Pazırıq xalısı

Pazırıq xalısı — Pazırıq kurqanında arxeoloji qazıntı zamanı aşkar edilmiş qədim xalı.

Xalça
Pazırıq
Xalça haqqında məlumatlar
Tam adı Pazırıq xalçası
Növü Xovlu
Ölkə Azərbaycan
Şəhər Bərdə
Toxunması haqqında məlumatlar
Tarixi e.ə. V əsr
Digər məlumatlar
Sahəsi 4,5 m²[1]
Uzunluğu 6,5 m[1]
Eni 5,34 m[1]
Material Yun
Saxlanıldığı yer
hermitagemuseum.org/wps/…
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi
Pazırıq xalısı ikinci sıra naxış düşümündən fraqment

Pazırıq kurqanlarından tapılmış toxuculuq nəsnələri içində "Pazırıq xalısı" adı ilə məşhur olan 1,83x2,0m[3] ölçülü qırmızı rəngli keçə üzərində incə yun ipindən toxunan bu xalı Peterburq Ermitajında saxlanır.

E.ə. V-IV əsrlər arasında hazırlandığını irəli sürən alimlər bu xalının Altaya gedib çıxmasını belə izah edirlər ki, guya bir saqa çarının sifarişi ilə yas törənində cəsədin üstünə örtük kimi hazırlanan bu xalı "Armeniyada" toxunmuşdur. Ulrix Şürman bunu "erməni sənətinin şah əsəri" adlandırmış, Volkmar Gantzhorn isə öz kitabında onun fikrini doğru saymışdır[1][4].

Başqa bir Pazırıq xalısı da divardan asmaq üçün 4,5x6,5 m ölçüsündə rəngli keçədən aplike üsulu ilə hazırlanmış sənət əsəridir. Burada taxtda oturub əlində həyat ağacı tutan qutsal qadın və qarşısında gözəl geyimli bir atlı təsvir edilmişdir. Prof. F. Cəlilov güman edir ki, buradakı qadın obrazı qarşısındakı bəyə uğur diləyən ulu qam katun obrazıdır[5].

Bu qədim xalının kurqanın altında salamat qalmasının səbəbi vaxtilə yuxarıda açılmış bir oyuqdan məzarın dibinə sızan suyun buz bağlaması və xalının buzun içində qalması idi.

Xüsusiyyətləri

Pazırıq xalısı iç-içə bir neçə çərçivəyə bölünmüş, birincidə qrifonlar, ikincidə atlılar, üçüncüdə sığırlar (maral), dördüncüdə hun çiçəyi şəklində simvollar verilmişdir. Beşinci çərçivə isə çiçəkli 24 xanaya ayrılmışdır. Buradakı sığırların və orta xana sayının 24 olması məsələsini 24 oğuz boyunun simvolu olduğunu (türk intellekti) türkmən alimi Axmət Bekmıradov qeyd etmişdir[6]. Sonralar E.F. Tekçe və N.G. Qırzıoğlu da eyni fikrə gəlmişlər[7].

Xalıdakı atların quyruğu əski hun şəkillərindəki kimi düyünlüdür, başlarında yüyən var, yəhərin üzəngisi yoxdur. Çünki həmin xalını toxuyan saqaların törəmələri hunlar dünyada ilk dəfə üzəngini bu xalıdan min il sonra icad etmişdilər.

İstinadlar
  1. Volkmar Gantzhorn. Der christlich orientalisch Teppich. Köln, 1990  (alm.)
  2. https://www.hermitagemuseum.org/wps/portal/hermitage/digital-collection/25.+archaeological+artifacts/879870 (ing.).
  3. "Руденко С.И. Искусство Алтая и Передней Азии (середина I тысячелетия до н.э.).// М.: 1961. 68 с." 2012-12-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-12-25.
  4. E.F.Tekçe. Pazırık. Altaylardan bir halının öyküsü. Ankara, 1993, səh 48
  5. F. Cəlilov – Azər xalqı, II nəşri, Bakı, 2006
  6. A.Bekmıradov. Andalıp xem Oquznamaçılık dəbi. Aşqabat, 1987
  7. E.F.Tekçe. Pazırık. Altaylardan bir halının öyküsü. Ankara, 1993, səh 36.

Xarici keçidlər
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.