Payızgülü
Payızgülü (lat. Chrysanthemum) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
| Payızgülü | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Streptophyta Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Klad: Klad: Eudicots Klad: Core eudicots Klad: Superasterids Klad: Klad: Campanulids Dəstə: Fəsilə: Cins: Payızgülü |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki xarakteristikası
Növün adı yunancadan "qızıl gül" kimi tərcümə olunur. Bu onunla izah olunur ki, taclı payızgülünün çiçəkləri sarı rəngdədir. Çoxillik payızgülülərdən gülçülükdə ən çox istifadə olunanı Koreya payızgülüsüdür. Bu, hündürlüyü 100 sm-ə qədər olub, sentyabrın əvvəllərindən soyuqlar düşənə qədər çiçəkləyən çoxillik bitkidir. Növün hamaşçiçəkləri sadə, çoxləçəkli və müxtəlif rəngli olur. Toxumları aprelin əvvəlində şitilliyə əkilir. Böyüyən şitilləri mayın ortalarında daimi yerə əkirlər. Payızgülünün bəzi növlərinin toxumlarını payızda torpağa əkməklə də çoxaldırlar. Yazda cücərtiləri seyrəltmək lazımdır. Yaşıllaşdırmada geniş istifadə olunan sortlar aşağıdakılardır. Apollo (qonur-qırmızı, sadə), Sitrus (sarı, az ləçəkli), Xerbstsauber (qırmızı, az ləçəkli), İzabellaroza (sarımtıl-çəhrayı, sadə). Çoxillik payızgülləri əsasən hər hissədə 3–4 zoğun olması şərtilə qələmlərlə ya da, kolun bölünməsi ilə çoxaldırlar. Qurumuş və bərkimiş hissələri kəsmək lazımdır. Əgər qışda zoğları şaxtaya davam gətirməzsə, yazda bitki kök sisteminin tumurcuqlarından yenidən bərpa olunacaqdır. Bu məqsədlə qış mövsümündə bitkinin zoğlarını torpaqdan 15 sm hündürlükdə kəsib, budaq və yarpaqlarla örtürlər. Payızgülülər uzun müddət çiçəkləyən bitkilərə aiddir. Üzərində çoxlu gülləri olarkən qar altında qalsa, belə məhv olmur.
Sinonimləri
- Hulteniella Tzvelev
Növləri
- Chrysanthemum achillaea Linn.
- Chrysanthemum alabasicum (H.C.Fu) H.Ohashi & Yonek.
- Chrysanthemum alabasium (H.C. Fu) H. Ohashi & Yonekura
- Chrysanthemum brachyanthum (C.Shih) H.Ohashi & Yonek.
- Chrysanthemum carinatum Schousb.
- Chrysanthemum chalchingolicum Grubov
- Chrysanthemum coreanum (H.Lév. & Vaniot) Nakai
- Chrysanthemum coronarium L.
- Chrysanthemum decaisneanum N.E.Br.
- Chrysanthemum delavayanum H.Ohashi & Yonek.
- Chrysanthemum dichrum (C.Shih) H.Ohashi & Yonek.
- Chrysanthemum fastigiatum (C.Winkl.) H.Ohashi & Yonek.
- Chrysanthemum × grandiflorum Ramat.
- Chrysanthemum hypoleucum (C.Shih) H.Ohashi & Yonek.
- Chrysanthemum indicum L.
- Chrysanthemum junnanicum (Poljakov) H.Ohashi & Yonek.
- Chrysanthemum kelleri Krylov & Plotn.
- Chrysanthemum kinokuniense (Shimot. & Kitam.) H.Ohashi & Yonek.
- Chrysanthemum konoanum Makino
- Chrysanthemum lineare Matsum.
- Chrysanthemum marginatum (Miq.) N.E.Br.
- Chrysanthemum mawei Hook.f.
- Chrysanthemum maximum L.
- Chrysanthemum miyatojimense Kitam.
- Chrysanthemum morifolium Ramat.
- Chrysanthemum multifidum Desf.
- Chrysanthemum nitidum (C.Shih) H.Ohashi & Yonek.
- Chrysanthemum parvifolium Chang
- Chrysanthemum przewalskii (Poljakov) H.Ohashi & Yonek.
- Chrysanthemum purpureiflorum H.Ohashi & Yonek.
- Chrysanthemum ramosum (C.C.Chang) H.Ohashi & Yonek.
- Chrysanthemum rhombifolium H.Ohashi & Yonek.
- Chrysanthemum × rubellum Sealy
- Chrysanthemum segetum L.
- Chrysanthemum shihchuanum H.Ohashi & Yonek.
- Chrysanthemum shimotomaii Makino
- Chrysanthemum × superbum Bergmans ex J.W.Ingram
- Chrysanthemum trilobatum (Poljakov ex Poljakov) H.Ohashi & Yonek.
- Chrysanthemum tripinnatisectum H.Ohashi & Yonek.
- Chrysanthemum vestitum (Hemsl.) Stapf
- Chrysanthemum yoshinyanthemum Makino
- Chrysanthemum zawodskii Herbich
İstinadlar
- Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 379. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
- Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 887.