Pol Morfi

Bu gün bir çox həvəskarlar öz vəzirini qurban verən və bir neçə dahiyanə gedişdən sonra rəqibi mat etməyə müvəffəq olan gözqamaşdırıcı kombinasiyalı oyuncu kimi Mörfi haqqında düşünürlər. Bu təəssürat üçün bir səbəb odur ki, şahmat kitabları onun parlaq oyunlarını yenidən çap etmək istəyirlər. Kitabda Mörfinin oynamadığı bir çox oyunlar yer tuturdur hansıki bu oyunlar onun üslubuna uyğun deyildir. Əslində, dövrünün ustaları onun üslubunu mühafizəkar hesab edirdilər və La Bourdonnais , Adolf Andersen kimi parlaq ustalarla müqayisə edirdilər.

Mörfini birinci çağdaş oyuncu hesab etmək olar. Bəzi oyunları çağdaş deyil çünki ,o, ləng mövqeli oyunlara ehtiyac duymurdu hansı ki, müasir qrosmeysterlər istifadə edirdilər. Onun rəqibləri açıq oyunu mənimsəməmişdilər. Mörfi də bundan istifadə edirdi və açıq oyunlara üstünlük verirdi çünki açıq oyunlar tez uğur qazandırırdı. O öz dövrünə görə çox illər irəli olan şahmat intellekti sayəsində açıq oyunları demək olar ki mükəmməl oynayırdı, lakin istənilən vəziyyətdə oynamağı bacarırdı. Mörfi daxilən nəyin ən yaxşı olduğunu bilən oyunculardan idi və bu münasibəti onu Kapablankaya oxşadırdı. Onun uşaq dahiliyi, sürətli oynamağı və çətin məğlub olması da Kapablankaya oxşadılırdı. Mörfi bütün gedişlərinə bir saatdan az vaxt sərf etdiyi halda rəqibləri 8 və daha çox saat vaxt sərf edirdilər. Löwenthal və Anderssen sonralar qeyd edirdilər ki, Mörfini udmaq həqiqətən çətin idi çünki ,o, necə müdafiə olunmağı, hətta pis və bərabər vəziyyətdən çıxıb qələbə qazanmağı bilirdi. Anderssen xüsusilə qeyd edir ki, Mörfi ilə oynanılan oyunda rəqibin atdığı hər bir səhv gediş oyunun itirilməsi ilə nəticələnirdi. "Mən rəqibi 70 gedişə mat elədiyim halda Mörfi bunu 20 gedişə bacarırdı. Əlbəttə ki,özünə xas oyun tərzi ilə"- Anderssen Mörfinin əleyhinə olan zəif nəticəsini izah edir.

Keçmiş Dünya Cempionu Robert Fişer qeyd edirdiki, Mörfi və Kapablanka böyük istedada malikdirlər. Mörfinin bütün eralarda qalib gəlmək istedadı vardır bir şərtlə ki, ona müasir şahmat nəzəriyyələrini və idealarını hazırlaşmağa vaxt verilsin.

Beynəlxalq qrosmeyster M. Botvinnik Mörfinin şahmat irsini belə qiymətləndirir: «İndiyədək Mörfi açıq oyunların keçilməz ustası olaraq qalır. Onun əhəmiyyəti bundan görünür ki, Mörfidən sonra açıq oyunda yeni heç bir şey yaranmamışdır. Təzəcə oynamağa başlayan şahmatçıdan tutmuş ustayadək hamı dahi Amerika şahmatçısının yaradıcılığından öyrənməlidir».

Fiqurların inkişaf etdirilərək döyüşə atılması nə qədər tez olsa, bir o qədər yaxşıdır. Debütdə üstünlüyü ələ alan kimi, qurban verməkdən qorxmayaraq, öz fiqurların üçün xətti açmalısan-Mörfinin ən böyük kəşflərindən biri olmuşdur.