Qaraboğazgöl

Qaraboğazgöl (türkm. Garabogazköl) — Xəzər dənizinin şərqində Türkmənistan ərazisində laqun mənşəli körfəz[1]. Dənizlə dayaz və eni 200 metrə çatan eyni adlı boğazla birləşir. Onun sahəsi mövsümdən asılı olaraq dəyişir. Dərinliyi 4-7 metr arası dəyişir.

Qaraboğazgöl körfəzi
Garabogazköl Aylagy
Ümumi məlumatlar
Tip Körfəz
Sahəsi 18,100 km²
Həcmi 128.800.000.000 m³
Sahil uzunluğu 730 km
Dərin yeri 4-7 m
Duzluluğu 310 ‰
Yerləşməsi
41°21′01″ şm. e. 53°35′43″ ş. u.
Ölkə  Türkmənistan
Akvatoriyası
Qaraboğazgöl körfəzi xəritədə
Qaraboğazgöl körfəzi
Qaraboğazgöl körfəzi
Qaraboğazgölkörfəzi (Türkmənistan)
Qaraboğazgöl
körfəzi
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Körfəzin duzluluğu Xəzər dənizinə nisbətən daha yüksəkdir, 310 ‰ təşkil edir. Körfəzin duzluğunun yüksək olmasının səbəbi Mirabilit duzu ilə zənginliyidir. Körfəzin sahəsi 18 000 km²[2]

Adının etimalogiyası

Qara boğaz gölü mənasını verir. Demək olar ki, Xəzərin suyunu özünə çəkərək buxarlandırır. Körfəz dənizçilərdə və köçərilərdə həmişə vahimə doğururdu. Hər zaman insanların təfəkküründə ölüm və zəhərli su kimi qalıb.

Bəzən körfəzi Ağ qızıl dənizi adlandırırlar. Səbəb onun zəngin mirabilit ehtiyatı ilə əlaqədardır.

Duzluğu
Xəzər dənizini körfəzlə birləşdirən dar Qaraboğazgöl boğazı

Az dərinlik körfəzin duzlu sularının yenidən dənizə qayıtmasına səbəb olur. Bununla da laqun Xəzərin duz balansına öz təsirini göstərir. Hər km³ dənizdən körfəzi 13-15 milyon ton müxtəlif duzlar axır. Hər il isə körfəzə 8–10 km³ su axır. Səviyənin yüksək olduğu vaxtlar isə bu rəqəm 25 km³ qədər qalxır.

1980-ci ildə Qaraboğazgölü Xəzər dənizindən ayıran damba dikilir. 1984-ci ildə isə dambada su buraxan qurğular inşa edilir. Bundan sonra körfəzin səviyyəsi bir necə metr aşağı enir. 1992-ci ildə isə damba partladılır[3]. Körfəzlə dəniz arasında əlaqə bərpa olunandan sonra səviyə əvvəlki vəziyyətinə qayıdıb. Bununla belə Mirabilit hasilatına ağır zərbə dəymişdir.

İstinadlar
  1. Turkmenistan // Geo-Data: The World Geographical Encyclopedia. 2003 – HighBeam Research vasitəsilə.
  2. Kosarev, Aleksey; Kostianoy, Andrey; Zonn, Igor. Kara-Bogaz-Gol Bay: Physical and Chemical Evolution (Hesabat). 2008-11-02. 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-09.
  3. "Qaraboğazgölün təsviri". 2016-03-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-21.

Mənbə

Həmçinin bax
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.