Həcər

İbranicə Hagər olaraq adlandırılan bu sözün mənası “qaçmaq, qaçış” deməkdir. Həcər isə “getmək, hicrət etmək, şirkdən uzaq olmaq, yaşıdlarından üstün olmaq mənasını verən hecr kökünə aid ola bilər və Cənubi Ərəbistanda məskunlaşma mərkəzi olan Hecerlə əlaqəli olduğu güman edilir.[1] Tövrata görə, Quranda adı çəkilməyən Həcər Misirli cariyədir. Tövratda açıq şəkildə bildirilməsə də, Həcər də Hz.İbrahimə verilən cariyələr arasında olmalıdır. Tövrata görə, uzun müddət övladı olmayan Sara dövrün qaydalarına uyğun olaraq Həcəri ərinə ikinci arvad kimi təqdim edir. Həcər hamilə qalanda Saraya münasibəti dəyişir; Sara onunla pis davranır və onu qaçmağa məcbur edir.

İslami mənbələrdə Həcərin Misir və Kıpt padşahlarından birinin qızı olduğu bildirilir. Atasının Menfis əhlindən olduğu və oranın şahı olduğu bildirildiyi kimi Həcərin Hz. İbrahimin Misirə gəldiyi zaman işdə olan fironun cariyələrindən olduğu da bildirilir.[2] Həmçinin onun Ummülarəbdən (Ummularik) və ya Yâḳ adlı kənddən və ya Nil yaxınlığındakı Ensine qəsəbəsində bir kənddən olduğu bildirilir. Əbu Hureyrədən rəvayət olunan hədisdə Hz.Məhəmməd İbrahimin arvadı Sara ilə birlikdə zalım bir hökmdarın hökm sürdüyü bir şəhərə gəldiklərini, hökmdarın Saraya tamah etdiyini, lakin Allahın onu qoruduğunu və sonda bu padşahın Sara və Həcəri özünə qaytardığını bildirir. [3] Sara ilə evlənən İbrahimin uzun müddət uşaqları olmayıb. Bu səbəbdən də zaman-zaman Allaha yalvarıb: “Allahım, mənə salehlərdən olacaq bir oğul bəxş et!” – deyirdi. Sara ərinin uşaq həsrətindən üzüldü və Misirdən gətirdiyi cariyəsi Həcəri ikinci arvad kimi təqdim etdi. Bu evlilikdən İsmayıl dünyaya gəldi, lakin Sara Həcəri uşaq dünyaya gələndən sonra qısqanmağa başladı və bir müddət sonra ərindən onu oğlu ilə birlikdə evdən aparmasını istədi. Bunun üzərinə bir müddət tərəddüd edən İbrahim Allahdan aldığı əmrlə Həcəri və oğlunu evdən çıxararaq Kəbənin olduğu Məkkəyə apardı. O dövrdə tamamilə boş qalan Məkkə quru vadisinə gətirilən Həcər İbrahimə dedi: “Bizi heç bir məhsul bitməyən və heç kimin yaşamadığı bu vadiyə buraxacaqsanmı?”. Soruşdu və İbrahim cavab verdi ki, mən bunu Allahın əmri ilə etdim və etməliyəm. Lakin İbrahimə oğlunu və arvadını bu kimsəsiz yerdə ölümə buraxmaq çox çətin oldu və Allaha belə dua etdi: “Ey Rəbbimiz, sahibimiz! Nəslimdən bir neçəsini sizin Beytül-həramınızın (Kəbənizin) yanında əkinsiz bir vadidə yerləşdirdim ki, namazı düzgün qılsınlar. İnsanlardan bəzilərinin qəlbini onlara meyl et və onları müxtəlif meyvələrdən yedizdir ki, Sənə şükür etsinlər.

Ana Hacer, gedən İbrahimin ardınca göz yaşı töksə də, yerində dayana bilmirdi. Bilirdi ki, təslim olduğu Tanrı onu bu kimsəsiz vadidə tək qoymaz, təslim olduğu hakimiyyətin ona rəhm edəcəyinə şübhə etmirdi və bunun üçün səy göstərməyi dərk etdi. Hacer Ana Səfa ilə Mərvə təpələri arasında qaçaraq qundaqda İsmayıla su tapmağa çalışırdı. Bu zəhmət Allahı razı saldı, mələklər bu səyə həsəd aparıb alqışladılar və bu cəhdin qarşılığı alındı. Hicrətin nazlı gəlini Həcərin səyi zəm-zəm oldu, Kəbə oldu, Hicaz oldu və bütöv bir sivilizasiya oldu.[4] Həmin gün Həcərin səyi Məkkə torpağına bir toxum səpmişdi. O toxum bitəcəkdi: Adnan, Mudar, Kinana, Fihr/Qüreyş, Kilab, Haşim və anası Həcərin onlara verdiyi itirilmiş zəmzəmini tapmağa çalışan Abdulmuttalib olacaqdı. Ancaq daha vacib olan baş[5] vermədi. Hələ tam olaraq nəticə verməmişdi. O meyvə Əbdülmüttəlibin kiçik oğlu Abdullah və Əmindən olacaq. Toxumlar meyvə verəcək, dünya gözlədiyi sultana qovuşacaqdı.İsmayılın böyüməsindən sonra Allah İbrahimdən onu qurban kəsməyi xahiş etdikdən sonra şeytan tərəfindən vəsvəsə olunmaq istənən Həcər, İbrahim bu əmri yerinə yetirməyə çalışdı, vəziyyəti təvəkküllə qarşıladı , şeytanın vəsvəsəsinə düşmədi və İsmayılın qurban verilməsinə razı oldu.

Həcər Məkkədə ətrafdan gələnlərlə yaşamış, doxsan yaşında vəfat etmiş və Hicrdə dəfn edilmişdir.