Məşğulluğun tənzimlənməsi sub-indeksi
Metodologiya
Məşğulluğun tənzimlənməsi sub-indeksi iş sahibi ilə muzdlu işçi arasında əmək prosesinin təşkili ilə bağlı münasibətlərə dövlətin nə dərəcədə müdaxilə etməsini ölçür. Ənənəvi sosial proqramlardan fərqli olaraq, bu müdaxilə birbaşa sosial müdafiə məqsədləri güdür. İşçinin birbaşa sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi, bir qayda olaraq, iş sahibinin sərbəstliyini məhdudlaşdırmaq hesabına başa gəlir.[1]
İki alt-indeks – Məşğulluğun tənzimlənməsinin sərtliyi alt-indeksi və İşdənçıxarma xərcləri alt-indeksi əsasında hesablanmışdır. Bunların birincisi, öz növbəsində, üç göstərici – işəgötürmənin asanlığı (çətinliyi), iş vaxtının tənzimlənməsinin sərtliyi və işdənçıxarmanın asanlığı (çətinliyi) əsasında sayılır. Birinci alt-indeksin 3 komponentdən ibarət olduğu və məşğulluğun tənzimlənməsində bunların toplam rolunun daha yüksək olduğu nəzərə alınaraq, ona 0,75, ikinci alt-indeksə isə 0,25 çəkiləri verilmişdir. Statistik mənbə Dünya İqtisadi Forumunun 2015-ci il üçün məlumat bazasıdır.*[2]
Dünya Bankı biznes mühitini qiymətləndirərkən ölkələri bir növ “yaxşıdan pisə” doğru, iş adamlarına daha rahat şərait yaradanlardan onun işini tənzimləyici qaydalarla çətinləşdirənlərə doğru sıralayır. İqtisadiyyatın sağlığı-solluğu üzrə təhlillərdə “pis” və “yaxşı” ölkələr yoxdur, sağçı və solçu iqtisadiyyata malik olan ölkələr var. Birincilər üçün şirkətlərin operativ sərbəstliyi, ikincilər üçünsə işçilərin sosial müdafiəsi daha yüksək prioritetdir.
Hər iki alt-indeks üçün Vmin = 0, Vmax = 100 götürülmüşdür.
Sub-indeks üzrə nəticələr
Sahibkarla muzdlu işçi arasındakı əmək münasibətlərinin tənzimlənməsində ən liberal ölkələr ifrat sağ nöqtəyə yaxın yerləşən İsveçrə və Danimarkadır (0,025). Bu sub-indeks üzrə ən solçu ölkə isə İndoneziyadır (0,525). Lüksemburq (0,448), Fransa (0,446) və Meksika da (0,430) işçilərin sosial haqlarının qorunmasına ən çox önəm verən və qarşılığında şirkətlərin sərbəstliyini ən çox məhdudlaşdıran ölkələr sırasındadır. ABŞ (0,050), Çex Respublikası (0,051), İrlandiya (0,083), Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri və Gürcüstan isə (hər biri – 0,086), əksinə, iş sahiblərinə bu sahədə geniş hüquqlar verir, amma əvəzində işçilərin hüquqlarını məhdudlaşdırır. Azərbaycan (0,179) bu sub-indeks üzrə liberal dövlətlər sırasındadır və nisbi mərkəzdən də, mediandan da xeyli sağdadır.
İnkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatların stoxastik sıralanması təsdiq edir ki, iş vaxtının, işəgötürmə və işdənçıxarma qaydalarının liberallığı və ya dövlət tərəfindən, müəyyən həddlər daxilində, sərt tənzimlənməsi iqtisadi inkişafı şərtləndirmir və onunla şərtlənmir.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- İQTISADİYYATIN SOLLUĞU (SAĞLIĞI) İNDEKSİ – 2015
- NAZİM MÜZƏFFƏRLİ, İQTİSADİYYATIN SOSİALYÖNLÜYÜ SAĞÇI VƏ SOLÇU SİSTEMLƏRDƏ, Bakı, Şərq-Qərb Nəşriyyat Evi, 2014
- AMEA, AMEA İqtisadiyyat İnstitutunda görüş keçirilib
- MAYİS GULALİYEV, İQTİSADİ LİBERALLAŞMA VƏ İQTİSADİYYATIN SOLLUQ (SAĞLIQ) İNDEKSİ, AMEA İqtisadiyyat İnstitutu «ELM İ ƏSƏ RL Ə R» - № 3- 2015
- M.Gülalıyev, F.Musayeva. Azərbaycan və Türkiyədə iqtisadiyyatın solluq (sağlıq) indeksi (Müqayisəli qiymətləndirmə) // AMEA Iqtisadiyyat Institutunun "Elmi Əsərlər" Toplusu, 2015 №4
- M.Gülalıyev, F.Musayeva. İqtisadi liberallaşma və iqtisadiyyatın solluq (sağlıq) indeksi // AMEA İqtisadiyyat İnstitutunun "Elmi Əsərlər" Toplusu, 2015 №3
İstinadlar
- "SUB-İNDEKSLƏR ÜZRƏ NƏTİCƏLƏR". 2022-01-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-18.
- "WORLD ECONOMIC FORUM - Global Competitiveness Report 2014-2015" (PDF). 2018-12-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-18.