Mihri Müşfik Hanım

Hələ 17 yaşında olanda musiqi konsertində gördüyü İtalyan əsilli bir musiqiçi ilə Romaya qaçdı. Saxta pasportla getdiyi İtaliyada bir müddət tanıdıqlarının yanında qaldıqdan sonra sənət dünyasının mərkəzi sayılan Parisə getdi. 52 Montparnasse Bulvarı adresində kirayə tutduğu yeri həm ev, həm də studiya olaraq istifadə etdi. O, sonradan Sorbonne Universietində siyasət tələbəsi olan Müşfiq Selami bəy ilə evləndi. Müşfiq Bəy, Bursalı tanınmış bir şəxsiyyət olan Selami Beyin oğludur. O, siyasət, tarix və ədəbiyyatla maraqlanırdı.

Mihri Xanım, Osmanlı Maliyyə naziri Cevit Bəy'ə, Balkan Savaşları sonrasında Fransız hökumətiylə müqavilə düzənləmək üçün Paris'də tanıdıldı. Cavit Bəy tərəfindən Təhsil Nazirliyinə göndərilən Mihri Xanımı tövsiyə edən teleqramlar nəticəsində 1913-cü ildə İstanbul Qızlar üçün Müəllimlər Məktəbində sənət müəllimliyi vəzifəsində işə başladı. Qızlar üçün Gözəl Sənətlər Məktəbi 1914-cü ildə qurulduğunda, riyaziyyatçı Saleh Zeki Bəyin təyin edilməsindən sonra burada rejissorluq və gözəl sənət təlimçisi olaraq işləmişdir. Mihri Xanımın Qızlar üçün Gözəl Sənətlər Məktəbinə etdiyi qatqılar hətta inqilabi idi.

Mihri Xanım həmçinin Edebiyat-ı Cedide (Yeni Ədəbiyyat) şairləri arasında, İbrahim Çallı, Hikmet Onat, Fikret Adil, Namık İsmail ilə yanaşı həmçinin Tevfik Fikretlə də dost olmuşdur. Ruşen Eşref Ünaydın, Tefvik Fikret ilə əlaqəli xatirələrində, şairin Mihri Xanım ilə bağlı fikirlərini bu cür dilə gətirir: “Yuxarıda mənim portretimi çəkən bir xanım var. O, həm də “Rübab”ı o qədər gözəl təsvir edir ki, yazdıqlarım bu qədər mənalı imiş! deyə təəccüblənirəm.” Yeni Ədəbiyyat şairləri, Realizm, Parnassiyanizm və Sembolizmdən təsirlənmişdirlər, hansı ki, XIX əsrdə Fransız ədəbiyyatında bunlar üstünlük təşkil edirdi.

1919-cu ildə anidən İtaliyaya getdi. Bu ani gedişin səbəbi İttihad və Tərəqqi Cəmiyyəti ilə yaxın münasibətdə olması, onu işğal altındakı Türkiyədə pis vəziyyətə salması ilə əlaqələnir. Bu müddətdə həbsdə olan Hüseyn Cahit və Cavid Bəyi ziyarət etməsi, onun əleyhinə fikirlər yaranması ilə nəticələndi. Daha sonra 1 illik getdiyi İtaliyadan qayıtdıqda, Sanay-i Nefisedə 2 il dərs verdi.

Mihri Xanım 1922-ci ildə Yunan ordusunun dənizə hücumunun ardından Mustafa Kemal Atatürkün ayaqüstə forma ilə, 3m hündürlükdə portretini çəkir və Çankaya Köşkünə gətirərək ona təqdim edir. Bu Cumhuriyyətin elanından sonra bir Türk rəssamın ilk dəfə Atatürkün portretini çəkməyi idi. Daha sonra Yuqoslav kralı Aleksander xatirəsinə Yuqoslaviyaya hədiyyə edilən bu tablo II Dünya Müharibəsi əsnasında Belqrad sarayının təxrib olması nəticəsində itdi, 1990-cı illərdə isə yenidən tapıldı.

1922-ci ilin sonuna doğru yenidən İtaliyaya getdi. Portretlər çəkərək uzun müddət həyatna davam etdi. Mövzu olaraq həmişə məşhur insanları seçirdi. İtalyan şair Gabrielle dʹAnnunzio ilə birlikdə olduğu müddətdə onun vasitəsilə bir neçə dəfə Vatikana qəbul edildi və Papanın bir portretini çəkdi. Vatikanda ilk dəfə bir Papa, başqa dindən bir qadın rəssama poz vermişdi. Bu tablo yeni Papanın seçiminə qədər Vatikan Muzeyində qaldı. İtaliyadan sonra Parisə gedən Mihri Xanım bu dönəmdə “Çingene” adlı tablosunun Louvre Muzeyinə qəbul olduğuna görə çox sevinirdi (tablonun bir nüsxəsi İstanbul Rəsm və Heykəl Muzeyindədir) ancaq bacısı Enise Salih Xanım və bacısı qızı Hale Asaf vəfat etdikdən sonra Parisdə yaşamaq istəmədi. Ana vətənində isə ona qarşı sərt düşüncələr olduundan o, Amerika Birləşmiş Ştatlarında yaşamağı tərcih etdi. Bir müddət Nyu York, Vaşinqton, Çikaqo Universitetlərində qonaq rəssam professorluğu etdi və varlı Amerikan ailələrinə özəl dərslər verərək həyatına davam etdi. 26 dekabr 1928-ci il tarixdə Cumhuriyyət Qazetinin xəbərinə görə Nyu Yorkun Geroge de Maziroff Qalereyasında şəxsi sərgisi işıq üzü gördü. Yaşlılığı kasıblıqla keçdi. 1954-cü ildə Nyu Yorkda vəfat etdi.