Karbi nahiyəsi

Karbi mahalı — XIV əsr-XIX əsrlərdə inzibati nahiyə. İrəvan xanlığına tabe olmuş mahal.[1]

Tarixi

Elxanilər dövlətinin Çuxursəəd tüməninin Karbi nahiyəsi

Matenadaranda saxlanan alqı-satqı sənədlərinə görə, hələ 1431-ci ildə Ağqoyunlu Yaqub padşahın nümayəndəsi Əmir Rüstəm 7 kəndi (Vağarşabad (Eçmiədzin-Üçkilsə), Əştərək, Batrinc, Noraqavit, Ağunatun, Kirəcli və Muğni) katolikos Qriqor Makuluya 530 min Təbriz dinarına satmışdı.[2]

1441-ci ildə erməni katalikoslarının fəaliyyət mərkəzi Kilikiyanın Sis şəhərindən Azərbaycana - İrəvan yaxınlığındakı Üçkilsə (Üçmüədzin) Cahanşah Qaraqoyunlu fərman vermiş

1590-ci ilin icmal dəftərinə görə Osmanlı İmperiyasının İrəvan əyalətinə tabe olan Karbi nahiyəsində aşağıdakı kəndlər mövcud idi: 73 kənd

  • Karpi kəndi
  • Öşgan
  • Masdıra
  • Abdallar məzrə ("əkin yeri") - Maçdərə kəndinin yaxınlığında yerləşİR. "Kasim vələdi Yusif" adlı bir şəxsə (mülkədara) məxsus olmuş
  • Maçdərə kəndi
  • Qoş kəndi
  • Qızıləyrək kəndi
  • Əxis (?) kəndi
  • Pirtəkiyyəsi kəndi
  • Pireken kəndi
  • Kötüklü məzrə`əsi
  • Qızılağıl və Dəmirkilsə məzrə`əsi.
  • Zopanus kəndi
  • Parpi kəndi
  • Arani məzrə`əsi
  • Xızır İlyas məzrə`əsi
  • Uşi kəndi
  • Maqta kəndi
  • Xanevənk kəndi
  • Ədis kəndi
  • Əştərək
  • Molla Dursun kəndi.
  • Tus kəndi
  • Firənk kəndi
  • Qızıldəmir kəndi
  • Ağdəmir kəndi
  • Kəranpa (?) kəndi
  • Oşakan kəndi
  • Hacı Qaralı (Hacıqara (Üçkilsə)) kəndi
  • Kətxuda Tal (?) məzrə`əsi.
  • Hacılar kəndi
  • Yoncalıq məzrə`əsi
  • Hacavəng məzrə`əsi.
  • Dığır kəndi
  • Batrınc kəndi
  • Qaraağıl kəndi
  • Ağcaqala kəndi. Başqa adı Xatunkənddir.
  • Üçkilsə kəndi
  • Əbdürrəhman məzrə`əsi.
  • Zaviyyə kəndi
  • Yataq (?) kəndi
  • Səliğar kəndi
  • Xəlifəkənd. Başqa adı Bayqaradır.
  • Muğanlı kəndi - (Muğancıq (Üçkilsə))(kəndin əhalisinin Boyat tayfasına mənsub olması qeyd olunmuşdur )
  • Uçan kəndi
  • Lazrəvan (?) kəndi
  • Sarıvəng kəndi
  • Sərkuni kəndi
  • Ərzincan məzrə`əsi.
  • Daşlı kəndi
  • Ərdic kəndi
  • Körpəli kəndi
  • Xəzaviz (?) kəndi
  • Palu kəndi
  • Xockəri kəndi
  • Ağnadon kəndi
  • Yasaqlı kəndi
  • Ənqurik kəndi
  • Avan kəndi
  • Başsız kəndi
  • Dükan kəndi
  • Əlibəyli kəndi
  • Şəhidi-Allah (?) kəndi
  • Xatunarıqlı kəndi
  • Mehmandar kəndi
  • Əliyarküs (?) kəndi
  • Əyrək kəndi
  • Saat məzrə`əsi
  • Şeyxzadəli qışlağı
  • Uluxanbəyli qışlağı (indiki Uluxanlı)
  • Sələpürd kəndi
  • Şeyxəliviranı məzrə`əsi
  • Azərku (?) kəndi
  • Yaşıllar kəndi
  • Piri kəndi
  • Sağasgird (?) kəndi
  • Sarıyer (?) kəndi.

XVIII əsr erməni katalikosu və salnaməçisi İrəvanlı Simeonun “Cambr” əsərində Karpi dairəsində yerləşən Aqcots monastrına məxsus Çatqıran kəndinin adını çəkmişdir.[3]

1728-ci ilin icmal dəftərinə görə Osmanlı İmperiyasının İrəvan əyalətinin İrəvan livasınə tabe olan Karbi nahiyəsində aşağıdakı kəndlər mövcud idi: 166 kənd 59 boş kənd var idi.[4]

  • Abaran
  • Karbi kəndi. Gəlir: 52.000 ağça
  • Batrınc (Patrinc) kəndi. Gəlir: 15.000 ağça
  • Sərkovit kəndi. Gəlir: 9.000 ağça - Ermənilərin yaşadığı kəndlərdəndir.
  • Ələkli kəndi. Gəlir: 9.500 ağça
  • Siyaqut kəndi. Gəlir: 12.000 ağça
  • Kosacan kəndi. Gəlir: 12.000 ağça
  • Aşağı Parçı kəndi. Kəndin başqa adı Vayxırdır. Gəlir: 12.600 ağça
  • Zülfüqar qışlağı. Əhalisi Bayat əşirətindəndir. Gəlir: 2.880 ağça
  • Oğuzdaş kəndi. Gəlir: 4.000 ağça
  • Aşağı Qarxın kəndi. Gəlir: 4.500 ağça
  • Qalacıq kəndi. Gəlir 14.500 ağça
  • Yuxarı və Aşağı Aralıq kəndləri. Gəlir: 9.500 ağça
  • Qazançılı kəndi. Kəndin başqa adı Yengicədir. Gəlir: 3.000 ağça
  • Yuxarı Əlişar kəndi. Gəlir: 3.000 ağça
  • Aşağı Noraşen kəndi. Gəlir: 10.060 ağça
  • Qarabürc kəndi. Gəlir: 15.000 ağça
  • Aşağı Şəhriyar kəndi. Gəlir: 7.800 ağça
  • Yalqızağac kəndi. Gəlir: 7.700 ağça
  • Məlikkənd. Kəndin başqa adı Daşarxdır. Gəlir: 11.700 ağça
  • Vəzirabad məzrə`əsinin yaxınlığında yerləşən Pirverdi qışlağı. Gəlir: 3.000 ağça
  • Parçı-Vayxır kəndinin yaxınlığında yerləşən Sənəyim (?) kəndi. Gəlir:3.100 ağça
  • Vayxır kəndinin yaxınlığında yerləşən Aşağı Parçı və Dövlətabad kəndləri.Gəlir: 3.400 ağça
  • Göyçü kəndinin yaxınlığında yerləşən Elvar kəndi. Gəlir: 3.600 ağça
  • Asaçe (?) kəndinin yaxınlığında yerləşən Abi-siyah kəndi. Gəlir: 3.200 ağça
  • Vayxır kəndinin yaxınlığında yerləşən Bəydili kəndi. Gəlir: 3.300 ağça
  • Xəlifkənd yaxınlığında yerləşən Acıkəhriz kəndi. Gəlir: 3.200 ağça
  • Yuxarı Parçı kəndinin yaxınlığında yerləşən Tanağa kəndi. Gəlir: 3.600 ağça
  • Xəlifkənd yaxınlığında yerləşən Bülbülabad kəndi. Gəlir: 3.200 ağça
  • Xəlifkənd yaxınlığında yerləşən Danaqalası kəndi. Gəlir: 3.500 ağça
  • Vayxır-Parçı kəndinin yaxınlığında yerləşən Uzunabad kəndi. Gəlir: 3.400 ağça
  • Quşçu kəndinin yaxınlığında yerləşən Gəray qışlağı. Gəlir: 3.000 ağça
  • Quşçu kəndinin yaxınlığında yerləşən Sudələn 44 qışlağı. Gəlir: 3.200 ağça
  • Quşçu kəndinin yaxınlığında yerləşən Şah Hüseyn qışlağı45. Gəlir: 3.000 ağça
  • Quşçu kəndinin yaxınlığında yerləşən Çinar qışlağı. Gəlir: 3.000 ağça
  • Qazıxan kəndinin yaxınlığında yerləşən Dərvişlər qışlağı. Gəlir: 6.640 ağça
  • Apaça kəndi. Gəlir: 9.200 ağça
  • Xalac kəndi. Gəlir: 14.000 ağça
  • Qarabürc kəndinin Behzad bulağı məzrə`əsi. Gəlir: 2.000 ağça
  • Maxta kəndinin yaxınlığında yerləşən Behzad budağı kəndi. Gəlir: 3.000 ağça
  • Qalacıq kəndinin yaxınlığında olan Fərhad arxı məzrə`əsi. Gəlir: 3.000 ağça
  • Kosacan kəndinin yaxınlığında olan Bayramxan məzrə`əsi. Gəlir: 500 ağça
  • Şəhriyar kəndinin yaxınlığında olan Sinli (?) və Səid məzrə`ələri. Gəlir: 500 ağça
  • Xəlicə kəndi. Gəlir: 500 ağça
  • Xanabad qışlağı. Gəlir: 600 ağça
  • Aseçeabad (?) kəndi. Gəlir: 600 ağça
  • Abdullabad kəndi. Gəlir: 500 ağça
  • Diyadin kəndi. Gəlir: 500 ağça
  • Bəydili kəndi. Kəndin başqa adı Görəçiabaddır. Gəlir: 500 ağça
  • Daşarx kəndi. Kəndin başqa adı Məlikkəndabaddır. Gəlir: 400 ağça[5][6]

1747 ci il də İrəvan xanlığının bölgələrindən biri.


İstinadlar
  1. İbrahim Bayramov, "Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri", Bakı, "Elm", 2002.
  2. Мамедов С.А., Азербайджан по источникам XV - первой половины XVIII вв., Бакы, 1993, səh.41
  3. "Arxivlənmiş surət". 2021-10-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-12-03.
  4. "Arxivlənmiş surət". 2022-03-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-12-07.
  5. 1728 İrəvan əyalətinin müfəssəl dəftəri səh 5
  6. "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2022-07-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-15.

Mənbə
  • Əziz Ələkbərli, "Qədim türk-oğuz yurdu "Ermənistan"", Bakı, "Sabah", 1994.
  • PDF versiyası. // Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri. Müəllifi: İ. M. Bayramov; Redaktorları: B. Ə. Budaqov, H. İ. Mirzəyev, S. A. Məmmədov. Bakı: "Elm" nəşriyyatı, 2002, 696 səh. ISBN 5-8066-1452-2
  • Həbib Rəhimoğlu. "Silinməz adlar, sağalmaz yaralar", Bakı, "Azərnəşr", 1997.
  • B.Ə.Budaqov, Q.Ə.Qeybullayev. "Ermənistanda Azərbaycan mənşəli toponimlərin izahlı lüğəti". Bakı, "Oğuz eli", 1998.
  • Ermənistan azərbaycanlılarının tarixi coğrafiyası, Bakı, "Gənclik", 1995.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.