Monqolustan əhalisi

Monqollar milli bayram vaxtı

Ölkə əhalisinin 51,2 faizi şəhərlərdə yaşayır, əhalisinin 95 faizi oxuyub-yazmağı bacarır. Əhali ilə bağlı Monqolustanın ən böyük problemi kişilərin sayının az olmasıdır. Sovetlər dönəmində Rusiyanın təsir dairəsində olan Monqolustanda kişilərinin böyük qismi spirtli içkilərə aludə olublar. Kişilərin sayının azaldığı Monqolustanda hazırda 6 qadına 1 kişi düşür. Kişilərin sayı az olduğu üçün bu ölkədə qızlar deyil, evlənəcək kişilər üçün başlıq pulu istənilir. 45 milyon mal-qaranın olduğu Monqolustanda başlıq üçün də elə mal-qara verilir[2].

2010-cu ildəki əhali siyahıyaalınmasına əsasən Monqolustan əhalisinin sayı 2.754.685 nəfər olmuşdur[3]. Onlardan 2.647.545 nəfəri Monqolustan vətəndaşları, 107.140 nəfəri isə xarici ölkələrin vətəndaşlarıdır[3].

Monqolustan əhalisinin artım tempi müxtəlif illərdə ardıcıllıqla aşağıdakı kimi olmuşdur:

• 1918 - 647,5 min[4];
• 1935 - 738,2 min[4];
• 1944 - 759,1 min[4];
• 1956 - 845,5 min[4];
• 1963 - 1071,1 min[4];
• 1969 - 1197,6 min[4];
• 1979 - 1595,0 min[4];
• 1989 - 2044,0 min[5];
• 2000 - 2373,5 min[5];
• 2011 - 2811,6 min[5]
• 2015 - 3057,8 min[6]

Ölkə əhalisinin əksər hissəsi etnik monqollardan ibarətdir, lakin qazaxlar və tuvalar da xüsusilə ölkənin qərbində etnik azlıq təşkil edirlər.

Monqolustanda türk toplumunu qazaxlar, tuvalılar (onların etnik qrupu olan urianxaylarla birlikdə)[7], uyğurlar (uyğur dilinin hotən dialektində danışanlar)[8] və özbəklər əmələ gətirir. Ümumilikdə isə Monqolustan əhalisini təşkil edən əsas 24 tayfadan dördü türk tayfasıdır ki, bunlar da Kazak, Hoton, Tıva və Duhadır[9].

Dini baxımdan əhalinin əksəriyyəti buddistdir. Heç bir dinə etiqad etməyənlər ikinci ən böyük qrupdur. İslam dini etnik qazaxlar arasında geniş yayılmışdır[11]. Duhalar kimi türk toplumlarında isə şamanizm yayılmışdır[9].

15 yaşdan yuxarı yaşda olan Monqolustan vətəndaşlarının dini etiqadları aşağıdakı cədvəldə göstərilmişdir:[3]

2016-cı ildə BMT özünün Fövqəladə vəziyyətlərə reaksiya Mərkəzi Fondundan Monqolustanda humanitar layihələrin maliyyələşdiriməsinə 2,4 milyon dollar vəsait ayırmışdır[12]. Bu qərar Monqolustanın üzləşdiyi "dzud" adı ilə tanınan quraqlıq və təbii fəlakətlə bağlı idi. Belə ki, 2015-ci ildə quraq yay sərt qışla əvəz olunmuş, dekabr ayından isə "dzud" Monqolustan əhalisi üçün əsl fəlakətə çevrilmiş, o ölkə ərazisinin 60 faizini əhatə etmişdir[12]. Nəticədə ölkənin əksər hissələrində mal-qara üçün normal otlaq qalmamışdır[12].

• Брук С. И. «Население мира. Этнодемографический справочник», — Москва 1986  (rus.)
• «Der Fischer Weltalmanach 2007. Zahlen. Fakten. Daten».  (alm.)
• Потёмкина И. И. «Монголия», — Москва, "Мысль", 1988 — 142 с.  (rus.)