Avdat

Avdatın yaranma tarixi eramızdan əvvəl III əsrə təsadüf edir. Avdat haqqında ilk dəfə Yunan alimi Ptolemeyin “Coğrafiya” əsərində Roma əyaləti Ərəbistanın yeddi yaşayış məntəqəsi siyahısında rast gəlmək olar. Bizanslı Stefan, Herodyanın yazılarına əsaslanaraq, Avdat haqqında yazır ki, nəbatilərin məskənidir, tanrı kimi hörmət edilən padşahlarının adını daşıyır. Nəbatilərin tarixində Obodat (Avdat) adlı üç padşah olub, ancaq ölümdən sonra yalnız I Obodat ilahiləşdirilib[1].

Eramızın I əsrində şəhər köçəri ərəb tayfalarının basqınlarından çox əziyyət çəkirdi. Sonuncu Nəbati kralı II Rabbelin ölümündən sonra şəhər, krallığın özü kimi, romalılar tərəfindən tutuldu.

Avdat qədim Roma xəritəsinin bir nüsxəsi olan Peytinger cədvəlində tapmaq olar. Avdatın imperiyanın hərbi və iqtisadi baxımdan mühüm şəhəri kimi çiçəklənməsi Bizans dövrünə təsadüf edir. Lakin 630-cu ildə zəlzələ şəhəri demək olar ki, tamamilə məhv edir və əhali oranı tərk edir.

Qazıntılar zamanı diqqət çəkən arxeoloji obyektlər arasında Nəbatilər dövrünə aid saxsı emalatxanası, soba və e.ə. 268-ci ilə aid yazısı olan darvaza tağı var. Qurbangahı, Günəş və Ayın relyefli təsvirləri olan dəfn mağarası Roma dövrünə aiddir. Orada qədim yunan dilində qadın adları olan üç yazı da tapıldı ki, bu da Avdatdakı Afrodita məbədində qadın kahinlərinin olması ilə izah olunur.

Bizans dövrünə elm adamları Avdat şəhərinin mərkəzi küçəsinin hər iki tərəfində yerləşən evləri və su toplamaq üçün şaxələnmiş quyu və kanallar şəbəkəsi olan yaşayış sahəsini; böyük quyusu olan şəhər qalası; iki daş şrift, xaç şəklində böyük; dağ yamacında şəhər hamamları; şərabın toplanması və saxlanmasına aparan yeraltı kanalı olan beş şərab zavodu; qida saxlamaq üçün mağaraları və ayaqyolusu olan bərpa edilmiş Bizans evi, burada inək kəllələri, üzüm çəyirdəyinin qalıqları və xaçın relyefli təsviri də aşkar edilmişdir.

• 
  Nəbati məbədi qapısı
• 
  Divarın görünüşü
• 
  Nəbati məbədinin qalıqları
• 
  Aşağıdan görünüş

5 oktyabr 2009-cu ildə iki bədəvi yüzlərlə arxeoloji tapıntını sındıraraq və qədim divarları rəngləyərək, parkda vandalizm aktı törətdilər. Dəymiş ziyan təxminən 10 milyon şekel dəyərində idi. Bədəvilərdən biri parkda mühafizəçi işləyirdi. Onlar bu hərəkətlərini Negevdə[2] qanunsuz bədəvi tikililərinin sökülməsinin qarşılığında qisas almaq kimi izah ediblər. Qədim şəhərin bərpası bu günə qədər davam edir.