Luici Pulçi

Lorenso Mediçi və Ancelo Politsiano ilə birlikdə Luici Pulçi (1432–1484) Kvatroçento dövrünün Florensiya şairlərinin triumviratını (üçlük) təşkil edir. Bu şairin ən məşhur əsəri olan "Nəhəng Morqante" — yeni tipli epopeya Lorenso Mediçinin via Larqa adlı malikanəsində yazılmışdır. Görkəmli italyan şairi Luici Pulçi qədim qvelf ailəsində anadan olmuşdur. Gənc yaşlarından başlayaraq o, taleyini Mediçi ilə bağlamışdır. 1467-ci ildə Pulçi diplomatik missiya ilə Pizaya, sonra isə Neapol kralının sarayına getmiş, burada araqonluları türklər əleyhinə ittifaq bağlamağa dəvət etmişdir. 1473-cü ildə o, Lukretsiya dela Albitsi ilə evlənmiş, ancaq bu da onun narahat həyatına təsir etməmişdir. Onun səfərləri davam etmiş, bu səfərlərin birində o, Paduyada vəfat etmişdir.

L.Pulçi öz gücünü müxtəlif janrlarda sınamışdır. O, 1469-cu ildə Lorensonun yarışda qələbəsi şərəfinə "Kostra Lorenso" adlı poema yazmışdır. Bundan başqa burlesk üslubunda "Dikomanolu Beka" əsərini yazır. Nəhəng Morqante haqqında poemanı yazmağa o, 1461 ci ildə başlamışdır. Əvvəlcə iyirmi üç nəğmədən (1448-ci il) ibarət olan "Morqante" əsəri 1483-cü ildə kitab kimi tam şəkildə (28 nəğmə) nəşr edilmişdir. İkinci nəşrdə kitabın adı "Böyük Morqante" kimi verilmişdir. Cəngavər poeziyasını yaxşı bilən L.Pulçi, Böyük Karl haqqında dastanın xalq versiyasını istifadə etmişdir. Şair anonim poema olan "Orlando"nun süjetinə uyğun olaraq son beş nəğmədə "Mənzum İspaniya" poemasından istifadə etmiş, ancaq tam mənasında orijinal bir əsər yaratmışdır. L.Pulçi cəngavərlik poemasına qəhrəmanlıq komik səciyyə verə bilmişdir. "Morqante"də Böyük Karl ordusunun ən yaxşı hissəsini itirən, satqın Hanoya (Hanelona) bel bağlayan, elə də dərin ağlı olmayan bir hökmdardır. Onun paladinləri (cəngavərləri) güclü əzələlərə malikdir, çox böyük iştahları var, amma ağıldan kasaddırlar. Orlandonun silah daşıyanı olan poemanın protaqonisti, əmud əvəzinə kilsə zənginin dilini istifadə edir; o, balinanı məğlub edir, ancaq balaca bir dəniz xərçənginin onun dabanını sancmasından ölür. Xalq poeziyasının reallığı, gülməlilik və ciddilik, inam və inamsızlıq, karnavallıq və burlesk, sadəlövhlük və əsl elmiliyin başlanğıcı bu əsərdə birləşdirilmişdir.

Poemanın süjeti tez-tez "qırılır", hadisələr bir qəhrəmanın macərasından digər qəhrəmanın macərasına keçir. Cəngavərlər öz məhəbbət macəralarını da unutmur, amma bu məhəbbət səhnələri hekayətin səciyyəsinə və qəhrəmanların xasiyyətinə təsir göstərmir. Cəngavərlərə cəngavərliyə yaraşmayan sifətlər də məxsusdur: Blondininin ziyafəti zamanı gözəgörünməz olan Rinaldonun əməlləri, Turpinin Marsilini dar ağacından asması, cəngavərlərin daim öz aralarında və nəhənglərlə deyişmələri bu qəbildəndir. Hətta hekayənin ən ciddi anlarında belə Pulçi yüngül zarafata keçir: Orlandonun göyərçinə çevrilmiş ruhu, arxiyepiskopun xirtdəyində ilişib qalır; baş qəhrəmanın ölümündən sonra baş verən göy gurultusu, cənnət qapılarının çırpılması nəticəsində yaranır; qəhrəmanın atı Velyantinlə birlikdə əfv edilməsi isə "Roland haqqında dastan"dakı qılınclı əfvə parodiyadır.

Komiklik və parodiyalılıq başlanğıcı üç qəhərəmanın-Morqanta, Marqutta və Astarottanın şəxsində ifadə olunub. Morqante xeyirxahlar, amma dayaz ağıllı nəhənglər tayfasına mənsubdur. Onun çox böyük gücü ağlı ilə tərs mütanəsibdir və bu xüsusilə onun Marqutta ilə görüşündən sonra daha aydın görünür. Morqantenin hədsiz-hüdudsuz iştahı var: o, tam bir fili, camışı yeməyə qadirdir. Ancaq qarınqululuğu heç də bu qəhrəmanı eybəcərləşdirmir və müəyyən mənada Rablenin bir qədər sonra yaradacağı Qranquzye və Qarqantuanı qabaqlayır.[3]

• Leonardo da Vinçi
• Covanni Bokkaçço