Gürcüləşdirmə

Gürcüləşdirmə – Gürcüstan Respublikası həmçinin gürcü kilsə və millətçi mərkəzlərin iddia etdikləri ərazilərdəki qeyri-gürcü etnik qrupların, toponimlərin, maddi-mədəni irsin ənənəvi gürcü mədəniyyətinin və tarixinin, o cümlədən etnik kimliyinin tərkib hissəsinə çevirmək cəhdi.

Tarixi

Gürcüstanda gürcüləşdirmə siyasəti planlı şəkildə əsasən sovet quruluşunun bu ölkədə bərqərar olmasından sonra həyata keçirilməyə başlanmışdır. Korenizasiya proqramının tərkib hissəsi kimi 1920-30-cu illərdə bu ölkənin qərb hissəsində məskunlaşmış azsaylı meqrel və svanların çoxsaylı etnik qrup olan kartlilərin dominantlığı altında assimiliyasiya prosesi həyata keçirilmişdir[1][2]. Digər tərəfdən Acarıstanda müsəlman adət-ənənələrin, adlarının qadağan edilməsi və ya sıxışdırılması nəticəsində bu regiondakı əhali arasında özünü gürcü hesab edən insanların sayı artmışdır.[3]

Etnik qrupların gürcüləşdirilməsi
  • Osetinlərin soyadlarının dəyişdirilməsi
  • Udinlərin soyadlarının dəyişdirilməsi
  • İngiloyların gürcüləşdirilməsi Azərbaycan Respublikasının Qax, Balakən və Zaqatala bölgələrindəki ingiloy əsilli vətəndaşlarına müxtəlif üsullarla gürcü kimliyi təbliğ edilmişdir.[4]
  • Axısqa türklərinin gürcüləşdirilməsi 1924-cü ildə türk məktəblərinin Gürcüstanda bağlanmasında sonra bu ölkədə vəzifəyə irəli çəkilə bilmələri üçün axıska ziyalılarına soyadlarını gürcüləşdirmək təklif edilmişdir. Bundan başqa həmin dövrdə 202 kənddə məskunlaşmış 195 min nəfər yaxın axıska türklərinin yaşadığı kənd adları da gürcüləşdirilərək dəyişdirilmişdir.[5]

Toponimlərin gürcüləşdirilməsi

Borçalı və s. kimi yer adlarının gürcüləşdirilməsi

Gürcüstan azərbaycanlıları Gürcüstan hüdudlarında qalmış öz tarixi torpaqlarında yaşayan xalqdır. 1929-cu ildə Gürcüstanın tərkibindəki Borçalı qəzası ləğv edilərək üç rayona bölünmüşdür: Borçalı, Lüksemburq (daha sonradan Bolnisi), Başkeçid (daha sonrada Dmanisi). Borçalı adı 1949-cu ilədək saxlandıqdan sonra, indiki Marneuli toponimi ilə əvəzlənmişdir. SSRİ-nin dağılmasından sora isə bu rayonların əsasında Kvemo-Kartli quberniyası yaradılmışdır.[5]

1940-1950-ci illərdən etibarən Borçalıdakı yer adlarına tətbiq olunan gürcüləşdirmə siyasətində əsas məqsəd yerli əhalini uzaq tarixi keçmişi ilə birləşdirən bağları qırmaq, sakinlərə bu bölgələrə gəlmə olduqlarını təlqin etmək və milli-etnik kökə malik maddi-mənəvi abidələri dağıtmaq idi.

Araşdırmalar göstərir ki, Gürcüstandakı türk kökənli yer adlarının dəyişdirilməsi prosesi Bolnis (Bolnisi) bölgəsindən başlayıb: Qoçulu-Çapala, Cəfərli-Samtredo, Mığırlı-Vanati, İmirhəsən-Savaneti, Aşağı Qoşakilsə-Kvemo Arkvani, Muğanlı-Farizi, Kolagir-Surtava, Daşlıqullar-Muxrani, Həsənxocalı-Xidisquri, Əsmələr-Mskneti kimi süni əvəzləmələr aparılıb.

İndiki Gürcüstan ərazilərində yığcam yaşayan başqa bir türk topluluğuna qarşı olan gürcüləşdirmə siyasəti isə bugünkü leksikonda Ahıska türkləri adlandırdığımız Ahıska, Adıgün, Aspinza, Axalkələk bölgələrində məskunlaşmış türklərə qarşı olmuşdur.

Bundan başqa Tiflisdəki Ortacala, Saburtala, Meydan, Nəftillik, Şeytanbazar, Soğanlıq kimi toponimlər olsa da, bu toponimlər sovet dövründən başlayaraq dəyişdirilmiş, lakin el arasında yenə köhnə adları ilə deyilməkdədir.[6]

Siryox - Sirioxi, Qurgəl - Qurgeli, Sür -Sviri, Cunta - Çvinta, Qurutuban - Kurtubani, An - Ani, Sxaltuba - Tekoltibila, Oral - Orali, Minazə - Minadze... (Ahıska rayonu üzrə), Səbuzər - Sabuzara, Beynarə -Benara, Varxan - Varxani, Sakraze - Tsaqradze, Abastuban - Abastumani, Adıgün - Adıqeni, Qorgül - Qorquli, Aral - Arali... (Adıgün rayonu üzrə), Qəmze - Kamza, Aşağı Oşora - Aşoranij, Van - Vani, Qoyundərə - Koiundara, Varxan - Varxani... (Aspinza rayonu üzrə), Azmana - Dzmana, Miraşxana - Miraşxani, Dabana - Dabania, Damğalı -Damkali. (Axalgələk rayonu üzrə), Saramo - Saqamo (Boqdanovka rayonu üzrə)[5]. Zviad Qamsaxurdiyanın hakimiyyəti dövründə 32 kənd, çay və dağın Azərbaycan adları gürcü adları ilə əvəz edilmişdir. Z. Qamsaxurdiyadan sonra hakimiyyəti ələ alan Eduard Şevarnadzenin dövründə də azərbaycanlı əhaliyə qarşı münasibət birmənalı olmamış, əvvəlki səviyyədə olmasa da, borçalılara qarşı ayrı-seckilik siyasəti davam etmişdir. [7][8]

Tarixi abidələrin gürcüləşdirilməsi
  • Məbədlərin gürcüləşdirilməsi

İstinadlar
  1. Cornell, 2001 p.48
  2. "The Handbook of Political Change in Eastern Europe", Sten Berglund, s. 777
  3. Адепт Бурдье на Кавказе. Эскизы к биографии в миросистемной перспективе. — Территория будущего, Derluqyan 2010. ISBN 978-5-91129-063-4
  4. "Yüz illər boyu missionerlərin hədəfində olan Azərbaycan kəndi Arxivləşdirilib 2020-11-27 at the Wayback Machine" - Şahpəri Abbasova, Sputnik Azərbaycan, 19.01.2017
  5. "Gürcüstanda Azərbaycan-türk toponimləri Arxivləşdirilib 2020-01-14 at the Wayback Machine", Xaqani İsmayıl, Mədəniyyət qəzeti, 2010 7 aprel, S. 14.
  6. "Adların “soyqırımı”: Gürcüstanın şovinist siyasəti narazılıq yaratdı" - Xatirə Nəsirova, 7-10-2019, Cəbhə.info
  7. "Gürcüləşdirmə siyasəti (III HİSSƏ) Arxivləşdirilib 2020-08-12 at the Wayback Machine", Pünhan Əfəndiyev, "Gündəlik Gürcüstan", 28 dekabr 2017.
  8. "Arxivlənmiş surət". 2017-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-13.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.