Məhəmməd Olcaytu

Sultan Məhəmməd Olcaytu xan (1280[2][3] – 16 dekabr 1316, Sultaniyə, Zəncan ostanı) — Qazan xanın qardaşı, Arqun xanın ikinci oğlu, elxan.

Qiyasəddünya vəd-Din Məhəmməd Xüdabəndə Olcaytu Sultan
monq. ᠦᠯᠵᠡᠢᠲᠦ ᠺᠬᠠᠨ
19 iyul 1304 – 17 dekabr 1316
ƏvvəlkiQazan xan
SonrakıƏbu Səid Bahadur
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Vəfat tarixi (34 yaşında)
Vəfat yeri Sultaniyyə
Fəaliyyəti suveren[d]
Atası Arqun xan
Anası Uruk xatun
Həyat yoldaşı məlum olan - Hacı Xatun
Uşaqları
Ailəsi Çingizlilər, Elxanlılar sülaləsi
Dini Buddizm (1291-ci ilədək),
Xristianlıq (1295-ci ilədək),
Sünni İslamı (1310-cu ilədək),
Şiə İslamı (ölənədək)[1]
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Olcaytu xan 24 mart 1282-ci ildə[4] doğulmuşdur. Arqun xan və xristian Uruk xatunun oğludur. İlk adı Nikolas idi.[5] Əvvəlcə buddist, daha sonra qardaşı Qazan ilə birlikdə sünni olmuşdu. Daha sonralar — 1310-cu ildə, Əllamə Hillinin təsiri ilə şiə olmuşdur. Bundan sonra adını Məhəmmədə çevirmişdir.

Hakimiyyəti

1304-cü ildə qardaşı Qazan xanın yerinə xan seçilmişdir. Həmin il Arqun xan dövründən bəri salınmağa başlamış Sultaniyyə şəhərinin tikintisi bitmişdir. Xan, Sultaniyyəni paytaxt, Bağdadı isə qış iqamətgahı kimi istifadə edirdi. 1309-cu ildə Şirazda "Seyyidlər evi"nin əsasını qoymuş, hər il 10000 dinar maaş vermişdi. 1312-ci ildə Məmlüklərə qarşı monqolların son yürüşünü başlatmış və məğlub olmuşdur.

1305-ci ildə Olcaytu Bizans imperatoru II Androniklə ittifaqa girmiş və birlikdə Osman bəyi məğlub etmişdilər.

Ticarət münasibətləri

Hakimiyyətinin ilk ilində Genuya respublikası ilk dəfə Təbrizdə konsulluq açmışdır. Bundan əlavə 1306-cı ildə Venesiyalılara da azad ticarət hüququ verilmişdi. Avropa ölkələrindən gətirdiyi mancanaq ustaları sayəsində Herat şəhərini ələ keçirmişdi. Olcaytunun Avropalılarla Məmlüklərə qarşı yeni müharibə planı baş tutmamışdı. Bu isə 1313-cü ildə Kebek xanın Xorasana daxil olmasına bəhanə verdi. Çağatay ordusunda Yasavur xanın elxanilərin tərəfinə keçməsi ilə Kebek xan məğlub oldu. Ölcaytu, Yasavur xana Badğis vilayətini verdi.

Dini

Olcaytu həyatı boyu Buddizm, Xristianlıq və İslam dinini qəbul etmişdir. Qardaşının yerinə keçdikdən sonra Olcaytu şiə teoloqları Əllamə Hilli və Meysəm əl- Bəhraninin təsiri altına düşdü.[6][7] Baxmayaraq ki, başqa bir mənbə onun xanımının razılığı ilə İslamı qəbul etdiyini göstərir.[8] Əlammə Hilinin ölümündən sonra Olcaytu müəlliminin qalıqlarını Bağdaddan Soltaniyyədə tikdirdiyi günbəzli türbəyə köçürür. Daha sonra sünnilər arasında yaranan qrup çəkişmələri nəticəsində özgəninkiləşdirilən Olcaytu 1310-cu ildə dinini dəyişərək şiəliyə keçdi.[9] Hətta bəzi məqamlarda o, 1310-cu ilin əvvəllərində tenqriçiliyi  qəbul etməyi də düşündü.[10]

Ölümü

Məhəmməd Olcaytu 38 yaşında vəfat etmişdir. Yerinə oğlu Əbu Səid Bahadur keçdi.

Məhəmməd Xudabəndə Yuan sülaləsindən olan Çin səfirini qəbul edərkən, 1438, Məcmə-ül-təvarix, Britaniya muzeyi

Ailəsi

Oğulları

Qızları

  • Sultan Satıbəy xatun (1339–1340)

İstinadlar
  1. Hope, 2016. səh. 185
  2. Uljaytu // British Museum person-institution thesaurus.
  3. Oljeitu // Encyclopædia Britannica (ing.).
  4. "Fasix əl-Xəvəfi - Mücməl-i Fasixi". 2022-06-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-05.
  5. Histoire de l'Empire Mongol, Jean-Paul Roux, səh.408
  6. Alizadeh, Saeed; Alireza Pahlavani; Ali Sadrnia. Iran: A Chronological History. səh. 137.
  7. Al Oraibi, Ali. Rationalism in the school of Bahrain: a historical perspective // Lynda Clarke (redaktor ). Shīʻite Heritage: Essays on Classical and Modern Traditions. Global Academic Publishing. 2001. səh. 336.
  8. The preaching of Islam: a history of the propagation of the Muslim faith By Sir Thomas Walker Arnold, p. 197.
  9. Ann K.S. Lambton, Continuity and Change in Medieval Persia, ed. Ehsan Yarshater, (Bibliotheca Persica, 1988), p. 255.
  10. Kamola, Stefan. Rashīd al-Dīn and the making of history in Mongol Iran (Tezis). 2013-07-25. 204–224. hdl:1773/23424. 2023-06-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-17.

Həmçinin bax

Xarici keçidlər
SƏLƏF
Sultan Mahmud Qazan xan		 Sultan Məhəmməd Xudabəndə Olcaytu xan
Elxanilər		 XƏLƏF
Sultan Əbu Səid Bahadur xan
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.