Behçet xəstəliyi
Behçet xəstəliyi — ağız boşluğu və cinsiyyət orqanlarının selikli, gözün ağlı qişasının residiv verən xroniki xəstəliyi. Etiologiyası məlum deyildir. Türk dermatoloqu H.Behçet müəyyən etdiyinə görə, onun adı ilə adlanır. Əlamətləri: ümumi narahatlıq, temperaturun yüksəlməsi, revmatoid xarakterli ağrılar, muxtəlif böyüklükdə eroziya və xoralar və s. ağız boşluğunda xəstəliyin klinik gedişi aftoz stomatit tipli olur, bəzən tez partlayan suluqlar əmələ gəlir. Ağrının təsirindən xəstənin qida qəbulu və danışığı çətinləşir. Suluqlar partladıqdan sonra yerində səthi eroziya izləri qalır. Behçet xesteliyi cinsiyyət orqanlarında eroziyalı vulvit, balanopostit, az hallarda zəif uretrit, bəzən epididimit törədir. Gözdə müxtəlif xarakterli xəstəliklərə (konyunktivit, keratit, irit, görmə sinirinin atrofiyası və s.) səbəb olur. Residiv verən hipopion-iritdən insan hətta kor ola bilər.Adətən, hər üç orqanda bir vaxtda deyil, bəzən ancaq gözdə və ya cinsiyyət orqanlarında baş verir, ya da simptomu bir orqanda kəskin olduğu halda digərində çətinliklə nəzərə Xəstəlik ağır keçdikdə meninqo-ensefalit, hematuriya, medə-bağırsaq qanaxması, tromboflebit, artalgiya və s. baş verə bilər və sinir sisteminin pozulmasına (başağrıları, tremor, paresteziya) səbəb olar. Bu xəstəlik zamanı çox vaxt eritrositlərin çökmə sürəti artır, leykositoz, az hallarda eozinofiliya müşahidə edilir.
| Behçet xəstəliyi | |
|---|---|
 | |
| XBT-10-KM | M35.2 |
| XBT-9-KM | 136.1[1][2] |
| OMIM | 109650 |
| DiseasesDB | 1285 |
| MeSH | D001528 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Klinik simptomlar
Behçet xəstəliyinin ən tipik xüsusiyyəti, ağızda təkrarlayan aft adı verilən yaralar olmasıdır.
Ağız yaraları Ağız yaralarına demək olar ki hər xəstədə rast gəlinər ancaq % 1 – 3 kimi az bir qisim xəstədə ağızda yara şəklində bir əlamət görülmədən xəstəliyin digər əlamətləri görülə bilər. Ümumiyyətlə ağızdakı yaralar xəstəliyin ilk əlamətləridir və digər ifadə olunar ortaya çıxmadan illərcə aft şikayətlənməsi olan xəstələr az deyil. Behçetteki ağız yaraları, təkrarlayıcı sadə aftlardan ayırd edilə bilməz isə də çox sayda olmaları və daha sıx nüks etmələri kimi fərqliliklər vardır. Behçette aftlar ümumiyyətlə ayda bir və ya bir neçə dəfə təkrarlayar və bir neçə gün içersinde yaxşılaşarlar.
Cinsi Bölgə Yaraları Behçet xəstəliyinin digər bir əlaməti də genital bölgədə təkrarlayan yaralardır. bu yaralar kiçik, dəridən qabarıq qırmızılıq və ya sızanaq halında başlar və bunu, tez burğu ilə dəlinmiş görünüşdə və yavaş yaxşılaşan yaranın inkişafı izlər. Bu yaralar dərhal hər vaxt yerlərində iz buraxaraq yaxşılaşarlar. Genital bölgə yaraları aftlara görə ədəd tərəfindən daha az və daha uzun müddətdə yaxşılaşarlar. Dəri Əlamətləri Behçet xəstəliyində, kreslo altları və kasıklar kimi böyük qıvrım yerlərində də bənzər yaralara zaman zaman rast gəlinə bilər.
- Qırmızı və ağrılı yumrular şəklində meydana gəlmələr.
- Sızanaq bənzəri ifadə olunar.
- Dəri damarlarının xəstələnməsiylə əlaqədar ifadə olunar.
Göz Əlamətləri. Ən əhəmiyyətli orqan tutulmalarından biri olan gözdəki iltihablanma xəstələrin yarısında təsbit edilər. Gözdə qanlanma və bulanıq görmə şəklində özünü göstərər. Kişilərdə və gənc insanlarda göz əlamətləri daha sıx və daha ağır seyr edərkən, qadınlarda və yaşlılarda daha səyrək və daha yüngüldür seyr edər. Göz əlamətləri bəzən korluğa qədər gedə bilər.
Bu ifadə olunarın xaricində Behçet xəstələrinin dərhal dərhal yarısında oynaq ağrısı və oynaqlarda şişmə kimi şikayətlər, beyin xəstəlikləri, böyrək iltihabı, damar tıxanma və genişləmələri də görülə bilər.
Behcet xəstəliyi daha çox 20-30 yaşlarda və kişilərdə görülər. Türklər, Ərəblər, Yəhudilər, və Yaponlarda daha sıx görülər.
- Behçet xəstəliyinin ən xarakteristika xüsusiyyətlərindən biri hücumlar halında seyr etməsidir.
- Yaşla birlikdə xəstəliyin fəaliyyəti azalar.
- Behçet xəstəliyinin səbəbi bilinməməkdədir.
Müalicə
Müalicə xəstəliyin təsir etdiyi orqana görə dəyişər. Müalicə qətiliklə həkim idarəsində edilməlidir.
Genetika elmində təmin ediləcək inkişaflar Behçet xəstəliyinin müalicəsində yeni üfüqlərə gətirib çıxaracaq. Behçet xəstəliyinin ən tipik xüsusiyyətinin ağızda təkrarlayan yaralar olduğu unudulmamalı və bu şikayətlənmələri olan xəstələrin mütləq Behçet xəstəliyi cəhətdən araşdırılması lazımlıdır. Behçet, əslində bir xəstəlik deyil tibbi adı ilə “sindrom” , ancaq aydın olar olması səbəbi ilə “xəstəlik” olaraq yazılmışdır.
Xəstəliyə tutulanlar müntəzəm dispanser nəzərəti altında olmalıdırlar.
İstinadlar
- Disease Ontology (ing.). 2016.
- Monarch Disease Ontology release 2018-06-29. 2018-06-29 2018.