Lokkerbi faciəsi

Lokkerbi faciəsi və ya Pan Am Hava yolları reys 123 (ing. Lockerbie bombing or Pan Am Flight 103) - 1988-ci ilin 21 dekabr tarixində, çərşənbə günü , Londonun, Hitrou Hava Limanından Nyu-Yorkun, Con Kennedi adına hava limanına doğru hərəkət edən Pan Am Hava yollarına məxsus Boeing 747-121 tipli təyyarənin səmada partladılması nəticəsində baş vermiş terror aktı. Hadisə nəticəsində təyyarədə olan 243 sərnişin və 16 heyət üzvü həlak olmuşdur.[1] Qəzanın Şotlandiyanın 4 min əhalisi olan Lokkerbi şəhərciyi üzərində baş verməsi, qəsəbədə yaşayan 11 sakinin də ölümünə səbəb olmuşdur.

Lokkerbi faciəsi Pan Am Hava yolları reys 123
Facidənə sonra təyyarənin qalıqları
Ümumi məlumatlar
Tarix	1988, 21 dekabr
Qəza növü	Bombalama
Yer	Lokkerbi, Şotlandiya
Koordinatlar	55°06′56″ şm. e. 003°21′31″ q. u.
Ölkə	Birləşmiş Krallıq
Sərnişin sayı	243
Komanda	16
Ölü sayı	270 (11 nəfər Lokerbi sakini)
Təyyarə
Təyyarə modeli	Boeing 747-121
Havayolu şirkəti	Pan Am Hava yolları
Qalxma yeri	Hitrou Hava Limanı (London)
İstiqamət	Con Kennedi adına hava limanı
Uçuş nömrəsi	123
Qeydiyyat nömrəsi	N739PA
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Şotland polisi və Federal Təhqiqat Bürosu əməkdaşları tərəfindən üç il ərzində müştərək aparılan araşdırmalardan sonra 1991-ci ilin noyabr ayında hadisəni törətməkdə şübhəli bilinən iki Liviya vətəndaşı haqqında həbs qərarı çıxarılmışdır. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının sanksiya və təziqlərindən sonra dönəmin Liviya lideri Muəmmər Qəddafi özünə yaxınlığını ilə tanınan, terror aktını törətməkdə şübhəli bilinən iki adamının mühakimə olunması üçün 1999-cu ildə Hollandiyaya ekstradisiya olunmasına razılıq vermişdir.

2001-ci ildə Liviya xüsusi xidmət orqanlarının əməkdaşı Əbdülbaset əl-Məgrahi Lokkerbi faciəsindəki roluna görə həbs edildi. 2009-cu ildə prostat xərçəngi diaqnozu qoyulan Əbdülbaset xəstəliyi səbəbindən azad edildi və məhkəmənin qərarı ilə yeganə təqsirli bilinən şəxs kimi 2012-ci ilin may ayında vəfat etdi.

Qəddafi 2003-cü ildə verdiyi açıqlamasında Lokkerbi faciəsinə görə məsuliyyəti ölkəsinin daşıdığını bildirmiş və faciə qurbanlarının yaxınlarına təzminat ödəmişdir. Qəddafi açıqlamasında təyyarənin partladılması kimi bir göstərişin ondan xəbərsiz alındığını və özünün belə bir göstəriş vermədiyini bildirmişdir.

2011-ci ildə baş verən Liviya vətəndaş müharibəsi zamanı Qəddafi hökumətində çalışmış keçmiş məmur açıqlamasında Pan Am Hava yolları reys 123-ün Muəmmər Qəddafinin nəzarəti və göstərişləri altında partladılığını bildirmişdir. Hətta bu gün belə təyyarənin kim tərəfindən, hansı məqsədlə partladılması ilə bağlı müxtəlif fikirlər mövcuddur və hələ də dəqiq aşkar olunmamışdır.[2]

1992-ci ilin 22 dekabr tarixində Liviya Hava yollarına məxsus Boeing 727-200 tipli təyyarənin Benqazi-Tripoli daxili xətt reysin icra edərkən havada MiQ-23 qırıcısı ilə toqquşması ilə nəticələnən qəza da Lokkerbi faciəsi ilə əlaqələndirilir. Həmin hadisə nəticəsində 147 nəfər sərnişin və 10 heyət üzvü olmaqla, ümumilikdə 157 nəfər həlak olmuşdur. Hadisədən 20 il sonra ortaya çıxan iddialara görə Liviya Hava yolları reys 1103 beynəlxalq ictimaiyyətin ölkə üzərində olan təziqinin azaldılması üçün qəsdən partladılmışdır.