Hüqo (film, 2011)

Paris, Monparnas vağzalı, 1931-ci il. Filmin açılış hissəsində 12 yaşlı Hüqo Kabre (Asa Batterfild) adlı oğlan uşağı yaşlı Jorj Melyesin (Ben Kinqsli) idarə elədiyi oyuncaqlar mağazasını müşühidə eləməsi ilə başlayır. Oğlan mexaniki siçanı oğurlamaq istəyəndə Melyes onu yaxalayır. O, Hüqonun ciblərini yoxlayır və onun əvvəl götürdüyü bütün əşyaları onun cibindən çıxarır. Melyes mağazasındakı əşyaların uşağa nə üçün lazım olduğunu öyrənməyə cəhd edir. Hüqo isə ona öz qeyd kitabçasında avtomatonun rəsmlərini və onun təmirinin qeydlərini göstərir. Qəzəblənmiş Melyes bloknotu götürür və uşağın bunu da ondan oğurlamasından şübhələnərək qışqırır. Qışqırığa stansiya nəzarətçisi Qustav (Saşa Baron Koen) xidmət itilə qaçaraq gəlir, lakin uzunsürən təqibdən sonra Hüqonu tutmaq ona müvəffəq olmur. Həmin gecə Hüqo öz bloknotunu geri almaq üçün Melyesin yanına qayıdır. Melyes bundan imtina edir və uşağı stansiya nəzarətçisinin otağına aparacağı ilə qorxuzur. Hüqo isə öz məqsədindən geri dönmür və Melyesi evinə qədər izləyir. Mənzilin pəncərəsindən baxan İzabelin (Xloya Moreç) diqqətini özünə yönəldən Hüqo qız çölə çıxdıqda Melyesin onun bloknotunu yandırmaması üçün onu izləməsini bildirir. Evə gəldikdən sonra Hüqo avtomatona baxır və keçmişdən hissələri yadına salır.

Filmdə hadisələr bir neçə illər əvvələ qayıdır. Oğlan öz atası ilə yaşayır, anası isə doğuş zamanı vəfat etmişdir. Hüqonun atası (Cud Lou) mehriban və sadiq saatsaz oğluna muzeydən tapdığı və heç kimə lazım olmayan vaxtilə yazmağı bacaran sınmış avtomatonu (mexaniki kukla) göstərir. Uşağın atası işlədiyi muzeydə baş verən yanğın zamanı həlak olur və bununla onun avtomatonu bərpa etmək işi yarımçıq qalır. Hüqonun alkoqolizmdən əziyyət çəkən dayısı Klod Kabre ( Rey Vinston) onu öz evində saxlayır. Oğlanın xatirələri bitir. Hüqo ümidini itirməyərək yenidən Melyesin yanına yollanır. O isə bloknotdan qalmış küllə doldurulmuş yaylığı Hüqoya verir. Məyus olan Hüqo qaçmağa başlayır və İzabellə rastlaşır. O isə onun göz yaşlarını silərək onu özü ilə birlikdə mesye Labissin (Kristofer Li) idarə etdiyi kitabxanaya aparır. Orada İzabel bildirir ki, Melyes bloknotu yandırmayıb. Bunu qəsdən edib ki bloknot onda qalsın. Hüqo qocanın yanına qayıdır, lakin o öz dediyində qalır və ona bu yaxınlarda sındırdığı mexaniki siçanı təmir etməyi təklif edir. Hüqo uğurla hissələrə ayrılmış oyuncağı bərpa edir. Qoca isə ona hər gün onun mağazasına gəlməsini və onun tərəfindən veriləcək hər bir işin yerinə yetirilməsini bildirir.

Jorj Melyes, 1890-cı il

İzabellə söhbət zamanı Hüqo qızın heç vaxt həyatı boyu bədii filmə baxmadığını öyrənir. Onlar kinoteatra gizlincə girirlər və Fred Nyumeyer və Sem Teylorun "Nəhayət təhlükəsizlikdə" adlı səssiz filminə baxırlar. Kinonun kuliminasiya anında onları kinoteatrın işçisi tutur və onları çölə çıxarır. Vağzala getdikləri vaxt İzabel Hüqoya onun valideynlərinin də sağ olmadığını bildirir. Vağzalda onları stansiya nəzarətçisi görür, lakin İzabel Hüqonun kuzeni olmasını bildirərək onu çətinlikdən qurtarır. Hüqo avtomatonun təmiri üçün lazım olan ürək formasındakı açarın İzabeldən yerə düşdüyünü görür. O, İzabeldən bunu istəyir, lakin o bunun nə üçün lazım olduğunu bilməyincə verməyəcəyini söyləyir. Hüqo qızı avtomatonu gizlətdiyi yerə aparır və bu açarın ona robotun tam funksiyalaşdırılması üçün lazım olduğunu izah eləyir. İzabel ona açarı verir, Hüqo açarı həmin deşiyə taxır və avtomaton dirçələrək kağızda anlaşılmayan xətlər və təsadüfi hərflər yazmağa başlayır. Bir neçə dəqiqədən sonra robot öz işini bitirir və uşaqlar avtomatonun Ayın yarısına dəymiş topu görür. Hüqo avtomatonun "Aya səyahət" filmindən bir kadrı təsvir etdiyini başa düşür. Robotun sonuncu ştrizi Jorj Melyesin rəsm üzərindəki imzası idi.

"Aya səyahət" (1902) filmindən olan həmin kadr

İşin nə yerdə olması ilə maraqlanan uşaqlar Melyesin həyat yoldaşı Jannanın (Helen Makkrori) yanına yollanırlar. Janna rəsmi görən kimi Hüqoya heç bir halda bunu Melyesə göstərməməsini tapşırır. Janna uşaqları başqa otağa aparır, bu zaman Melyes evə gəlir. Hüqo və İzabel qocanın şkafında gizlənirlər, lakin İzabel stuldan yıxılır və səsə Melyes qaçaraq gəlir. O, qutudan düşmüş eskizlərini cırmağa başlayır. O ağlayır və Hüqo isə qarışıqlıqdan istifadə edərək evi tərk edir. Vağzalın girişində o mesye Labisslə toqquşur. O isə Aleksandr Dümanın "Robin Hud sürgündə" kitabını ona bağışlayır. Kinematoqrafiyanın yaranması haqqında çox şeyi bilmək üşün növbəti gün Hüqo və İzabel kinoakademiyanın kitabxanasına yollanırlar. Onlar burada Rene Tabardın (Maykl Stalberq) "Arzuların ixtirası: İlk filmlərin tarixi" kitabını oxuyurlar. Uşaqlar kitabdan Jorj Melyesin vaxtilə kinorejissor olmasını və onun I Dünya müharibəsində həlak olmasını öyrənirlər. Kitab müəllifi uşaqların Melyesin sağ olduğunu bildirmələrinə inanmır və onları rejissorun həyatında olan müxtəlif əşyaların təsvirlərinin yığıldığı xüsusi otağa aparır. Orada Tabard Melyesin filmlərindən qorunub saxlanmış yeganə lenti göstərir.

Gecə Hüqo yata bilmir və onun yuxusuna vahimələr gəlir. Onlardan biri 1895-ci il 22 oktybar tarixində Monparnas vağzalında real baş vermiş qatar qəzası idi.

Monparnas vağzalında qəza — Hüqonun qarabasmalarından biri

Səhər Paris polisləri Hüqonun ölmüş dayısını tapırlar. Hüqo, İzabel və Rene Tabard Melyesin evinə yollanırlar, lakin Janna onların getməsini xahiş eləyir. O vaxtilə aktrisa olmasını və ərinin filmlərində çəkildiyini bildirir. Tabard Melyesin "Aya səyahət" filmindən olan lenti göstərir. Nümayiş zamanı rejissor onları görür və öz keçmişi: fokusçu işi, şəxsi avtomatonu, kinematoqrafiya ilə ilk tanışlığı, kinostudiyasının yaradılması və filmlərin çəkilişi haqqında danışmağa başlayır. Melyesin sözlərinə görə, o əsas işini müharibə səbəbindən atmış və insanları artıq kinonun maraqlandırmadığını görmüşdür. Tezliklə Melyes aktyorlara pul ödəyə və studiyanı saxlaya bilmir. Ümidsizliyə qapılaraq o bütün dekorasiyalarını və kostyumunu yandırır, maliyyə vəsaitlərinin çatışmazlığı səbəbindən filmlərinin hamısını satır. Bu pulla o özünə Monparnaz vağzalında balaca kiosk açır və oyuncaq satmaqla dolanmağa başlayır. Melyesin yeganə yandırmadığı əşya — avtomaton idi. Melyes onu yerli muzeyə vermiş, onu isə Hüqonun atası tapmışdır.

Hüqo yenidən vağzalda olanda stansiya nəzarətçisi nəhayət onu tuta bilir və onu qəfəsə salır. Lakin Hüqo ordan da qaça bilir. Onlar arasında uzunsürməyən təqib başlayır. Bundan sonra Hüqo böyük vağzal saatının əqrəbinin üstündə asılı qalır. Qustav oğlanı gözdən itirir və iti ilə birlikdə çıxıb gedir. Hüqo avtomatonu gizlətdiyi yerdən götürür, lakin stansiya nəzarətçisi yenidən onu qəfəsə salmağa cəhd göstərir, lakin uşağa kömək etmək üçün gələn Melyes ona mane olur. Hüqo və İzabel Jorj Melyesə və onun yaradıcılığına həsr olunmuş məclisdə iştirak edirlər. Öz nitqində rejissor Hüqoya minnətdarlığını bildirir və tamaşaçılara öz filmlərinin əksəriyyətini nümayiş etdirir.

Filmin sonuncu səhnəsində İzabelin kadrarzası səsi gəlir. Burada o Hüqo Kabre adlı oğlanla qarşılaşdığına görə taleyinə minnətdar olduğunu bildirir.

Bəstəkar Hovard Şor tərəfindən filmə yazılan musiqi parçası Oskar mükafatına namizəd verilmişdir. Filmdə həmçinin, Kamil Sen-Sansın "Dance macabre" ("Tutqun rəqs") və Erik Satinin Gnossienne No. 1 musiqi parçaları da səslənmişdir.

Jorj Melyesin keçmişi və həyatının əsas xarakteristikaları filmdə dəqiqliklə öz əksini tapmışdır. O filmlə Lümyer qardaşlarının film nümayiş etdirməsindən sonra maraqlanmışdır[6] O, sehrbaz, oyuncaq düzəldən olmuş, avtomat kuklalarla eksperimentlər etmiş, teatra rəhbərlik etmiş (Roberd Hudin teatrı), sonradan müflisləşmiş, onun kinolentləri sellüolozadan olduğu üçün məhv olmağa başlamışdır. Nəticədə o, Monparnas vağzalında oyuncaq satıcısı kimi çalışmağa başlamış, sonradan Fəxri medalla təltif olunmuşdur. "Aya səyahət" (1902) kimi əksər erkən səssiz filmlər Melyesə məxsus olmuşdur. Filmdə Melyesin iki uşağının, Qaston adlı qardaşının ( Melyeslə birlikdə bütün filmlərinin çəkilişində iştirak etmişdir), Ejen adlı ilk xanımının (Evlilikləri boyu Ejen də onun filmlərində çəkilmiş, 1913-cü ildə isə dünyasını dəyişmişdir). Filmdə yalnız Melyesin Janna d'Alsi ilə kinoistehsalı dövrü nümayiş olunmuşdur. Həmin vaxtda isə onlar həqiqətən də 1925-ci ilə qədər evlənməmişdilər.

Filmdə istifadə olunan avtomatonun prototipi filmin ssenari müəllifi Brayan Selznikin Filadelfiya ştatında yerləşən Franklin Universitetində çalışan isveçrəli saatsaz Anri Mayard tərəfindən yaradılan Jak Dro adlı avtomaton olmuşdur[7]

Film amerikan kinomətbuatının fanfarası altında prokata çıxmışdır. Globe and Mail adlı kanada qəzetindən olan Layam Leysi Skorsezenin bu işini "kino tarixi haqda dərsin əla illustrasiyası" adlandırmışdır[9].

Riçard Röper isə "Hüqo" filmini 10 illiyin ən sehirli kinotəəssüratlarında biri, Rover Ebert isə Skorsezenin uzun karyerası boyu "rejissorun ürəyinə ən yaxın olan" film adlandırmışdır[9].