rubus villicaulis var. langei (G. Jensen ex Frederichs. & Gelert) Focke
- Rubus villicaulis var. lasiothyrsus (Sudre) Sudre
- Rubus vulcanicola (Donn. Sm.) Rydb.
- Rubus wallichianus Wight & Arn.
- Rubus wangii F.P. Metcalf
- Rubus wardii Merr.
- Rubus wawushanensis T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus weberbaueri Focke
- Rubus wheeleri (L.H. Bailey) L.H. Bailey
- Rubus wilsonii Duthie
- Rubus wimmerianus (Sprib. ex Sudre) Sprib.
- Rubus wuchuanensis S.Z. He
- Rubus wushanensis T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus wuzhianus L.T. Lu & Boufford
- Rubus xanthocarpus Bureau & Franch.
- Rubus xanthoneurus Focke
- Rubus xanthoneurus var. xanthoneurus
- Rubus xichouensis T.T. Yu & L.T. Lu
- Rubus yanyunii Y.T. Chang & L.Y. Chen
- Rubus yiwuanus W.P. Fang
- Rubus yuliensis Y.C. Liu & F.Y. Lu
- Rubus yunnanicus Kuntze
- Rubus zhaogoshanensis T.T. Yu & L.T. Lu
Şəkillər
İstinadlar
- Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 218. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
- Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 492.
- Ə-C. İ. Əhmədov, N. T. Əliyev. Meyvə və tərəvəzin əmtəəşünaslığı (Dərslik). — Bakı, 2009.
- "Böyürtkən yaddaşı gücləndirir". 2016-03-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-05-22.