Estoniya folkloru

Estoniya folkloru — ilk dəfə yazılı mənbələrdə Saxo Qrammatikusun "Gesta Danorum" əsərində bəhs edilən eston mədəniyyətinin bir hissəsidir, burada döyüş ərəfəsində gecələr oxuyan eston döyüşçülərindən bəhs edilir.[1][2] 13-cü əsrin əvvəllərində Livoniyalı Henrixin salnaməsində eston ritualları təsvir edilir, tanrılar və ruhlar xatırlanır.[3] 1578-ci ildə Baltazarr Russov estoniyalıların yayın ortasını və ya Müqəddəs Yəhyanın gününü qeyd etdiyini təsvir etdi. 1644-cü ildə İohan Qustav müqəddəs bulaqlara ehtiram haqqında, 1685-ci ildə J. V. Boekler yerli xurafatları təsvir etdi. Estoniya əfsanələri və folkloru, o cümlədən xalq mahnıları nümunələri 1774–1782-ci illərdə Avqust Hupelin Topographische Nachrichten von Livund Estland əsərində ortaya çıxdı. 19-cu əsrin əvvəllərində, Estofil Maarifçiliyi dövründə (1750–1840) Baltik almanları arasında Estoniya folkloruna maraq daha da artdı. 1822-ci ildə eston romantik şairi Kristjan Peterson tərəfindən Kristfrid Qananderin "Mifologiya Fennica" əsərinin alman dilinə tərcüməsi nəşr olundu. 1839-cu ildə Estoniya folklorunun toplanması və öyrənilməsi üzrə mərkəzi təşkilat kimi Estoniya Öyrənilmiş Cəmiyyəti yaradıldı. Bu təşkilatın aparıcı siması Fridrix Robert Felman Eston xalq nağıllarından və Christfried Qananderin Fin mifologiyası toplusundan istifadə edərək alman dilində bir sıra eston əfsanə və miflərini nəşr etdirmişdir Bu nəşrlər bu günə qədər bu bölgənin xalq mənşəli ən gözəl mövzularından hesab olunur. Friedriç Reinhold Kreutzvald 1843-cü ildə Estoniya folklorunu toplamağa başladı. Əsasən Virumada topladığı materiallar 1866-cı ildə "Eston xalqının köhnə nağılları" adı ilə alman dilində yenidən işlənmiş və nəşr edilmişdir.[4] 1842-ci ildə Tallində Estoniya Yazıçıları Cəmiyyəti yaradıldı. Ümumilikdə, alman dilinə dublyaj tərcümələri ilə eston dilində 1300 mahnı daxil edilmişdir. Estoniya Yazıçılar Cəmiyyətinin prezidenti, "Estoniya folklorunun kralı" kimi hörmət edilən keşiş doktor Yakob Hurt 1870-ci illərdən folklor toplamağa başlayıb. Onun topladığı materialın ümumi həcmi təxminən 12.400 səhifə idi. 1875–1876-cı illərdə Hurt tərəfindən iki cildlik xalq mahnıları toplusu olan The Old Arp (Vana Kannel) nəşr edilmişdir. Yalnız 1938 və 1941-ci illərdə daha iki cild nəşr olundu. 1904–1907-ci illərdə 3 cilddə "Dəst nəğmələri" nəşr edilmişdir. Hurt tərəfindən toplanmış materiallar 1928-ci ildə təşkil edilmiş Estoniya Folklor Arxivinin kolleksiyasının əsasını təşkil etmişdir. Hurtun əsərindən ilhamlanan Matias Eisen də 1880-ci ildən folklor toplamağa başladı, onun kolleksiyası 90.000 səhifə təşkil etdi. Helsinki Universitetini bitirmiş fəlsəfə doktoru Oskar Kallas (1868–1946) Eston mənşəli ilk alim folklorşünas idi.[5] Estoniya Respublikası yarandıqdan sonra Valter Anderson Tartu Universitetində yeni yaradılmış Folklor kafedrasına təyin edilib. Andersonun ən istedadlı tələbələri Oskar Loorts və August Annist idi. Loorts 1928-ci ildə yaradılmış Estoniya Folklor Arxivinin direktoru oldu. Onun əsas fəaliyyət sahəsi xalq dini və mifologiyası, Estoniya, Rus və Livoniya xalq inanclarının tədqiqi olmuşdur.[6]