Lavanda

Lavanda (lat. Lavandula)[3] digər adları: rəngli ot; levanda; lavenda və s. — dalamazkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi[4].

Lavanda
Elmi təsnifat
Domen:
Eukariotlar
Klad:
Diaphoretickes
Ranqsız:
Arxeplastidlər
Aləm:
Bitkilər
Klad:
Streptophyta
Klad:
Embryophytes
Klad:
Polysporangiophytes
Klad:
Tracheophytes
Klad:
Toxumlu bitkilər
Klad:
Çiçəkli bitkilər
Klad:
Eudicots
Klad:
Core eudicots
Klad:
Superasterids
Klad:
Asterids
Klad:
Lamiids
Dəstə:
Dalamazçiçəklilər
Fəsilə:
Dalamazkimilər
Yarımfəsilə:
Nepetoideae
Triba:
Ocimeae
Cins:
Lavanda
Beynəlxalq elmi adı
Vikianbarın loqotipi
Şəkil
axtarışı
ITIS  500370
NCBI  39169
EOL  61212

Lavanda çoxillik ətirli ədviyyat bitkisidir. Bu bitkinin vətəni Aralıq dənizi sahilləri hesab olunur.Qədim Misirdə mumiyalaşdırma zamanı istifadə edilən maddənin əsas komponentlərindən biri olub. Bitkinin öz ətrini 3 min il saxlaya bilməsi məlumdur. Belə ki, 1922-ci ildə Misir fironu Tutanxamonun mumiyasından ətirli lavandanın qalıqları tapılmışdır.

Əhəmiyyəti

Lavanda bitkisinin bütün hissələrində efir yağları toplanır. Lakin çiçəklərdə onun miqdarı daha çox 0,8-3,0 %-ə qədərdir. Lavanda yağının əsas komponenti ( tərkib hissəsi) linalilasefat (30-56 %) və linalol (10-12 %) hesab edilir. Lavanda yağı və ondan alınan məhsullar (efir yağı, quru çiçək qrupu) ətriyyat - kosmetika sənayesində, qida və əczaçılıq sənayesində, tibdə və məişət kimyasında istifadə edilir. Lavanda yaxşı bal verən bitki hesab olunur və eroziya əleyhinə bitki kimi istifadə edilir.[5]

Yayılması

Avropada lavandanı XVI əsrin axırlarında becərməyə başlamışlar. Rusiya ərazisinə lavanda XIX yüzilliyin ikinci yarısında gətirilmişdir. Lakin, ilk dəfə sənaye halında plantasiyalar şəklində becərilməsinə 1929-cu ildə Krımda başlamışlar. 1937-ci ildə lavanda Krasnodar vilayətində, 1945-ci il-lər Moldovada becərilməyə başlanmışdır. Onun ümumi əkin sahəsi 9 min hektara yaxın, məhsuldarlığı isə 20-30 s/ha - dır.[5]

Növləri
  • Lavandula × alportelensis P.Silva, Fontes & Myre
  • Lavandula angustifolia Mill.
    • Lavandula angustifolia subsp. angustifolia
    • Lavandula angustifolia subsp. pyrenaica (DC.) Guinea
  • Lavandula antineae Maire
    • Lavandula antineae subsp. antineae
  • Lavandula aristibracteata A.G.Mill.
  • Lavandula atriplicifolia Benth.
  • Lavandula bipinnata (Roth) Kuntze
  • Lavandula bramwellii Upson & S.Andrews
  • Lavandula buchii Webb & Berthel.
    • Lavandula buchii var. buchii
    • Lavandula buchii var. tolpidifolia (Svent.) M.C.León
  • Lavandula × cadevallii Sennen
  • Lavandula canariensis (L.) Mill.
    • Lavandula canariensis subsp. canariensis
    • Lavandula canariensis subsp. palmensis Upson & S.Andrews
  • Lavandula × cavanillesii D.Guillot & Rosselló
  • Lavandula citriodora A.G.Mill.
  • Lavandula coronopifolia Poir.
  • Lavandula dentata L.
    • Lavandula dentata var. candicans Batt.
    • Lavandula dentata var. dentata
  • Lavandula dhofarensis A.G.Mill.
  • Lavandula erythraeae (Chiov.) Cufod.
  • Lavandula galgalloensis A.G.Mill.
  • Lavandula gibsonii J.Graham
  • Lavandula hasikensis A.G.Mill.
  • Lavandula × intermedia Emeric ex Loisel.
  • Lavandula lanata Boiss.
  • Lavandula latifolia Medik.
  • Lavandula × limae Rozeira
  • Lavandula × losae Sánchez Gómez, Alcaraz & García Vall.
  • Lavandula macra Baker
  • Lavandula mairei Humbert
    • Lavandula mairei var. antiatlantica (Maire) Maire
    • Lavandula mairei var. mairei
  • Lavandula maroccana Murb.
  • Lavandula minutolii Bolle
    • Lavandula minutolii var. minutolii
  • Lavandula multifida L.
  • Lavandula nimmoi Benth.
  • Lavandula pedunculata (Mill.) Cav.
    • Lavandula pedunculata subsp. atlantica (Braun-Blanq.) Romo
    • Lavandula pedunculata subsp. cariensis (Boiss.) Upson & S.Andrews
    • Lavandula pedunculata subsp. lusitanica (Chaytor) Franco
    • Lavandula pedunculata subsp. pedunculata
    • Lavandula pedunculata subsp. sampaiana (Rozeira) Franco
  • Lavandula pinnata Lundmark
  • Lavandula pubescens Decne.
  • Lavandula qishnensis Upson & S.Andrews
  • Lavandula rejdalii Upson & Jury
  • Lavandula rotundifolia Benth.
  • Lavandula saharica Upson & Jury
  • Lavandula samhanensis Upson & S.Andrews
  • Lavandula setifera T.Anderson
  • Lavandula somaliensis Chaytor
  • Lavandula stoechas L.
  • Lavandula sublepidota Rech.f.
  • Lavandula subnuda Benth.
  • Lavandula tenuisecta Coss. ex Ball
  • Lavandula viridis L'Hér.

Hibridlər
  • Lavandula allardii
  • Lavandula cadevallii Sennen
  • Lavandula chaytorae
  • Lavandula christiana
  • Lavandula ginginsii
  • Lavandula heterophylla
  • Lavandula intermedia Emeric ex Loisel.

İstinadlar
  1. Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 249. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
  2. Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 572.
  3. Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
  4. Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
  5. H. S. HÜMBƏTOV, V. V. BƏŞİROV V. R. MOHUMAYEV " YAĞLI VƏ EFİR YAĞLI BİTKİLƏR" BAKI 2016

Lavanda:The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.