Meyxanə

İstanbul, Bəyoğluda bir meyxanə

Meyhane sözü türk dilinə farscadan gəlmişdir. Mürəkkəb sözdür. Mey şərab mənası, Hane isə ev, yer mənası verən 2 sözdən əmələ gəlmişdir. Meyhane sözünün bir çox sinonimi də köhnə dildə işlənmişdir. Bu səbəblə harâbât, humhane, hâne-i hammâr, der-i mugan, sahn-ı harâbât, bezm-i harâbat sözləri də meyhane sözünü əvəz edir və sinonim kimi istifadə olunur.[1]

Şeir və ədəbiyyat tarixində meyxanəlar mistik mənasında da istifadə olunurdu. Meyxanə, mistisizm mənasında şeyxin mistikasıdır. Şərab sevginin şərabı kimi nəzərdə tutulurdu. Qeyri-dini ədəbiyyatda isə meyxanə, sözün əsl mənasında, içki içənlər və şərab içənlərin oturub-içdikləri, söhbət etdikləri, yəni toplandıqları bir məkandır.

Qədim mətnlərdə və şeirlərdə meyxanədə içmə qaydaları və adətləri haqqında saysız-hesabsız məlumatlar mövcuddur. Meyxanədə bir şüşə qab, qızıl gümüş və ya metal qab olan sağar və ya şüşə qablarda içmək haqqında bir çox məlumatlar var.

Mey değil meyhâneye varmak merâkımdır benim Meclis-i mestânı görmek pek merâkımdır benim — Ərzurumlu Əmrah

Osmanlıların meyxanə mədəniyyətləri arasında çəng çalmaq və ənənəsinə də rast gəlinir. Çəngilərin hazırladığı oyunun adı isə çəngi arağıdır.

Meyxanədə arabesk musiqi ifaçıları

İkimərtəbəli meyxanələrdə, üst qatda adətən ayrıca kabinetlər yer alır.

Şərab içmə mədəniyyəti Bizansdan türklərə miras qalmışdır. Hətta Konstantinopolun süqutundan 100 il sonra, meyxanələrin yerləşdiyi Qalata əhalisi əsasən qeyri-müsəlmanlardan ibarət olmuşdur. Meyxanə termini XV, XVI əsrin əvvəllərində tətbiq olunmağa başlanmışdır. Əvvəlcə spirtli içkiləri qadağan edən II Səlim, 1573-cü ildə müsəlman məhəllələrində meyxanə açmağı qadağan edənə qədər spirt istifadəsinə ciddi məhdudiyyətlər tətbiq edilməmişdir. Mübahisəli siyasət 1576-cı ildə müsəlman olmayan məhəllələrdə meyxanələrin açılmasına icazə verən və 1583-cü ildə spirtli içkiləri tamamilə qadağan etməyə çalışan III Murad tərəfindən davam etdirildi. I Əhməd, IV Murad, III Səlim tərəfindən də müxtəlif qadağalar tətbiq edilmişdir.

XX əsrin əvvəllərində Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsi zamanı Atatürkçülər nəzarət altındakı ərazidə alkoqol qəbulunu qadağan etdi. Qadağa çox sərt olmasa da, müharibənin sonu ilə ləğv olunsa da, sultanların hakimiyyəti altında sağ qalmaqla ənənəvi meyxanələr Türkiyə Cümhuriyyətinin yaranması ilə yox olmağa başladı.

1960-cı illərdə meyxanələrdə ilk növbədə arabesk üslubunda musiqi ifa edən radiostansiyalarda pikaplar meydana çıxdı.

Alkoqolun qiymətinin artması ilə əlaqədar olaraq meyxanələr tədricən dostluq görüşləri yerlərindən yaxşı yeməyin biliciləri üçün yerlərə çevrildi. XX-XXI əsrlərin ortalarında, meyxanələr "ağ yaxalılar" tərəfindən də populyarlıq qazandı.