Panegirik

Panegirik (lat. Panegyrikus, q.yun. πανηγυρικος, πανηγυρις), həmçinin mədhiyyə və ya mədhnamə (ərəb. مديح‎ + fars. نامه‎) — bir şəxs və ya əşyanın yüksək tərifi ilə ifadə edilən rəsmi ictimai çıxış və ya yazılı əsər.[1]

Antik dövrlərdən XVIII əsrədək kiminsə ölümü münasibətilə yazılmış çıxışlardan ibarət ədəbi janr, həmçinin ədəbi əsərlərdə və çıxışlarda hər cür tərif epizodları panegirik adlansa da, XIX əsrdən başlayaraq əsassız tərifləri ifadə etmək üçün işlədilir.

Tarixi

Yunanlar dəfn mərasimlərində çıxış etmək adətini misirlilərdən qəbul etmiş və bu ənənə əsasında ədəbiyyatın və natiqlik sənətinin xüsusi bir növünü yaratmışlar. Artıq Solonun dövründə tanınmış şəxslərin dəfn mərasimlərində çıxışlar istənilən şəxs tərəfindən yox, bunun üçün xüsusi təyin edilmiş məşhur bir natiq tərəfindən edilirdi.

Qədim Romada isə "Ölülər haqda ya yaxşı, ya heç nə" (De mortuis aut bene, aut nihil) yanaşması mövcud idi və bu səbəbdən məzar başındakı çıxışlar rəsmi xarakter alır və son nəticədə həyatda olanların mədh olunması üçün bəhanəyə çevrildi. Qədim dövrün panegirikləri arasında ən diqqətəlayiqləri Periklin Marafon və Salamin döyüşlərində həlak olanların xatirəsinə və Lisinin Korinfə qarşı döyüşənlərə həsr etdiyi çıxışlardır. Bu çıxışlar, əsasən, afinalıları vətəni qorumaq və xilas etmək üçün daha çox qurban verməyə həvəsləndirmək üçün edilmişdi.

Sözün dəqiq mənasında Qədim Yunanıstanda "panegirik" ("pan" — "bütün" və "aqora" — "bazar meydanı") dedikdə, hər hansı şəxsin, xalqın, şəhərin şərəfinə camaatın qarşısında edilən təriflərlə dolu və tənqid olmayan çıxışlar nəzərdə tutulurdu. Yunanıstanda belə natiqlik nümunələrindən yalnız İsokratın (e.ə. 386) Afina şəhərinə həsr olunmuş çıxışı qorunub saxlanmışdır.

Mədhiyyə

Qədim və orta əsrlərdə şairlərin hökmdarları, onun ailə üzvlərini, yaxınlarını təriflədiyi şeirlər mədhiyyənin bir forma kimi yaranmasına səbəb olmuşdur. Bu formadakı şeirlərdə dəbdəbəli ifadələr, süni təriflər, olduğundan daha çox, hətta layiq olmadığı şəkildə uca tutmalar özünə yer tapır. Ona görə də bu tip nümunələrdə ilham, fikrin poetik ifadəsi elə də sənətkarlıq hadisəsi səviyyəsində görünmür.[2]

Sovetlər dönəmində və ondan əvvəlki dönəmlərdə bu tip şeirlərə tez-tez rast gəlinir.

Azərbaycan ədəbiyyatında mədhiyyə nümunələrinə bütün dövrlərdə təsadüf olunur. Klassik Şərq ədəbiyyatında, dünya ədəbiyyatında da mədhiyyələr kifayət qədərdir. Azərbaycan ədəbiyyatında mədhiyyələr, əsasən, qəsidə və məsnəvi formasında yazılmışdır.

İstinadlar
  1. Wikisource Kisholm, Hyu, redaktor Panegyric // Britannika Ensiklopediyası. 20 (XI). Cambridge University Press. 1911. 676–677.
  2. Məhərrəm Qasımlı, Mahmud Allahmanlı. "Aşıq şeirinin poetik biçimləri və çeşidləri" (az.). Elm və təhsil. 2018. 2021-10-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-13.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.