May Ata
May Ata — türk mifologiyasında varlıq tanrısıdır. Digər adı Pay (Bay) Atadır. İnsanların qoruyucusudur. Göyün üçüncü qatında oturar. Buddizmin təsiriylə Maitreya adlı tanrı ilə eyniləşdirilmişdir. Tunquslarda Mayın adı verilən bir ruhlar tanrısı vardır və kainatı yaratdığına inanılar. Bu tunqus tanrısı yeni doğulan körpələrə ruh verir. Tunguslar Mayın adlı lütfkar və yaradıcı tanrılarını da ağla gətirir. Altay mifologiyasında, Ülgənin göyün üçüncü qatında olduğuna inanılan iki oğlundan biridir. Ülgənin, insanların hamisi və piri sayılan oğludur.
Etimologiya
(May/Bay/Pay) kökündən törəmişdir. Varlıq, zənginlik, ululuq mənalarını ehtiva edər. Monqolcada May eyni zamanda şənlik odu mənasına da gəlir.
Bay/May kökü
Türk inanc sistemində mifoloji varlıqların adlarında müqəddəslik məzmununu bildirən bir söz və köktür. Məsələn Ülgen və onun oğulları kimi, ən ulu ilahi varlıqların və ən güclü şamanların adlarıyla birlikdə iştirak edər. Və ya "Bay Terək" (Bay Qayın) adı verilən həyat ağacının adında da istifadə edilər. Bayram sözü və bənzəri bir məna daşıyan Bay-gün yenə bu anlayışla əlaqəlidir. Monqolcada "Boyan", "Bayan", "Buyan" və "Poyan" kimi adam adlarının içərisində də qorunmuşdur. Bay/Pay/May kökü məna etibarilə ovsun, cadu, dua və qurban, mərasim, bayram və bənzəri anlayışlarla bağlılıq ehtiva edər. Anadolu türkcəsində "bağı" sözü, ovsuncu, cadugər mənasında istifadə edilər. Altaylarda "baylu" sözü, toxunulmaz, müqəddəs və qadağan mənasını verər. Slavyan dillərinə bu kökdən keçən bəzi sözlər var. Məsələn serb-xorvatcada istifadə edilən, "Bayati" (ovsunlamaq, ovsunlamaq, fala baxmaq) kimi ...
Mənbə
- Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) (türk.)