Qərb tuyası

Qərb tuyası (lat. Thuja occidentalis) — bitkilər aləminin çılpaqtoxumlular şöbəsinin i̇ynəyarpaqlılar sinfinin cupressales dəstəsinin sərvkimilər fəsiləsinin tuya cinsinə aid bitki növü.

Qərb tuyası
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptophyta Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Gymnosperms Şöbə: Pinophyta Sinif: İynəyarpaqlılar Yarımsinif: Cupressidae Dəstə: Cupressales Fəsilə: Sərvkimilər Yarımfəsilə: Sərvlər Cins: Tuya Növ: Qərb tuyası
Beynəlxalq elmi adı
Thuja occidentalis L., 1753[1]
Şəkil axtarışı ITIS   505490 NCBI   3317 EOL   1034927

Vətəni Şimali Amerika nın şərq hissəsidir. Təbii şəraitdə çökəkliklərdə, bataqlıqlaşmış sahələrdə bitir. Cavan yaşlarında piramida formalı, sonralar isə yumurtavarı çətir əmələ gətirir. əlverişli şəraitdə hündürlüyü 15–20 m-ə çatır, gövdəsinin diametri isə 90 sm-dən artıq olur. Gövdəsinin qabığı qırmızımtıl, bozumtul və ya bozumtul-qəhvəyidir. Budaqlarının qabığı hamar və qonurdur, çoxillik budaqları isə bozumtul-qəhvəyidir, üzləri çat-çatdır və xırda-xırda qopub tökülür. İynəyarpaqları 4 mm uzunluqda, pulcuqvarı, budağa möhkəm yapışmış, yay ayında tünd-yaşıl, payız-qış aylarında qonur-yaşıl rəngdə olur, ağac üzərində 2–3 il qalır.

Qozaları 0,8–1,0 sm uzunluqda olub, payızda yetişir. Toxumları yastılaşmışdır və sarı rəngli iki yan qanaqcığı vardır. Zəif boy atır, kölgəyə və quraqlığa, soyuğa, tüstüyə və qaza davamlıdır, lakin optimal rütubətli torpaqda, əhəngli torpaqlarda daha yaxşı inkişaf edir. Möhkəm oduncağından mebel istehsalında istifadə edilir, yarpaqlarından isə təbabətdə və ətriyyatda istifadə edilir. Çətirin formasına, iynəyarpaqlarının rənginə görə bir çox forma müxtəlifliyi vardır. Yaşıllaşdırmada Thuja occidentalis f. compacta, Thuja occidentalis f. globasa, Thuja occidentalis f. aureovariegata və s. formalarından da istifadə olunur. Tək, qrup əkinləri, canlı çəpərlər üçün məsləhət görülür. Azərbaycan da Gəncə, Zaqatala, Qazax, Lənkəran, Bakı şəhərlərinin yaşıllıqlarında təsadüf edilir.