Qayalıq kərtənkələsi

Qayalıq kərtənkələsi (lat. Darevskia) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin sürünənlər sinfinin pulcuqlular dəstəsinin əsl kərtənkələlər fəsiləsinə aid heyvan cinsi. Üstəlik dişisiz çoxalan növləri vardır.

Qayalıq kərtənkələsi
Elmi təsnifat
Domen:
Eukariotlar
Ranqsız:
Amorphea
Ranqsız:
Obazoa
Ranqsız:
Opisthokonta
Ranqsız:
Holozoa
Ranqsız:
Filozoa
Aləm:
Heyvanlar
Yarımaləm:
Eumetazoylar
Klad:
ParaHoxozoa
Klad:
İkitərəflisimmetriyalılar
Klad:
Nephrozoa
Tipüstü:
Sonağızlılar
Tip:
Xordalılar
Klad:
Olfactores
Yarımtip:
Onurğalılar
İnfratip:
Ağızçənəlilər
Klad:
Eugnathostomata
Klad:
Teleostomi
Klad:
Euteleostomi
Klad:
Xoanlar
Klad:
Rhipidistia
Klad:
Tetrapodomorpha
Klad:
Eotetrapodiformes
Klad:
Elpistostegalia
Klad:
Stegocephalia
Sinifüstü:
Dördayaqlılar
Klad:
Reptiliomorpha
Klad:
Amniota
Klad:
Sauropsida
Sinif:
Sürünənlər
Klad:
Eureptilia
Klad:
Romeriida
Klad:
Diapsida
Klad:
Neodiapsida
Klad:
Sauria
Klad:
Lepidosauromorpha
Dəstəüstü:
Lepidosauria
Dəstə:
Pulcuqlular
Fəsiləüstü:
Lacertoidea
Fəsilə:
Əsl kərtənkələlər
Yarımfəsilə:
Lacertinae
Cins:
Qayalıq kərtənkələsi
Beynəlxalq elmi adı
Vikianbarın loqotipi
Şəkil
axtarışı
ITIS  1155158
NCBI  122330
EOL  17152

Bu cinsin Latın dilində adı rus herpetoloqu İlya Sergeyeviç Darevsinin (1924-2009) şərəfinə adlandırılıb.

Kiçik və orta ölçülü kərtənkələlərə daxildir və bədəninin uzunluğu 55–80 mm-dir. Başı aşkarcasına dirdədir.

Təsnifatı

Bu cinsə 20 Biseksual və 7 Partenoqenez növ daxildir. Beş növ əvvələr mübahisəli növ olan Lacerta saxicola daxil edilirdi. 1999-cı ildə bu növlər Yaşıl kərtənkələlər (Lacerta) cinsində ayrılmış və müstəqil cinsə daxil edilmişdir.

Yayılma əraziləri

Qayalıq kərtənkələrəri əsasən Qafqazın bütün bölgələrində, Azərbaycan, Gürcüstan, Ermənistan, Rusiya və bundan başqa Bolqarıstan, İran, Rumıniya, Türkiyə ərazilərində rast gəlinir.

Qidalanması

Qayalıq kərtənkələləri əsasən Cücülər və Onurğasızlarla qidalanırlar.

Çoxalması

Yumurta qoyaraq çoxalır. Onurğalılardan olmasına baxmayaraq Partenogenez xüsusiyyətinə malikdir. Belə ki, onlar erkəksizdə çoxala bilirlər. Bu isə 1958-ci ildə Darevski tərəfindən aşkarlanmışdır. Bu xüsusiyyətə malik 7 növ vardır. Hətta onların erkəkləri yoxdur.

Ədəbiyyat
  • İlya Sergeyeviç Darevski 1967. Скальные ящерицы Кавказа: Систематика, экология, филогения полиморфной группы кавказских скальных ящериц подрода Аrсhаеolасеrtа — Л.: Наука, 1967.DjVu 12 Мб
  • Даревский И. С. Даниелян Ф. Д. 2001. Естественная аллотриплоидия у некоторых видов скальных ящериц Кавказа и вероятное эволюционное значение этого феномена // Эволюция, экология, видообразование: Материалы конф. памяти Н. Н. Воронцова (1934—2000), 26-27 дек.2000. — М. — 2001. — 131—133.
  • Даревский И. С., Гречко В. В., Куприянова Л.A. 2000. Ящерицы, размножающиеся без самцов // Природа. — М . — 2000. № 9. — 131—133 .
  • Корчагин, Виталий Иванович. 2004. Клонирование и молекулярно-генетическая характеристика (GATA)_n-содержащих локусов генома партеногенетических ящериц Darevskia unisexualis: Дис. … канд. биол. наук : 03.00.26. — Москва, 2004. — 97 с. — РГБ ОД, 61:05-3/349.
  • Чобану Д. Г. Гречко В. В., Даревский И. С. 2003. Молекулярная эволюция сателлитной ДНК CLsat ящериц рода Darevskia (Sauria:Lacertidae). // Генетика . 39,11 . — 2003 . — 1527—1541 .
  • Arribas, O. J. 1999. Phylogeny and relationships of the mountain lizards of Europe and Near East (Archaeolacerta Mertens, 1921, sensu lato) and their relationships among the Eurasian lacertid radiation. Russian Journal of Herpetology 6:1-22.
  • Darevskii, I. S. & Kupriyanova, L. A. 1982. Rare males in parthenogenetic lizard Lacerta armeniaca Méhely. Vertebrata Hungarica 21: 69-75
  • Darevsky,I.S. 1992. Evolution and ecology of parthenogenesis in reptiles. In: Adler,K. (ed.): Herpetology: Current research on the biology of Amphibians and Reptiles. Proc. First World Congress Herpetol. (Oxford, Ohio): 21-39
  • MacCulloch, Ross D.;Murphy, Robert W.;Kupriyanova, Larissa A.;Darevsky, I. S.;Danielyan, F. D. 1995. Clonal variation in the parthenogenetic rock lizard Lacerta armeniaca. Genome 38: 1057—1060
  • Murphy, R.W.; Fu,J.; MacCulloch, R.D.; Darevsky,I.S. & Kupriyanova,L.A. 2000. A fine line between sex and unisexuality: the phylogenetic constraints on parthenogenesis in lacertid lizards. Zool. J. Linn. Soc. 130: 527—549

Mənbə

İstinadlar
  1. Pyron R. A., Burbrink F. T., Wiens J. J. A phylogeny and revised classification of Squamata, including 4161 species of lizards and snakes (ing.). // BMC Evol. Biol. BMC, Springer Science+Business Media, 2013. Vol. 13, Iss. 1. P. 93. ISSN 1471-2148 doi:10.1186/1471-2148-13-93 PMID:23627680

Həmçinin bax
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.