Fədək

Fədək (ərəb. فدك‎) — Hicaz məntəqəsində Mədinə şəhərinin 160 kilometrəliyində, keçmişdə su və bulaqları olan bir kənd.[1][2][3] Fədəkin yaxınlığında Şəmrux adlı bir qala varmış ki, indi onun yerində Haet adlı Xurma palması dolu böyük bir kənd var.[4][5]

YAŞAYIŞI
Ad və Ləqəbləri · Fədəkiyyə xütbəsi · Fədək ·
FATİMƏ QURANDA
İnsan surəsi · Kovsər surəsi · Təthir ayəsi · Mübahilə ayəsi · Nur ayəsi
YERLƏR
Fədək · Beytül Əhzan · Bəni Haşim məhəlləsi · Səqifə
İNSANLAR
AİLƏMəhəmməd · Xədicə · Əli
ÖVLADLARHəsən · Hüseyn · Zeynəb · Ümmü Külsüm · Möhsün
YAXINLARIFizzə · Ümmü İmən · Əsma
BAŞQALARIÖmər bin Xəttab · Qonfoz · Müğəyrə
BAĞLI
Fatimə təsbihatı · Fatimə kitabı · Fatimə lövhəsi hədisi · Mübahilə günü · Fatimiyə günləri

Tarixi

Fədək xeybərin yaxınlığındadı və hicaz yəhudilərinə strategi baxımdan böyük önəm daşıyırdı.[6] islam ordusu yəhudiləri xeybərdə məğlub etdikdən sonra yəhudilərin gücünün aradan aparilması üçün peyğəmbər Mohit adlı bir səfiri fədəkin başçılarına göndərdi. Fədək başçıları sülhü savaşdan üstün tutdular və təəhüd etdilər ki fədəkin məhsullarının yarısını ildə müsəlmanlara göndərib islam bayrağı altında yaşasınlar.[7]

Strategiya önəmliyi

Fədəkin çoxlu Xurma ağacı coşan bulaqları habelə verimli yerləri onu hicazlılar üçün çox dəyərli qılmışidi.[1][8] o zamanın ağacları kufənin 7-ci qərndəki ağaclarının dəyəri ilə birdi.[9] ömər yəhudiləri ərəbistandan eşiyə ötürəndə 50-min dirhəm fədəkin qalan yarısı üçün onlara verdi.[10]

Fədəkin Fatiməyə bağışlanması

Əhli Şiə mənbələri

Bir çox Əhli Şiə alimləri öz təfsir (Qurani Kərimin İsra surəsinin 26-cı ayəsinin nazil olma səbəbində) və tarix kitablarında Fədəyin Xanım Fatiməyə peyğəmbər tərəfindən bağışlanmasını qeyd etmişlər.[11][12][13][14]

Əhli Sünnə mənbələri

Bir çox Əhli Sünnə alimləri öz təfsir (Qurani Kərimin İsra surəsinin 26-cı ayəsinin nazil olma səbəbində) və tarix kitablarında Fədəyin Xanım Fatiməyə peyğəmbər tərəfindən bağışlanmasını qeyd etmişlər.[15][16][17][18][19][20][21][22][23][24][25][26]

Fədəkiyyə xütbəsi

Fədəkiyyə xütbəsində həzrəti Fatimə Əbubəkrdən fədəkin qaytarılmasını istəyir, bunun sənədləri əhli sünnət kitablarında var.[27][28][29][30][31]

Fədəkin Fatimədən alınması

Səqifə[32] macərasından sonra Əbu Bəkr dedi ki Fədək Fatimənin olamaz və onun adamlarıni fədəkdən eşiyə ötürdü və buna görə Fatimə əbu bəkrin yanına gedib və aralarında bir söhbət keçib:

Əbu bəkr sən öləndə irsin kimə yetişər?

Arvad və uşaqlarıma.

İndi nə olub ki sən peyğəmbərdən irs aparırsan amma biz yox!?

Ey Peyğəmbər Qızı Atan heç pul və mal irs qoymayıbdır.

Amma bizim Xeybərdən payımız və fədəkdən sədəqəmiz necə olacaq?

Atandan eşiddim ki dedi: mən ta diriyəm bu yerdə bir şeyə sahibəm və öləndən sonra hər şeyim müsəlmanlarındır.

Amma Ieyğəmbər fədəki mənə bağışlayıb!

Şahidin varmı?

Hə, var ərim Əli və ümmi imən şahiddirlər.

Ey Peyğəmbər Qızı bilirsən ki ümmi imən arvatdır və onun şahidliyi mükəmməl deyil gərək bir ayrı arvat yada başqa kişi şahid gətirəsən.[33][34]

Beləliklə fədək Fatimədən alındı amma Fatimə əbu bəkrin dediyi hədisi qəbul etməyib və öz haqqının alınmasında qərarlı idi.

Peyğəmbərdən irs aparılmama hədisi

Əhli sünnət alimlərinin dediyinə görə bu hədisi[35] fəqət əbu bəkr nəql edib və kimsə onu təsdiqləməyib.[36][37][38]

Buna görədə bəzilərinin qarşı durmasına səbəb oldu:
Əhli-Beyt

Əbu Bəkrin bu[39] hədisi peyğəmbərdən eşitdiyi israrına baxaraq əhli beyt bu hədisi qəbul etməyib və ona qarşı durdular.[40][41][42] iş o yerə yetirdi ki ömər dedi ki Həzrəti Əli və Abbas Peyğəmbərin əmisi əbubəkri yalançı bilirdilər.[43]

Peyğəmbərin zövcələri

Əhli Beyt və Abbasdan əlavə Peyğəmbərin Arvadlarıda əbubəkri bu uydurma hədisi nəql etdiyi üçün qınqdılar.[44][45]

Əhli sünnət alimləri

Əhli sünnət alimlərindən Fəxrəddin Razi(فخر رازی),Caru allahi ziməxşəri(جارالله زمخشری),Təbəri(طبری ) və Bəyzavi(بیضاوی ) Quranda ki həzərati Zəkariya,Yəhya, Davud peyğəmbər və Süleyman Peyğəmbərlərin birbirlərindən irs aparması ayələrinin təfsirində əbubəkrin bu hədisi nəql etməsini doğru bilməyib və onu yalanlayıblar.[46][47][48][49][50][51]

Əhli sünnətin bəzi alimləri əbubəkrin bu işini onun xəlifə olduğu və onun xilafət və ictihad icazəsi baxımından bu işi görmuş amma şiələr bu işin fəqət əbubəkr zamanında olduğunu və o hökumətinin əsasını beytülmal və belənki qəsbi malların bağışı ilə möhkəmləşdirməyi düşünürlər və Peyğəmbərin dediyi kimi Fatiməni incidən Məni incidib və Məni incidən Allahı icidib sözünün ayaq altına alınması və əbubəkrin böyük günah işlədiyini düşünürlər.[52]

Fədəkin qəsbi və əbubəkr xilafətilə bağlantısı

İmami mötəzili nəql edir ki bir gün bağdadın qərbi mədrəsəsinin böyük alimlərindən biri Əli ibni fariqi dən soruşdum:

Fatimeyi Zəhra düz deyirdi ki Fədək mənimdir?

Hə, düz deyirdi.

O zaman Əbubəkr niyə fədəki fatiməyə vermədi və bilirdi ki o düz deyir?

Alim gülümsüyərək dedi ki Əgər o gün əbubəkr fədəki fatiməyə qaytarsaydı yarın fatimə gəlib deyərdi sən mənim ərimin yerini qəsb edibsən və əbubəkr gərək xilafəti əliyə verərdi.

İmam mötəzili alimin sözünü nəql etdikdən sonra deyir: BU SÖZ DOĞRU SÖZDÜR.[53]

İstinadlar
    • Möcəmül buldan-cild 4- s238
    • merased ol etlal-cild 3-s 1020
    • lisanül ərəb-ibni mənzur-cild 10-s 437
    • Möcəm məalimül hicaz-cild1s 205.206
    • Fədək-cild 7-s 23
  6. merased ol etlal-Fədək
  7. 3-ə bax
    • lisanül ərəb-ibni mənzur-cild 1-s 437
  9. Nəhcül bəlağə şərhi- ibni əbilhədid-cild 16-s 236
  10. Əlsəqifə və Fədək-s 98
  11. Əllamə Kuleyni, “əl-Kafi”, c. 1, səh.543, hədis 5
  12. "Şeyx Səduq, "Uyunu Əxbar ər-Rıza ", s. 229-230, bab 23, hədis 1". 2022-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-11-04.
  13. Şeyx Razi, "Nəhcül Bəlağə", məktub 45
  14. "Seyid Haşim Bəhrani, "Qayrətul Məram", c. 3, səh. 284-286". 2021-10-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-11-04.
  15. "Əbu Yala, "Müsnəd", c.2, səh.334, hədis 1075". 2020-10-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-11-04.
  16. Hakimi Həskani, "Şəvahidül Tənzil", c. 1, səh. 438-442
  17. Kand Həlvi, "Həyatül Səhabə", c. 2, səh. 519
  18. Razi, "əl Cərhül Tədil", c. 1, səh. 257
  19. Qunduzi Hənəfi, "Yənəbiul Məvəddə", səh. 119,439
  20. Əl-Xarəzmi, "Məqtəlül Huseyn", c. 1, səh. 70
  21. Cəlaləddin Süyuti, "əd Durrul Mənsur", c. 2, səh. 158
  22. Cəlaləddin Süyuti, "əd Durrul Mənsur", c. 5, səh. 273-274
  23. İbni Əbu Hatəm, "Təfsir"
  24. İbni Əbil Hədid Əbdülhəmid, "Şərhi Nəhcül Bəlağə", c. 16, s. 208-209
  25. Yaqut əl Həməvi, "Mucəm əl Buldan", c. 4, s. 238
  26. Əbu-l-Abbas Əhməd ibn Yəhya ibn Cabir əl-Bəlazuri, "Kitab Fütuh əl Buldan", c. 2, s. 46
  27. Futuhul boldan cild 1 s 35
  28. Əlməğanimül Mütalibə s 312
  29. Ümdətül əxbar s 394
  30. Vəfaül vəfa cild 3 s 999
  31. Mücəmül buldan cild 4 s 238
  32. Səqifə Ərəbistanda bir yerdir ki orada Əbubəkri ilk xəlifə seçdilər və şiələrə görə Əlinin imamət haqını qəsb etdilər.
    • Futuhul boldan cild 1 s 36
    • Ənsabül əşraf s 519
  35. Atandan eşiddim ki dedi: mən ta diriyəm bu yerdə bir şeyə sahibəm və öləndən sonra hər şeyim müsəlmanlarındır.
    • Siyuti tarixül xüləfa s 86
    • İbni həcər Əl səvaiqul mohreqə(الصواعق المحرقه) s 19
    • İbni əbilhədid şafei nəhculbəlağə şərhi cild 16 s 227.245
  39. 16-ya bax
    • Təbəqati ibni səıd(طبقات ابن سعد) cild 2 s 315
    • Siyuti Müsnədi Fatimə(مسند فاطمه) s 33 çap:الکتب الثقافیه
    • Kenzül emal(کنزالعمال) cild 5 s 365
  43. Səhihi müslim((صحیح مسلم(الجهاد و السیر) cild 5 s 151.153
    • əl ənsabül əşraf(انساب الاشراف) cild 1 s 520
    • Futuhol boldan(فتوح البلدان) cild 1 s 347
    • Qərtəbi((تفسیر الجامع لأحکام القرآن(قرطبی) cild 11 s 78
    • Təfsiri kəbir(تفسیر کبیر) cild 24 s 186
    • Təfsiri keşafi zeməxşəri(تفسیر کشاف زمخشری) cild 4 s 91 çap (چاپ دارالکتاب العربی، لبنان)
    • Rəbiül əbrar ziməxşəri(ربیع الأبرار زمخشری) bab:29
    • Ənavrül tənzil(انوار التنزیل) cild 2 s 309
    • Təfsiri təbəri(تفسیر طبری) cild 8 s 308
  52. Hadi alimzadə Əbbəkr böyük islam dairətül məarifi cild 5 s 232
  53. Şərhi ibni əbilhədid(شرح ابن ابی‌الحدید) cild 16 s 284

Xarici keçidlər

Həmçinin bax
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.