Rok musiqisi

Rokn rollun böyük kralı Evis Presley R&B' ilə, country və hillbilly musiqilərini çox yaxşı qaynaşdırmışdır. Chuck Berry isə özündən əvvəlki gitaraçıların texnikalarını sintez edərək rokn rollun ilk gitara qəhrəmanı olmuşdur. Buna baxmayaraq ikisinin də əsl şöhrətləri bu birləşdirici güclərindən və özlərindən sonrakı bütün rok musiqiçilərinə təsir etmələrindən gəlmişdir. Lakin sənaye rokn rollu çox tez udmuşdur. Araşdırmaçıların çoxu 1950-ci illərin sonunun rokn roll musiqisinin də sonu olduğu mövzusunda görüş təşkil etmişdilər. 1950-ci illərin sonunda ən məşhur rokn roll musiqiçilərindən olan Elvis Presley hərbi xidmətdə, Buddy Holly ölmüş, Chuck Berry isə həbsdə idi. 1959-63-cü illər arasında rok musiqisində demək olar ki, bir boşluq yaranmışdı. Lakin, bu illərdə sonradan "60 gəncliyinin lideri" adını alan musiqiçi, Bob Dylan meydana çıxır. Dylanın ilk üç albomundakı musiqilər nə folk musiqisi nə də rokn roll musiqisinə aid idi. Dylan, mahnılarında qaralara qarşı düşmənliyin inadla davam etməsindən, döyüşün mənasızlığından, sevginin əhəmiyyətindən, dünyanın gözəlliklərinin sürətlə itib getməsindən bəhs etmişdir.

Amerikada reallaşan bu musiqi yönümlü inkişaflar bütün dünya gəncliyinə, amma ən çox İngilis gəncliyinə böyük təsir etmişdir. Uşaqlıqlarından bəri rokn roll musiqisiylə böyüyən İngilis gəncləri arasından bir çox musiqiçi çıxmış; bunlar Beatles, Rolling Stones, The Animals kimi ilk rok birliklərini qurmuşlar. Bu qruplar, ilk zamanlarda Amerikan musiqininin alt növlərindən təsirlənmişlər, lakin qısa bir müddət sonra özlərinə xas strukturları ortaya qoyaraq əsl mənada rok musiqisini formalaşdırmışlar. Bu qruplardan ilk musiqi albomunu satışa çıxaran Beatles, yaranışından bir iki il sonra, ilk albomlarındakı blues, boogie, gospel mahnı ailələrinin parçalarını kopiya etməkdən və rokn rolla yaxın musiqi parçaları bəstələməkdən yavaş yavaş imtina etməyə başlamışdır. Ən son olaraq rokn roll mahnılarından 1965-ci ildəki Help albomunda yer verdikləri Larry Williamsa aid "Dizzy Miss Lizzy" musiqi parçasının istifadə edilməsi ilə başa çatdırmışlar. Dekabr 1965-ci ildə "Rubber Soul" albomunu nəşr etdikdən sonra tamamilə xüsusi quruluşa keçid beləcə tamamlandı. Bu inkişafdan sonra rokun maneə törədilə bilməz yükləlişi başlamış oldu. Eric Claptonun üzvü olduğu qruplar, xüsusilə Cream çox böyük uğurlara imza atmışdır. Beatles ulduzu sönərkən səhnəyə Eric Clapton adıyla dünyanın ən yaxşı gitara virtuozlarından biri çıxar. O zaman İngiltərə divarlarının "Clapton his God"(Clapton tanrıdır) yazıları ilə dolması dövrü idi.

1960-cı illərın sonu, dünyada gənclik hərəkatları olaraq xarakterizə edə biləcəyimiz bir üsyanın yüksək səviyyəyə çatdığı illərdir. Get-gedə böyüyən nüvə müharibələri hədəsi, Amerikanın Vyetnamı amansızca döyüşə sövq etməsi, bir çox Vyetnamlının və Amerikalının bu döyüşdə ölməsi çarxları hərəkətə keçirmiş, çiçək gücü hərəkəti belə bir mühitdə ortaya çıxmışdır. Artıq rok musiqisi dünyaya qlobal problemlərin çatdırılması vəzifəsini öz üzərinə götürmüşdür. Məşhur "döyüşmə seviş" şüarı bu hərəkatın bir məhsuludur. Çiçək gücünü yaradanların əksəriyyəti orta sinif ağ gənclərdir. Bu insanlar "hippi" olaraq adlandırılmışlar. Ümumiyyətlə o dövrlərdə bu hərəkat harada olmağından asılı olmayaraq bütün rok qruplarından dəstək almışdır. Bu illərdə şərq dinlərinə olan maraq da artmış, hətta Beatles ın üzvləri Hindistana tanınmış Hindi Maharishi Yogini ziyarətə getmişdilər.Rokdakı bu şərq dəbi ilə birlikdə musiqiçilərin və dinləyicilərin narkotik maddələrə olan maraqları daha da artmış və xüsusi ilə LSD, o zaman qadağan edilmədiyindən asprin kimi çox istifadə edilirdi. Lakin çox qısa bir müddət içində çiçək uşaq olmağı da bir "dəb" halına gətirilər və hərəkat demək olar ki, heç bir nəticəyə çata bilmədən sona çatır. Üstəlik hippilərin bəziləri zaman keçdikcə kobud rəftarı ilə bir nizam-intizam müdafiəçisi olurlar. Bunlara ən yaxşı nümunə A. B. Ş. Başçısı Bill Clinton'dur. 1960-70-ci illər rok tarixi baxımından çox müxtəlif və əhəmiyyətli qrupları daxilində saxlamışdır. Beatles, The Animals, The Doors, Rolling Stones, The Who kimi qruplar hamısı bu tarixlərdə yaranmışlar. 65-70-ci illər arasında qurulan Pink Floyd, Deep Purple, Led Zeppelin, Yes kimi qruplar da artıq mega rok qruplarıdır. Bu qruplar sayəsində rok, heç olmadığı qədər məşhur olub, ciddi bir musiqi janrı kimi qarşılanmağa başlanmışdır. Rok musiqiçiləri özlərini klassik musiqi icraçıları kimi görmələri də bu dövrə təsadüf edir. O zamanların ən diqqət çəkən müzakirəsi rokun bir sənət növü olub olmadığıdır. 70-ci illərin ikinci yarısına gəlindiyində rok artıq val satışları və konsert gəlirləriylə musiqi sənayesinin ən yaxşı dolanışıq qaynağını meydana gətirməkdədir. Rok musiqiçiləri milyonlarla dollarlıq elektronik alətlərə sahib idilər və hamısı çox zəngin olmuşdular. Bu mega rok qrupları nə edirsə etsin satdığından ötəri val şirkətləri yenilərə heç şans verməməklə və ya şans versələr belə musiqilərini onlar kimi hazırlamaq şərti qoymuşdular.

Budur pank rok tam bu dövrlərdə özünü göstərmişdir. Pank da digər heç bir rok növündə görülməyən şiddət, qarışıqlıq və xaos vardır bu xüsusiyyətlər pank, rokun qaranlıq qanadını gözlər önündə açmışdır. 60-cı illərdə Newyorkun qaraj qruplarından formalaşan Velvet Underground Pankın ilk toxumlarını atan qrup olaraq göstərilə bilər. Ancaq bu fikiri ilk pank birliklərindən biri olan Sex Pistols qəbul etməyərək reaksiya vermişdir. Pank' da qətiliklə keyfiyyət və xoşuna gəlmə qayğısı yoxdur. Pankçılar 1960-70-ci illərdəki rok musiqisini və təbii ki, rokçuları da lənətləyirdilər, çünki onların fikrincə rokdan artıq pul, şan, şöhrət vasitəsi olaraq istifadə edilməyə başlanmışdır. 70-ci illərin uzun və qarışıq soloları ilə dolu musiqi parçaları yerinə qısa və nizamsız şəkildə musiqilər ifa edərdilər. Hətta Sex Pistols o qədər sadə və primitiv ifa edərdi ki, izləyənlər istər istəməz" bunu mən də ifa edə bilərəm" kimi bir fikrə düşərdilər. Beləcə İngiltərə də bir çox pank qrupu yaranmağa başlamışdır. Sənayenin ən böyük düşməni olmasına baxmayaraq pank dəliliyi də digər bütün rok dəlilikləri kimi qısa müddətdə sənaye tərəfindən udulub "dəb" halına gətirilmişdir. Punk geyimləri ən lüks mağazaların vitrinlərində biribirinin ardınca düzülmüşdür. 80-ci illərə gəldikdə bir çox rok musiqi növü icra halında olduğundan bir Heavy Metal partlayışı yaranar. Heavy Metal musiqisini izah edən ən yaxşı söz "qarışıqlıq" dır. Bütün Heavy Metal qruplarının fəaliyyət sahələri fərqlidir. Bu musiqi növünün içində kommunizm, faşizm, anarxizm, inqilabçılıq, sadizm kimi biribirinden çox fərqli mövzuları tapmaq mümkündür. Heavy Metal bu çox rəngliliyi sayəsində bir çox alt növlərə ayrılmışdır. Lakin hamısında ortaq olan bir şey vardır; küfr. Kimi dövlətə kimi qaralara küfr edər.

1970-ci illərin sonunda hard roka bir alternativ təqdim etmək məqsədilə ortaya çıxmışdır. Hər nə qədər hard roka bənzədilsə də akkord və ritmləri fərqlidir. Dinləyiciyə fərqli bir harmoniya anlayışı təqdim edir. Analiz edildiyində indiki vaxtda sərt tonlarla istifadə edilən alternativ rok, Hard Rok əsaslıdır. Proqressiv rok, Indie Rok, Grunge, Indie Pop, Brit Pop, kimi bir çox fərqli musiqi növünü içində saxlayır. İndiki vaxtda ən çox seçilən rok sahəsidir. 1980-ci illərin ortalarında ən məşhur amerikan alternativ qrupları R.E.M., Sonic Youth, The Replacements və Hüsker Dü; və ingilis New Order, The Smiths, The Cure idi. 1980-ci illərin alternativ qrupları böyük müvəffəqiyyət əldə etmədilər, amma musiqi qruplarının növbəti nəsilinə böyük təsir göstərdilər, onların məşhurluğu üçün əsaslı təməli qoydular.

90-cı illərə nəzər yetirsək gözlənilən yeni rok anlayışı Amerkanın Seatle adlı şəhərindən gəlir. Bu şəhərdə qurulan qaraj qruplarının əvvəl Amerikaya sonra bütün dünya açılması ilə birlikdə bir "grunge" cərəyanı yaşanar. Hələ Nirvananın Nevermind albomu bu yeni, alternativ roku bütün dünyaya tanıtdı. Bu gün Pearl Jam, Soundgarden, Red Hot Chilli Peppers, Therapy, Radiohead kimi qruplar sayəsində rok yenidən canlanmışdır.

Bu gün The Strokes, White Stripes, Arctic Monkeys, Muse, Coldplay kimi qruplar sayəsində rok yenidən canlanmışdır.