Anatoli Banişevski

Anatoli Banişevski 1946-cı il fevralın 23-də Bakıda kökü Polşaya gedib-çıxan ukraynalı ailəsində anadan olub.[2]

Uşaq futboluna Bakının "Lokomotiv" klubunda başlayıb.[3] Razində (indiki Bakıxanov qəsəbəsi) "Lenin komsomolu" adına stadionda "Lokomotiv"lə "Spartak"ın oyunu keçirilirdi. "Neftyanik" (indiki "Neftçi") baş məşqçisi Boris Arkadyev və Ələkbər Məmmədov da oyuna baxır, ən perspektivli oyunçuları seçirdilər.[3] Lokomotiv 4:3 hesabı ilə qalib gəlsə də, rəqibin qapısına vurulan topun üçünü də Banişevski vurmuşdu.[3] Banişevskinin böyük futbola sıçrayışı bax, həmin oyundan başladı.[3] 16 yaşında "Neftyanik"ə cəlb olunan Banişevski 1963-cü ildə komandanın əsas heyətində debüt edib.[4] O, peşəkar karyerası ərzində - 1963-cü ildən 1978-ci ilədək yalnız "Neftçi" klubunda çıxış edib.[4] "Neftçi"nin 1966-cı ildə futbol üzrə SSRİ çempionatının bürünc medalını qazanmasında onun böyük əməyi olub.[4] 1966-cı ildə "Neftyanik" bürünc medal qazanandan sonra Heydər Əliyev ona ev vermişdi.[3]

Ümumiyyətlə, Anatoli Banişevski SSRİ çempionatının güclülər dəstəsində 212 matçda (81 qol), birinci liqada isə 76 qarşılaşmada (40 qol) forma geyinib.[4]

Banişevski SSRİ yığmasının məşqçi korpusunun da diqqətindən kənarda qalmayıb. Parlaq oyun nümayiş etdirən hücumçu 19 yaşında Nikolay Morozov tərəfindən SSRİ yığma komandasına cəlb edilib.[4] 1965-ci ildə Moskvada keçirilən SSRİ – Braziliya oyununda Banişevski oyunun qurtarmasına 15 dəqiqə qalmış Valentin İvanovu əvəz elədi.[3] Bu onun ilk debütü oldu.[3] Tezliklə Banişevski məşqçilərin ümidlərini doğruldub və yığmada keçirdiyi 3-cü oyunda het-trikə imza atıb.[4] Banişevski 1966-cı ildə İngiltərədə keçirilmiş 1966 FİFA Dünya Kubokunda da iştirak edib.[4] 1968 və 1972-ci illərdə təşkil olunmuş Avropa çempionatlarına da qatılan Banişevski son yarışda gümüş mükafata layiq görülüb. SSRİ yığmasının heyətində 50 oyun keçirmiş hücumçu 19 dəfə fərqlənib.[4]

Karyerasını başa vurduqdan sonra bir müddət işsiz qalan Banişevski 1981-ci ildə məşqçi fəaliyyətinə başlayıb.[4] Onun ilk klubu "Neftçi" olub. Keçmiş komandasına iki mövsüm rəhbərlik etmiş A.Banişevski 1983-cü ildə "Neftçi"dən ayrılmaq qərarına gəlib.[4] O, 1984-1988-ci illərdə Burkina-Fasoda məşqçi vəzifəsində çalışıb.[4] Bu illər Afrika ölkəsinin siyasi həyatın burulğanlı dövrünə təsadüf edirdi. Hətta bir dəfə silahlı üsyançılar futbol matçı zamanı meydana soxulublar, onun gözünün qarşısında ölkənin ali rəhbərlərindən kimisə vəhşicəsinə qətlə yetiriblər. Həmin hadisədən sonra dəhşətli qorxu hissi keçirən Anatolidə şəkərli diabet xəstəliyi gücləndi.[5]

Banişevski 1978-ci ilin sonlarında karyerasının bitirdi. Banişevskinin əsas problemlərindən biri idman rejimini qorumaması idi. Zərərli vərdişlərə hədsiz meyilli olması, spirtli içkilərdən imtina edə bilməməsi, onun təkcə karyerasına yox, səhhətinə də ciddi zərbə vurdu. Artıq 33 yaşında Banişevskidə şəkər xəstəliyinin əlamətləri hiss olunmağa başladı. Bir tərəfdən xəstəlik, bir tərəfdən işsizlik Banişevski üçün ciddi fəsadlar yaratdı. 1979-cu ildən başlayan şəkərli diabet ona çox əziyyət verirdi.[3] 1988-ci ildə xəstəlik onda artıq kəskinləşdi.[3] Hətta komaya da düşdüyü vaxtlar olurdu.[3] O, iynədən dəhşətli dərəcədə qorxurdu.[3] Ona spirtli, soyuq içkilər, yağlı və qızardılmış yeməklər olmazdı. Lakin, o, evdən kənarda bunlara nəzarət etmirdi.[3] Banişevski Afrikadan qayıdarkən artıq Bakıda da ictimai-siyasi vəziyyət xeyli pisləşmişdi və onun müalicəsinə təsir edirdi. Bakıya döndükdən sonra müalicəsiylə ciddi məşğul olmaması, həkimlərin tələb etdiyi pəhriz qaydalarına əməl etməməsi, onun səhhətini daha da pisləşdirir. Anatoli yaddaşının pozulmasına görə bəzən evdən çıxır və hara gedəcəyini də unudurdu. Evə dönərkən çətinlik çəkəndə ətrafdakıların ona kömək etməsi üçün ünvanı yazılmış kağız parçasını həmişə cibində gəzdirirdi.

Anatoli Banişevskinin İkinci Fəxri Xiyabandakı məzarı.

Anatoli Banişevski 1997-ci il dekabrın 10-da Bakıda vəfat edib. İkinci Fəxri Xiyabanda dəfn olunub.

1966-cı ildə Anatoli Banişevski İrina Banişevskaya ilə ailə həyatı qurmuş və 1996-cı ildə boşanmışdı.[3] Milena və Marina adlı qızları var.[3] Boşandıqdan sonra Anatoli evini itirir və spirtli içkilərə aludə olur. Lakin onu bu çətin vəziyyətdən ömrünün son illərində ona qayğı göstərən köhnə tanışı və pərəstişkarı Səidə adlı xanım xilas etdi. Anatoli və Səidə bir müddət sonra evlənirlər.[6] Nəvəsi Əli Babayev Banişevski də futbolçudur. Neftçi U-16 komandasında[7], Şuşa Qalası FK və MOİK klublarında oynayıb.[8]

Aktyor Andrey Mironov və müğənni Vladimir Vısotski ilə çox yaxın münasibətləri vardı.[3]

2013-cü ildə futbol yazarı Rasim Mövsümovun (Mövsümzadə) müəllifi olduğu "Bir qolun tarixçəsi" adlı araşdırma kitabı nəşr olunub.[10] Bu kitab Azərbaycan futbolunun fəxri Anatoli Banişevskinin 1966-cı ildə İngiltərədə keçirilmiş dünya çempionatında SSRİ yığmasının heyətində Portuqaliya ilə 3-cü yer uğrunda oyunda vurduğu, amma başqalarının adına yazılan qoldan bəhs edir.

1. 9 nömrəli oyunçu (film, 2007)
2. Azərbaycan futbolunun əfsanələri. Anatoli Banişevski (film, 2012)