Mürcilər

Mürciyyə məzhəbi ilk dəfə üçüncü xəlifə Osmanın hakimiyyəti dövründə təlatümlü bir dövrdə meydana çıxıb. Sonralar Əli ilə Müaviyə arasında baş verən ixtilaf və müharibələrdə bəzi insanlar öz fikirlərini bildirməkdən çəkinmişlər. İslamda haqsız yerə döyüşmək böyük günahdır. Böyük günaha düçar olmuş şəxsin vəziyyətini şərh etmək istəməyiblər. Bu şəxslər arasında İslam tarixinin məşhur simalarından olan Səd ibn Əbu Vəqqas, Əbu Bəkrə, İmran bin Hüseyn və Abdullah ibn Ömər də var idi. Həmin şəxslər mübahisənin hansı tərəfinin haqlı olması barədə fikir bildirməyiblər.

Zaman keçdikcə bu münaqişələrin fərqli aspekti inkişaf etmişdir; Böyük günah edən şəxsin vəziyyəti. O zaman bu məsələyə fərqli baxışları olan müxtəlif qruplar yenicə formalaşmağa başlayırdı. İslamın siyasi məzhəblərindən olan xaricilər böyük günaha düçar olan şəxsin kafir, yəni fasiq sayılacağını bildiriblər. İslam dininin etiqadi məzhəbi olan Mötəzilə, bu adamların mömin olmasalar da, kafir ola bilməyəcəklərinə qərar vermiş və böyük günahlar edən insanları möminlərlə kafirlər arasında bir mövqeyə qoymuş və bu insanları günahkar adlandırmışdır. Müsəlmanların yerdə qalan əksəriyyəti böyük günah edənin günahkar mömin olduğunu və əgər Allah onu bağışlamasa, günahının cəzasını çəkəcəyini, lakin kafir olaraq cəzalandırılmayacağını iddia edirdilər[2].

Müsəlmanlar arasında baş verən qarşıdurmalarla bağlı fikir bildirməyən qrup ilk günlərdə də bu məsələyə münasibət bildirməyib. Lakin zaman keçdikcə bu çəkinmə rəftarları fərqli bir miqyas alır və dini məktəb formalaşdırır. Zaman keçdikcə bu kiçik qrup mömin hansı günah işlətsə də, cəzalandırılmayacağı fikrini qəbul etdir. Bu mərhələdən sonra bu ziyalı məktəbi "Mürciyə" adını alır.

Murciyə məktəbinin əsas prinsipləri; Odur ki, iman və günah zərər verməz, küfr və yaxşı əməllər isə fayda verməz. Bu o deməkdir ki; Əgər insan İslam dinini qəbul edibsə və bu dinə bir dəfə etiqad edibsə, İslam dininin hökmlərinə zidd olub-olmamasının heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Etiqadına görə, əməlləri pis və ya günah olsa belə, o insan axirətdə (İslam dininin əsaslarından biridir) bu davranışlarına görə cəzalandırılmaz. Eləcə də, Murciyə məzhəbinə görə, əgər insan İslama iman gətirməsə və əqidəsi doğru deyilsə, nə qədər gözəl rəftar olsa da, bu xeyirxah əməllər insana heç bir fayda verməz və insan axirətdə əzab çəkər.

Murciyə məzhəbinin günahların möminə zərər verməməsi fikri əhli-sünnənin əsas baxışlarına ziddir. Bu səbəbdən əhli-sünnəyə bağlı alimlər Mürciyyəni iki yerə bölürlər: Sünni Mürciyyə və Bidət Mürciyyə.

Sünni Mürciyyə dedikdə, bu alimlər əhli-sünnə prinsiplərinə bağlı olan və günah edən möminin İslam dininə görə axirətdə etdiyi günahların cəzasını alacağına inanan mürciyə məzhəbinin üzvlərini nəzərdə tuturlar. Onlar daha çox bu qrupu əhli-sünnə içərisində hesab edirlər və ona mürciyə demirlər. Onlar möminin günah edə bilməyəcəyi fikrinə görə digər qrupu, bidətçi Murciyyəni tənqid edirlər və ümumiyyətlə bu qrupa Murcyiə adı verirlər.