Məhəmməd Balayev
Məhəmməd Alı oğlu Balayev (31 dekabr 1938, Musaköy, Qazax rayonu – 2 mart 2020) — ADPU Pedaqoqika və psixologiya fakültəsinin qiyabi şöbəsinin dekan müavini (1990-1993), ADPU-nun Fəlsəfə kafedrasının müdiri (?-2020); fəlsəfə üzrə elmlər doktoru (1992), professor (2004), Əməkdar müəllim (2012), "İlin alimi" (2012), Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin "Azərbaycan Respublikasının Qabaqcıl Təhsil işçisi" döş nişanı ilə təltif olunub.
Məhəmməd Balayev | |
---|---|
Məhəmməd Alı oğlu Balayev | |
Doğum tarixi | 31 dekabr 1938 |
Doğum yeri | |
Vəfat tarixi | 2 mart 2020 (81 yaşında) |
Vətəndaşlığı |
SSRİ→ Azərbaycan |
Milliyyəti | azərbaycanlı |
Uşağı | 2 |
Elmi dərəcəsi | |
İş yeri | |
Təhsili | |
Mükafatları |
Həyatı
Məhəmməd Balayev 31 dekabr 1938-ci ildə Qazax rayonunun Xanlıqlar kəndində anadan olub. 1947-ci ildə Xanlıqlar kənd orta məktəbinin birinci sinfinə gedib. 1953-cü ildə həmin məktəbin 7-ci sinfini bitirərək, Qazax şəhər 1 saylı orta məktəbinin səkkizinci sinfinə daxil olmuş, 1955-ci ildə məktəbi bitirmişdir.
Təhsilimi davam etdirərək 1956-cı ildə V.İ.Lenin adına Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin tarix-filologiya fakültəsinə daxil olmuşdur. 1961-ci ildə universiteti bitirib.
1961-1962-ci illərdə Yardımlı rayonunun Arus kənd orta məktəbində tarix, dil, ədəbiyyat müəllimi işləmişdir.
1962-1963-cü illərdə Bakı şəhəri, Nərimanov rayonunun 1, 82, 115 saylı orta məktəblərində müəllim işləyib.
1964-1967-ci illər Azərbaycan AMEA Fəlsəfə və Hüquq İnstitutunun aspiranturasında təhsil alıb.
1967-1973-ci illər AMEA Fəlsəfə və Hüquq İnstitutunda kiçik elmi işçi vəzifəsində çalışmışıb. 1970-ci ildə namizədlik dissertasiyası müdafiə edərək fəlsəfə elmləri namizədi elmi dərəcəsi alıb.
1968-ci ildən 1974-cü ilə kimi M.F.Axundov adına Azərbaycan Dövlət Dillər İnstitutunda Fəlsəfə müəllimi vəzifəsində işləyib. 1973-cü ildə müsabiqə yolu ilə V.İ.Lenin adına ADPU-nun Fəlsəfə kafedrasında fəlsəfə elmləri namizədi, baş müəllim vəzifəsini tutub. 1973-1977-ci illərdə ADPU-nun Fəlsəfə kafedrasında baş müəllim vəzifəsini icra edib. 1973-1999-cu illərdə ADPU-da Partiya Maarifinin rəhbəri vəzifəsində çalışıb. 1977-ci ildə kafedrada dosent vəzifəsinə seçilib və 1992-ci ilə kimi bu vəzifəni icra edib.
1982-1991-ci illərdə Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Təbliğat və Təşviqat Şöbəsinin ştatdan kənar mühazirəçisi vəzifəsində çalışıb.
1992-ci ildə “İslam: mənşəyi, təkamülü və ictimai həyatda rolu (problemin siyasi aspekti)” doktorluq dissertasiyası müdafiə edərək, fəlsəfə elmləri doktoru elmi dərəcəsi adını alıb.
1990-1994-cü illərdə Respublika və Bakı şəhəri “Bilik” cəmiyyətinin mühazirəçisi olub.
1990-1994-cü illərdə ADPU-nun Pedaqogika və psixologiya fakültəsinin qiyabi şöbəsində dekan müavini işləyib.
1994-1999-cu illər ADPU Fəlsəfə kafedrasının müdiri vəzifəsində işləyib.
2004-cü ildə professor elmi adını alıb.
2008-ci ildən ADPU-nun Böyük Elmi Şurasının üzvüdür, 100 elmi məqalənin, 3 metodik vəsaitin, 2 monoqrafiya, 3 kitabça, 19 proqramın müəllifidir.
Təltifləri
2007-ci ildə Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin, Azərbaycan Respublikasının Qabaqcıl Təhsil işçisi döş nişanı ilə təltif olunub.
2007-ci ildə yenidən Fəlsəfə kafedrasının müdiri seçilib. 2008-ci ildə də Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin Azərbaycan Respublikasının Qabaqcıl Təhsil işçisi döş nişanı ilə təltif olunub.
2012-ci ildə ona "Əməkdar müəllim" adı verilib və "İlin alimi" adını alıb.
Ailəsi
Ailəli idi, 1 qızı, 1 oğlu və 4 nəvəsi vardır.
Kitabları
- “Müqəddəslər”ə pərəstiş - keçmişin zərərli qalığıdır. Azərnəşr, Bakı, 1971. 51 s.
- İslam və onun ictimai-siyasi həyatda rolu Monoqrafiya Bakı, Azərnəşr, 1991, 151 s.
- İslam, əxlaq və siyasət. Metodik vəsait. N.Tusi adına ADPU-nun nəşri, Bakı, 1994, 36 s.
- Azərbaycanda milli hərəkat ideyalarının yaranması və tarixi təkamülü (XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəlləri). Metodik vəsait. N.Tusi adına ADPU-nun nəşri, Bakı, 1994, 83 s. Ə.Tağıyev, A.Mustafayev
- İncəsənətin növləri. Metodik vəsait. N.Tusi adına ADPU-nun nəşri, Bakı, 1997, 65 s. R.Məhərrəmov, T.Şərifov
- Azərbaycanda İslam dininin öyrənilməsi (1950-2000-ci illər). Kitab, “Şur” nəşriyyatı, Bakı, 2005, 60 s.
- Heydər Əliyev və Azərbaycanda elmin, təhsilin inkişafı. Kitab, Bakı, 2007, 23 s. V.Balayeva
- Görkəmli alim və ictimai xadim. Monoqrafiya. Bakı, 2009, 118 s.
Proqramlar
- Dinşünaslıq kursunun proqramı. Proqram, N.Tusi adına ADPU-nun nəşri, Bakı, 1996 19 s. R. Məhərrəmov, Z. Zülalova
- Etika kursu üzrə proqram. Proqram. N.Tusi adına ADPU-nun nəşri, Bakı, 1996 17 s. T. Şərifov, İ. Şəmsizadə
- Fəlsəfə tarixi proqramı. Proqram, N.Tusi adına ADPU-nun nəşri, Bakı, 1997,28 s. Ş. Hacıyev
- Pedaqoji Universitet və institutlarda bakalavr hazırlığı üçün proqram. Fəlsəfə. Proqram. N.Tusi adına ADPU-nun nəşriyyatı, Bakı, 1998, 37 s. H.İmanov
- Pedaqoji Universitet və institutlarda bakalavr hazırlığı üçün proqram. Mədəniyyətşünaslıq. Proqram. N.Tusi adına ADPU-nun nəşriyyatı, Bakı, 1998,20 s. Y.Qaraməmmədli
- Pedaqoji Universitet və institutlarda bakalavr hazırlığı üçün proqram. Mədəniyyətşünaslıq. Proqram Bakı, ADPU-nun nəşri, 2002 15 s. Y.Qaraməmmədli
- Fəlsəfə proqramı. Proqram, Universitetlərdə bakalavr hazırlığı üçün. Bakı, ABU 2003, 60 s.
- İslamşünaslıq. Proqram, Bakalavr hazırlığı üçün Bakı, ABU 2003, 43 s. Prof. Ş.İ.Şirəliyev
- İslam tarixi fənninin proqramı. Proqram. Universitetlərdə bakalavr hazırlığı üçün. Bakı, ABU 2003, 28 s. (Prof. Ş. İ. Şirəliyev)
- Məntiq proqramı. Proqram, Universitetlərdə bakalavr hazırlığı üçün. Bakı, ABU 2003,19 s.
- Dünya dinləri. Proqram. Bakalavr hazırlığı üçün Bakı, ABU 2003 16 s. Prof. Ş.İ.Şirəliyev, M.A. Balayev
- Fəlsəfə. Proqram, ADPU-nun nəşri. Bakı, 2007,22 s.
- Davamlı insan inkişafı. Proqram, ADPU-nun nəşri. Bakı, 2007, 30 s.
- “İslamşünaslıq” fənni üzrə proqram. Universitetlərdə bakalavr hazırlığı üçün. Proqram, Bakı, 2009, 20 s.
- Fəlsəfə. Pedaqoji universitet və institutlarda bakalavr hazırlığı üçün. Proqram, Bakı, 2010, 39 s. Y.Qaraməmmədli
- Universitetlərdə və İnstitutlarda bakalavr hazırlığı üçün məntiq fənnindən proqram. Proqram. Bakı, 2011, 20 s.
- Heydər Əliyevin dövlət idarəçilik təcrübəsi. Proqram. Magistr hazırlığı üçün proqram. Bakı, 2012, 31 s., şərikli
- Qaçqınlar və məcburi köçkünlərlə sosial iş fənni üzrə proqram. Proqram, Bakı, 2012, 38 s. şərikli
- Dünya dinləri. Proqram. ADPU-nun nəşri. Bakı, 2014, 20 s.
Məqalələr
- Seyidlik və müasir dövrdə onun qalıqlarının təzahür formaları // S.M.Kirov adına BDU-nun elmi əsərləri, 1968, №6, s.54-60.
- “Müqəddəslərə” inam niyə yaşayır // “Azərbaycan qadını” jurnalı, 1968, №8, s.7-8
- Uydurulmuş həqiqət // “Təşviqatçı” jurnalı, 1969, №11, s.23-25.
- Ateist tərbiyəsi // “Gənc fəhlə” jurnalı, 1970, №3, s.16-17.
- “Müqəddəslər”ə pərəstişin yaranmasına dair. Gənc alimlərin elmi-nəzəri konfransının materialları, Bakı, “Elm” nəşriyyatı, 1970, s.134-137.
- “Müqəddəslər”ə pərəstiş qalıqlarının xarakteri və təzahür formaları // Ateizm məsələləri, “Elm” nəşriyyatı, Bakı, 1975, s.162-167
- Azərbaycanda yerli pir və ocaqların islamlaşdırılmasının bəzi məsələləri // S.M.Kirov adına BDU-nun elmi əsərləri, 1975, №7, s.73-78
- V.İ. Lenin ateizm tərbiyəsi haqqında // V.İ. Lenin adına APİ-nin elmi əsərləri, Bakı, 1978, №6, s. 28-33
- Kommunist əxlaqı və antipodlar // “Elm və həyat” jurnalı, Bakı, 1979, № 1, s.18-19
- Klerikal antikommunizmin mahiyyəti // Ateizm məsələləri, “Elm” nəşriyyatı, Bakı, 1980, s.160-175
- İslam və antikommunizm // V.İ.Lenin adına APİ-nin elmi əsərləri, Bakı, 1981, s. 49-51
- Din və vicdan azadlığı // “Kənd həyatı” jurnalı, Bakı, 1982, №8, s.130-137
- V.İ.Lenin sinifli cəmiyyətdə din və siyasətin əlaqəsi haqqında // Azərbaycan SSR EA-nın Xəbərləri, Bakı, 1989, №2 s. 91-98
- İslam dini təşkilatlarının fəaliyyət istiqamətləri // V.İ.Lenin adına APİ-nin elmi əsərləri, Bakı, 1990, s.68-69
- Din və vicdan azadlığı // N.Tusi adına ADPU-nun Elmi əsərləri, hum.elm.seriyası, I cild, Bakı, 1994, s.162-169
- İslam: din və siyasət // N.Tusi adına ADPU-nun Elmi əsərləri, hum.elm.seriyası, II cild, Bakı, 1994, s.180-183
- Qadının mədəni səviyyəsinin yüksəldilməsində asudə vaxtın rolu // “Azərbaycan qadını” jurnalı, №3-4, 1994, s. 30-32 N. Davlenidze
- Müasir dövr və islam təşkilatları // N.Tusi adına ADPU-nun Xəbərləri, Bakı, 1995, №1, s.1-7
- Sufizmin meydana gəlməsinin ictimai-iqtisadi və siyasi şəraiti // N.Tusi adına ADPU-nun Xəbərləri, Bakı, 1995, №1, s.174-181
- Ali məktəbdə fəlsəfə elminin tədrisinin bəzi məsələləri // N.Tusi adına ADPU-nun Xəbərləri, hum.elm.seriyası, Bakı, 1996, №1, s.75-77
- Cəmaləddin Əl-Əfqaninin dini, ictimai və siyasi görüşləri // N.Tusi adına ADPU-nun Xəbərləri, hum.elm.seriyası, Bakı, 1996, №1, s.75-78
- Azərbaycan diasporu və mənəvi birlik problemi // Elm və təhsil mərkəzi, “Təfəkkür” Universitetinin Elmi əsərləri, I hissə, Bakı, 1996, s.216-222 A. Balayev
- İslamda dəyərlər və onun məzmunu // Azərbaycan EA Fəlsəfə və Hüquq İnstitutu, Ekologiya, fəlsəfə, mədəniyyət. XV buraxılış, Bakı, 1997. s.15-19
- Milli siyasət və din // N.Tusi adına ADPU-nun Şamaxı filialı alimlərinin VI elmi konfransın materialları, Bakı, 1997, s.13-15
- Quranın meydana gəlməsində sosial-siyasi amillərin rolu // Ali pedaqoji məktəblərdə humanitar və ictimai elmlərin tədqiqi və tədrisinə dair II respublika elmi konfransın materialları, Bakı, 1997, s.213-214
- Azərbaycanlılara qarşı aparılan ermənipərəst siyasət // Deportasiya, N.Tusi adına ADPU-nun nəşri, Bakı, 1998, s. 207-211
- Vahabilik təriqəti necə meydana gəlmiş və onun dini prinsipləri nəyi təbliğ edir? // Azərbaycan EA, Bəhmənyar adına Fəlsəfə və Hüquq institutu, Ekologiya, Fəlsəfə, Mədəniyyət Elmi məqalələr məcmuəsi, 23-cü buraxılış, Bakı, “Elm”, 1999, s.201-206
- M.Füzulinin dini, siyasi və əxlaqi görüşləri // Pedaqoji Universitet Xəbərləri (humanitar, pedaqoji, psixoloji elmlər seriyası), №3, Bakı, 1999, s.32-35
- Bizim Məmməd // S.Salamoğlu, Y.Babayev. “Ömrü” şərəflə yaşayanda. Bakı, 2010. s.170-172
- “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanları və islam // “Kitabi-Dədə Qorqud” – 1300 (Məqalələr məcmuəsi), Bakı-Maarif”, 2000, s.27-33
- Akademik Heydər Hüseynovun həyat və yaradıcılığı // Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi, ADPU, Filologiya məsələlərinə dair tematik toplu, №3 (12), Bakı, 2000. s.106-110
- Səfəvilər dövlətinin siyasi strukturu // Azərbaycan Respublikasının Gənclər və İdman Nazirliyi, Azərbaycan Dövlətçilik tarixində Səfəvilər dövlətinin yeri // Elmi-nəzəri konfransın materialları, Bakı, 2001, s.41-45.
- Ələsgər Ələkbərovun Azərbaycanın maddi və mənəvi mədəniyyətinin öyrənilməsində xidməti // Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi, ADPU, I Beynəlxalq türkoloji qurultayın 75-ci il dönümünə həsr olunmuş elmi konfransın materialları (6-7 mart 2001-ci il), Bakı, “Ağırdağ”, 2001, s.231-235
- Görkəmli Azərbaycan alimi N. Tusinin fəlsəfəsi // Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi. ABU. N. Tusinin 800 illik yubileyinə həsr edilmiş Respublika elmi konfransın materialları, 2-3 aprel, Bakı, 2001, s.232-236.
- Keçid dövrünün fərqli xüsusiyyətləri // Aylıq fikir dərgisi, “Aydın”. Mart-aprel, sayı №2, Bakı, 2002, s.71-78
- Bizim Məmməd // Ömürlə şərəflə yaşayanda. Bakı 2005, s.184-186.
- İmam Əli (ə) şairlərin gözü ilə // Həzrəti Əlinin (ə) həyatı və şəxsiyyətinə həsr olunmuş beynəlxalq elmi konfransın materialları. Bakı, 2001, s. 360-569
- Müstəqil Respublikamız və dilimiz // “Elm” qəzeti, 12 iyul 2004-cü il №21-22, (706-707), s.1-4, V. Balayeva
- Sözü ilə əməli bir danışan // Mənalı ömür. Bakı, 2004, s.451-453.
- Heydər Əliyev və Azərbaycanda elmin, təhsilin inkişafı // “Elm” qəzeti, 28 dekabr 2004, s.2-5
- Mənəviyyatı zəngin olan insan // Həqiqət Kərimova elm və təfəkkür axtarışında keçən ömür. “Nurlan” nəşriyyatı, Bakı, 2005, s.80-82
- Azərbaycan Demokratik Respublikasının humanitar siyasətinin bəzi məsələləri // 2005-ci ildə professor-müəllim heyətinin apardığı elmi-tədqiqat işlərinin yekununa həsr edilmiş elmi konfransın materialları, (10-11 may 2006-cı il), Bakı, 2006, s.31-33
- İslamda xəlifəliyin və xilafətin meydana gəldiyi ictimai, iqtisadi və siyasi şərait // Dövlət və din. İctimai fikir toplusu. Bakı, 2007. №3-4, s.108-113
- Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyəti və onun humanitar siyasəti haqqında // Respublika elmi konfransın materialları. Sumqayıt - 2007. s.21-24
- Qayğıkeş insan, görkəmli alim // Ölüm sevinməsin qoy. “Nurlan”, Bakı, 2007, s.145-146
- İslamda imamlığın yaranması və onun inkişafı tarixi // “Dövlət və din” jurnalı. İctimai fikir toplusu, Mart-2008, s.88-94
- Görkəmli alim və ictimai xadim // “Elm” qəzeti, 30 avqust, 2008-ci il, s.2-4
- Erməni xəyanəti, onun mahiyyəti və acı nəticələri // “Elm” qəzeti №33-34 (932-933) 17 noyabr 2009-cu il, s.3-4
- Vicdan azadlığı ilə bağlı beynəlxalq prinsiplər və Azərbaycan təcrübəsi // Dövlət və din. Bakı-2009 №6, s.113-119
- Birinci Türkoloji qurultay və Azərbaycanın maddi, mənəvi mədəniyyətinin öyrənilməsinin bəzi məsələləri // Pedaqoji Universitet xəbərləri, Bakı, 2010, №3. s.204-210, V. Balayeva
- İslamda fəlsəfi ideyaların yaranması və inkişafı // Dövlət və din. İctimai Fikir Toplusu. Sentyabr-Oktyabr. Bakı, 2010 №5 (19), s.186-195
- Georgi Vilhelm Fridrix Hegel və Şərq // “Dövlət və din” İctimai fikir toplusu, yanvar-fevral. Bakı, 2011, №1(21), s.39-47
- Müdrik insan, gözəl alim // Fəlsəfi düşüncələr dünyası. Bakı, 2012, s.165-167
- İstedadlı və cəsarətli alim // Xatirə albomu. Mirzəli Murquzov – 75. Bakı, 2012, s.90-92
- M.F.Axundovun fəlsəfi, ictimai və bədii yaradıcılığı haqqında // Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Problemləri İnstitutu. Elmi əsərlər, Bakı, 2013, № 1. s.244-249 şərikli
- Heydər Əliyevin dövlət idarəçilik təcrübəsi // Qərb Universiteti. Elmi Xəbərlər. Bakı, 2013, s.38-45.
- İqnati Qoldsiyer // Pedaqoji Universitet Xəbərləri. Bakı, 2013. № 4, s.413-417.
- Azərbaycan elmi haqqında qiymətli tədqiqat əsəri // ADPU-nun Xəbərləri. №1.Bakı, 2013, s.180-186.
- Fəlsəfə kafedrası // ADPU tarixi 80. Bakı - 2002, s.231-232.
- Fəlsəfə kafedrası // ADPU. (1921-2006). 85. Bakı, 2006, s.133-135.
- Fəlsəfə kafedrası // Y. Məmmədov. ADPU. 90. Bakı, 2012, s.217-219.
- Görkəmli Azərbaycanlı mənbəşünas alim // Azərbaycan Elm və mədəniyyət xadimləri. Məqalə, Bakı 2014, s.102-104.
- Heydər Əliyev və Azərbaycanda dinə münasibətdə tolerantlıq // ADPU-nun Xəbərləri. Bakı, 2014, s.73-78.
Qəzet məqalələri
- Ateizm dünyagörüşü // “Sovet Ermənistanı” qəzeti, 7 iyun 1979, №68, (10804).
- Fəal həyat mövqeyi uğrunda // “Sovet Ermənistanı” qəzeti, 27 may 1980, № 64, (10956).
- Görkəmli islamşünas alim // “Kredo” qəzeti, 20 aprel 2002, № 13, (64).
- İslamşünaslığa dair qiymətli dərslik // “Kredo” qəzeti, 14 sentyabr 2002.
- Müasir beynəlxalq münasibətlər sisteminin və Azərbaycanın xarici siyasətinin öyrənilməsinə layiqli töhfə // “Respublika” qəzeti, 15 iyun, 2006.
- Qazaxdadır // “Dəli Kür” qəzeti, 31 may 2007
- Elmi-pedaqoji fəaliyyətimiz gücləndirilir // “Respublika” qəzeti, 29 mart, 2007.
- Hüquq elmi üçün dəyərli tədqiqat əsəri // “Kredo” qəzeti, 5 aprel 2008.
- Görkəmli alim və ictimai xadim // “Respublika” qəzeti, 20 iyun, 2009.
- Azərbaycanda elm, təhsil strategiyası; mövcud problemlər və inkişaf istiqamətləri // “Xalq qəzeti”. 2 iyun 2010, № 117.