Ostin Texas Universiteti

Universitetin keçmiş əsas binası, 1903-cü il.

Texasda dövlət universitetinin yaranması haqqında ilk məlumat 1827-ci ilə təsadüf edir. Həmin dövrdə Texas Meksika dövlətinin tərkibində idi və burada ilk universitet yaradılması haqqında maddə Meksika dövlətinin konstitusiyasında qeyd olunmuşdu. Konstitusiyada incəsənət və elm sahələrini əhatə edən universitetin yaradılması göstərilsə də, həmin dövrdə Meksika hökuməti bu istiqamətdə heç bir tədbir görmür. 1836-cı ildə Texas müstəqillik əldə edir. Həmin dövrdə Texas Konqresi Respublika Konstitusiyasını qəbul edir. Konstitusiyanın ölkədə dövlət təhsilinin yaradılması haqqında maddəsinə əsasən Texasda iki universitet və iki kollec yaradılması haqqında məsələyə toxunulur. Nəhayət, 1839-cu ildə Texas Konqresi ali məktəb yaradılması üçün 50 liq (Latın Amerikasında qeyri-rəsmi ölçü vahidi) torpaq sahəsi, eləcə də yeni paytaxt Ostində 14 akr (160000 m²) ərazi ayırır.

1846-cı ildə Texas Amerika Birləşmiş Ştatlarının tərkibinə birləşdirilir. 1858-ci ildə Texas ştatının Qanunvericilik iclasında yeni universitetin tikintisi üçün 100000 ABŞ dolları ayrılması haqqında qanun qəbul olunur. Lakin ABŞ-də baş vermiş vətəndaş müharibəsi bu planın reallaşmasını xeyli müddət dayandırır.

Vətəndaş müharibəsi bitdikdən sonra 1862-ci ildə qəbul edilmiş Morrill Qanununa əsasən Texas Kənd Təsərrüfatı və Mexanika Kolleci yaradılır. Kollec 1876-cı ildə Texas Kənd Təsərrüfatı və Mexanika Universiteti adlandırılır. Yeni Texas Konstitusiyası tələb edir ki, yaxın zamanlarda ştatda birinci dərəcəli universitet yaradılsın. Qərbi Texasda dəmiryolu tikintisi üçün ayrılmış 1 milyon akr (4000 km²) ərazidə yeni universitetin tikintisi planlaşdırılır. 1883-cü ildə universitet üçün daha 2 milyon akr ərazi ayrılır. Bu ərazilərə sahiblik Texas Kənd Təsərrüfatı və Mexanika Universitetinin üzərinə düşür. 1881-ci ildə yeni yaradılacaq universitetin əsas korpusu kimi Ostin, tibb bölməsinin kampusu isə Qalveston şəhərləri seçilir. 1882-ci ilin ikinci yarısında universitetin tikintisinə başlanılır. 1883-cü ilin 15 sentyabrında Ostin Texas Universiteti ilk tələbələrini qəbul edir.

1934-cü ilədək universitetin qədim viktorian-qotik üslubuna aid binası ali məktəbin inzibati hissəsi kimi fəaliyyət göstərir. Həmin bina hündür olmasa da, geniş ərazini əhatə edir. Universitetdə yer qıtlığı yaşandığı üçün həmin ildə bir çox müəllim və tələbənin etirazına baxmayaraq, əsas bina sökülür, onun yerində daha müasir qüllə və hündür mərtəbəli bina tikilir. 1920-ci ildə biznesmen və filantrop Corc Brakenric Ostin Texas Universitetinə Kolorado çayının sahilində 500 akr ərazi bağışlayır. Naiblər Şurasının səsverməsinə əsasən universitetin kampusunu yeni əraziyə köçürmək niyyəti əhalinin etirazı ilə qarşılandığı üçün baş tutmur. Həmin vaxtdan başlayaraq bu ərazi yataqxana və digər köməkçi məqsədlərə xidmət edir. 90-cı illərdə qeyd olunan ərazinin bir hissəsi satılır. 1923-cü ildə universitet ərazilərində neft aşkar olunduğu üçün ali məktəbin gəlirləri sürətlə çoxalmağa başlayır. 1931-1947-ci illərdə universitetdə genişləndirmə və yenidənqurma işləri sürətlənir. 1950-1965-ci illərdə Ostin Texas Universiteti yeni 19 bina inşa etdirir, 1965-ci ildə sahibkarlara kompensasiya ödəyərək ətraf əraziləri alır. Beləcə, universitet ətraf ərazilərdə daha 40 akr ərazi əldə edir.

1969-cu ildə universitetdə Şimali Amerikanın ən böyük yataqxanası olan Caster mərkəzi tikilir. 14 və 10 mərtəbəli iki qüllədən ibarət yataqxana kompleksi 3500-ə qədər tələbə tutumuna malikdir. 1971-ci il mayın 22-də universitetin kampusunda ABŞ-nin 36-cı prezidenti olmuş Lindon Beyns Consonun və onun xanımının, eləcə də həmin dövrdə ABŞ-nin prezidenti olan Riçard Niksonun iştirakı ilə Prezident kitabxanasının açılışı baş tutur. Kitabxana Lindon Beyns Consonun şərəfinə onun adını daşıyır. Ostin Texas Universitetinin Lindon Beyns Conson Kitabxanası və Muzeyi Milli Arxiv və Sənəd İdarəsinin tərkibindəki 12 prezident kitabxanasından biridir. 2006-cı il aprelin 30-da universitetin Blanton İncəsənət Muzeyi istifadəyə verilir. 14000 m² əraziyə malik muzey dünyanın ən böyük incəsənət muzeylərindən biridir. 2008-ci ilin avqustunda təmir edilmiş Darella Kral stadionu (94113 yerlik) Texasın ən böyük stadionuna çevrilir.

Ostin Texas Universitetinin əsas kampusu 423,5 akr (171,4 hektar) ərazini əhatə edir və həmin ərazidə ali məktəbin 150 binası yerləşir. Burada əsas diqqətçəkən məqamlardan biri memar Pavel Filipp Kret tərəfindən inşa edilmiş və şəhərciyin mərkəzində yerləşən 94 metr hündürlükdə qüllə və əsas binadır. Hər axşam ağ işıqla işıqlandırılan qüllə müxtəlif tədbirlərdə, idman yarışlarında qalibiyyət zamanı narıncı, eləcə də digər rənglərdə işıqlandırılır. Qüllənin yuxarı hissəsində 56 zəngin yerləşdirildiyi karilyon (zənglərin yerləşdirildiyi musiqi aləti) Texasda ən böyük karilyon hesab edilir. Qüllənin zəngləri iş günləri səhər saat 6-da və axşam saat 21-də çalınır. Universitetin kampusundakı digər binalardan Bətl Holl, Qriqori, Anna Hiss gimnaziyalarını, Litfild Haus, Diş-Falk Fild binalarını, Darella Kral-Texas Memorial, Mark Mayers Trek futbol stadionlarını, Li və Co Cemeyl Texas Üzgüçülük Mərkəzini, Frenk Ervin Xüsusi Hadisələr Mərkəzini və s. qeyd etmək olar.

Ostin Texas Universiteti ali məktəbin kampusunda yerləşən bütün binaları birləşdirən geniş tunel sisteminə malikdir. 1930-cu illərdə Fizika zavodunun rəhbəri Karl Ekxardt tərəfindən yaradılmış tunel sonradan kampus böyüdükcə genişləndirilib. Hazırda tunelin ümumi uzunluğu 6 mildir və kommunal xidmətlər üçün istifadə olunur. 1940-cı ildən ali məktəb elektrik enerjisi istehsal edərək özünü təchiz edir.

Hazırda universitetin kampuslarında yerləşən obyektlər genişləndirilməkdədir. 2010-cu ildə kimya və biologiya tədqiqatları üçün nəzərdə tutulmuş Norman Hakerman binası istifadəyə verilib, Bill və Melinda Geyts Kompüter Elmləri Kompleksi, Dell Kompüter Elmləri binası, Belo Yeni Media mərkəzinin tikintisinə başlanılıb. Kampusda KUT radiostansiyası, kampus daxilində tələbələrin hərəkətini tənzimləmək məqsədilə avtobuslarla təmin olunmuş Kapital metro fəaliyyət göstərir.

Ostin Texas Universitetinin nəzdində Kommunikasiya, Təhsil, Təsviri İncəsənət, Humanitar Elmlər, Təbii Elmlər, Əczaçılıq kollecləri, Kokrell Mühəndislik, Təhsilin Davametdirilməsi və İnnovativ təhsil, Cekson Yer elmləri, Lindon Conson İctimaiyyətlə əlaqə, MakKombs Biznes, Memarlıq, İnformasiya, Hüquq, Tibb bacısı, İctimai fəaliyyət, Bakalavr, Ali məktəbləri fəaliyyət göstərir. Onlarca bakalavr, magistr və doktorluq proqramları təklif edən kollec və məktəblər, öz növbəsində, departament, bölmə, institut və elmi-tədqiqat mərkəzlərindən ibarətdir.

Kommunikasiya Kollecinə Reklam və ictimaiyyətlə əlaqə, Kommunikativ tədqiqatlar, Kommunikasiya elmləri və pozulmalar, Radio, televiziya və film departamentləri, Jurnalistika məktəbi, Annet Ştraus Vətəndaş İştirakı, Kinematoqrafiya, Telekommunikasiya İnformasiyaları və Siyasəti institutları, Cəngavər Amerika Jurnalistika, Texas İdman və Media məktəbləri, Kəkələmə İnkişaf, Dil və Koqnitiv Qocalma, Elmin İctimai Anlayışı və Səhiyyə, Nitq İstehsalatı və s. laboratoriyalar daxildir.

Təhsil (Pedaqogika) Kolleci Tədris planı və təlimatı, Pedaqoji administrasiya, Pedaqoji psixologiya, Kineziologiya və sanitariya maarifləndirməsi, Xüsusi təhsil departamentlərindən, Riyaziyyat Təhsili, Təhsil Karyera Xidməti, Tədris Texnologiyası, Medous Təhsil Riskinin Qarşısının Alınması, İkidilli Təhsilin İdarəolunması, Pirson Psixometriya Tətbiqi Tədqiqatları, Latçer Stark, Texas Əlillik Tədqiqatları, Təhsil Siyasəti, Uşaq Tədrisi, Pedaqoji Administrasiya, Voqan Kross Oxuma və Yazma mərkəzlərindən, Voqan İctimai Məktəb Təşəbbüsü İnstitutundan ibarətdir.

Təsviri İncəsənət Kollecində İncəsənət və incəsənətin tarixi, Teatr və rəqs, Texas ifaçılıq incəsənəti, Mənzərəli yerlər departamentləri, Batler Musiqi Məktəbi, Latın Amerikası Vizual Tədqiqatlar, Mezoamerika, Təsviri İncəsənət, Amerika Musiqisi, Modernizm Tədqiqatları və s. mərkəzlər fəaliyyət göstərirlər.

Humanitar Elmlər Kollecinə Afrika tədqiqatları və Afrika diasporu, Hava qüvvələri elmi, Amerika tədqiqatları, Antropologiya, Samuel Vilson antropologiya, Coel Brereton Asiya tədqiqatları, Stiven Vayt klassika, Deyl Ştal iqtisadiyyat, Elizabet Kullinqford ingilis dili, Daniyela Bini fransız və italyan dilləri, Kennet Yanq coğrafiya və ətraf mühit, Piter Hess alman tədqiqatları, Qari Frimen dövlət idarəçiliyi, Alan Tulli tarix, Riçard Meyer dilçilik, Kristen Bryustad Yaxın Şərq, Boris Robinson hərbi elmlər, Den Dikson hərbi-dəniz elmləri, Kori Cul fəlsəfə, Ceyms Pennbeyker psixologiya, Marta Nyumen ilahiyyat, Cefri Uorker ritorika və yazı, Meri Noyburger slavyan və Avrasiya tədqiqatları, Kristina Vilyams sosiologiya, Cil Robbins İspaniya və Portuqaliya tədqiqatları departamentləri daxildir.

Təbii Elmlər Kollecinə Astronomiya, Biologiya elmləri, Kimya və biokimya, Kompüter elmləri, İnsan ekologiyası, Dəniz elmləri, Riyaziyyat, Fizika, Statistika və elmi hesablama departamentləri, Dəniz elmləri, Nanotexnologiya institutları, MakDonald Rəsədxanası, Brakenric Fild Laboratoriyası, Yaddaşın Öyrənilməsi, Vaqqoner mərkəzləri daxildir.

Əczaçılıq Kollecinə Tibbi kimya, Əczaçılıq, Farmakologiya və toksikologiya, Farmakoterapiya, Əczaçılıq Administrasiyası, Əczaçılıq təcrübəsi departamentləri, Narkomaniya, İnfeksion Xəstəliklər Tədqiqatları, Molekulyar və Hüceyrə Toksikologiyası, Farmakoiqtisadi Tədqiqatlar mərkəzləri aiddir.

Ostin Texas Universitetinin nəzdində zəngin kolleksiya və materiala malik bir neçə muzey və kitabxana fəaliyyət göstərir. Bunlar Lindon Beyns Conson Prezident Kitabxanası və Muzeyi, Memarlıq və planlaşdırma, Aleksandr memarlıq arxivi, Benson Latın Amerika, Mallet kimya, Klassik, Kolleksiya depozit, MakKinni mühəndislik, Təsviri incəsənət, Volter geologiya, Pikl tədqiqat kampusu, Dəniz elmləri, Əsas Perri-Kastaneda, Fizika, riyaziyyat, astronomiya kitabxanalarıdır. Lindon Beyns Conson Prezident Kitabxanası və Muzeyi nəhəng sənəd və digər materiallardan ibarət elmi-tədqiqat ocağıdır.

Harri Rensom Mərkəzi dünyanın ən zəngin arxivlərindən biridir. Netti Li Benson Latın Amerikası Kolleksiyası ABŞ-də bu sahə üzrə ən böyük kitabxanadır. Blanton İncəsənət Muzeyi ölkənin ən nəhəng bədii muzeylərindəndir və burada məşhur kolleksiyalar cəmlənib. Dolf Brisko Amerika Tarixi Mərkəzi Cənub-Qərbi Amerika və Texasın tarixinə aid zəngin kolleksiyaya malik böyük elmi-tədqiqat müəssisəsidir. Texas Memorial Muzeyi fəal təbii elmi mərkəz olaraq çoxlu sayda ziyarətçilər qəbul edir.

Ostin Texas Universitetinin kampusunda 14 yataqxana mövcuddur. Bu yataqxanalarda 8000-ə qədər tələbə yerləşdirmək mümkündür. Yataqxanaların arasında ən böyüyü 1969-cu ildə istifadəyə verilən və 3500-dən çox tələbə tutumuna malik Cester Mərkəzidir. Şəhərciyi xatırladan bu yataqxana kompleksi universitetin tarixində həyata keçirilən ən iri tikinti layihələrindən biridir. Eyni zamanda ali məktəbdə Endryus, Litfild, Kinsolvinq, Blanton, Karozers, Kriksayd, Almetris Duren, Mur-Hill kimi böyük yataqxanalar fəaliyyət göstərir. Tələbələr özəl yataqxanalarda, kirayə mənzillərdə də qala bilərlər.

Universitetdə 1000-ə qədər tələbə təşkilatı mövcuddur. Burada fəaliyyət göstərən ən qədim təşkilatın tarixi 1902-ci ilə təsadüf edir. Universitetdə "Study Breaks Magazine", "The Dailiy Texas", "Texas Travesty" tələbə nəşrləri fəaliyyət göstərir. Ostin Texas Universitetinin talismanı Texas lonqhornu (iribuynuzlu heyvan), Bevo öküzü hesab edilir. Ali məktəbin rəngləri isə narıncı və ağdır. İdman tədbirlərində tələbələr barmaqlarını buynuz şəklində qaldıraraq "Texas mübarizəsi" himnini oxuyurlar. Universitet geniş çeşidli idman proqramları təklif edir və bu sahə üzrə əhəmiyyətli nailiyyətlərə malikdir.

Ostin Texas Universitetinin Əxlaq Kodeksi aşağıdakılardan ibarətdir:

• təhsil,
• kəşf,
• azadlıq,
• liderlik,
• cavabdehlik,
• insanlara yeni imkanların yaradılması.

Universitetin hər bir üzvü bu dəyərlərə bütövlük, sədaqət, inam, ədalət və hörmət bəsləməli, insanlara layiqli xidmət göstərməlidir. Ostin Texas Universitetinin əsas missiyası ali, diplomdansonrakı təhsil, elmi tədqiqatlar və dövlət qulluğu kimi qarşılıqlı əlaqəyə malik sahələr üzrə mükəmməl nəticələr əldə etməkdir. Universitet Texas və ondan kənarda baş verən pozitiv dəyişikliklərdə əsas katalizator rolu oynamağa can atır, mədəniyyətlərin qorunması, inkişaf etdirilməsi və dünya iqtisadiyyatının gücləndirilməsi üzrə yeni proqramlar hazırlayır.

2010-cu il üzrə ali məktəbin ümumi illik büdcəsi 2,14 milyard dollar olmuşdur.

2009-2010-cu tədris ilində Ostin Texas Universitetinin illik gəlirləri 7030037 ABŞ dolları olub. Bu məbləğin 667561-ni ümumi ödəmələr və qrantlar, 356500-ni dövlət yardımları, 458495-ni ianə, 1285066-nı universitetin mağazaları, zavodları, eləcə də icarəyə verdiyi binalar hesabına əldə olunan, qalanlarını isə digər gəlirlər təşkil edib. Həmin tədris ilində universitetin ümumi xərcləri 5033208 ABŞ dolları olub. Vəsaitin 1128493-ni ictimai təbliğat, 978554-ni ekoloji bərpa və tədqiqatlar, 532706-ni yaşıllaşdırma və quruculuq, 288924-ni təhsil və tədris proqramları, qalanlarını isə digər məsrəflər təşkil edib.

2010-2011-ci tədris ilində Ostin Texas Universitetinin bakalavr pilləsində təhsil haqqı yerli tələbələr üçün seçdikləri ixtisasdan asılı olaraq ildə 4661-5163, əcnəbi tələbələr üçün isə 14958-17144 ABŞ dolları arasında dəyişib. Magistratura və doktorantura səviyyələrində yerli tələbələrin təhsil haqqı yenə də seçilən ixtisasdan asılı olaraq 5116-6225, əcnəbi tələbələrin təhsil haqqı isə 10310-11789 ABŞ dolları arasında dəyişib.

2010-2011-ci tədris ilində Ostin Texas Universitetində oxumaq üçün tələbəyə, təhsil haqqını çıxmaq şərti ilə, ümumilikdə 24026 ABŞ dolları lazım gəlib. Həmin vəsaitin 10112 ABŞ dollarına yataqxana, 874 ABŞ dollarına kitab və dərs ləvazimatları, 1200 ABŞ dollarına nəqliyyat, 2424 ABŞ dollarına isə digər xərclər daxildir.

Buranın məzunu olan məşhurlardan misal olaraq aşağıdakıların adlarını çəkmək olar:

• Lora Buş – ABŞ-nin sabiq prezidenti Corc Buşun xanımı;
• Cenna Buş – ABŞ-nin sabiq prezidenti Corc Buşun qızı;
• Berd Conson – ABŞ-nin sabiq prezidenti Lindon Consonun xanımı;
• Linda Bird Conson Robb – ABŞ-nin sabiq prezidenti Lindon Consonun böyük qızı;
• Ramsey Klark – ABŞ-nin sabiq baş prokuroru;
• Tom Klark – ABŞ-nin sabiq baş prokuroru və ABŞ Ali Məhkəməsinin sabiq hakimi;
• Con Konolli – ABŞ-nin sabiq maliyyə naziri;
• Skott MakKlellan – Ağ evin sabiq mətbuat katibi;
• Fernando Belaunde Terri – Perunun sabiq prezidenti;
• Fransisko Santes Kalderon – Kolumbiyanın 9-cu vitse-prezidenti;
• Mariya de Lurdes – Meksikanın Avropa Şurasındakı sabiq səfiri;
• Salam Fəyyad – Fələstin Milli Hakimiyyətinin Baş naziri;
• Mustafa Çamran – İranın sabiq müdafiə naziri;
• Şeyx Abdulla Tariki – OPEK-in yaradıcılarından biri.

• Lamiyə Əliyeva, Dünya universitetləri: Ostin Texas Universiteti Arxivləşdirilib 2014-09-09 at the Wayback Machine, "Azərbaycan müəllimi" qəzeti, 13.05.2011, № 18.  (az.)

• utexas.edu — Ostin Texas Universitetinin rəsmi saytı