Alma Ata
Alma Ata - türk və Mərkəzi Asiya mifologiyalarında xüsusilə qazax əfsanələrində adı çəkilən əfsanəvi övliya.
Xüsusiyyətləri
Bir rəvayətə görə yer üzündə ilk alma ağacını yer üzündə o tikmişdir. Qazaxıstanın paytaxtı Almatının adı buradan gəlir və almalı (və ya almanın yayıldığı yer) deməkdir. Onsuz da bu şəhərin eks adı da Alma Atadır. Yaxın bir zamana qədər də bu şəhərin adı rəsmi olaraq da Alma Ata idi. Almanın varlığı ilk insana qədər uzandığı üçün Alma Ata'nın haradasa ilk insan ilə ortaq bir keçmişin məhsulu olduğu qarşıya sürə bilər. Alma sözcüyü əmr kipinde mənfi quruluşda "Alma!" şəklində də ələ alınsa, almanın qadağan bir meyvə olduğu bir daha aydın olacaq. Lakin bu qadağa o biri dünyaya aid olduğu, bu dünyada isə kənar aləmin tam tərsi bir məntiq etibarlı olduğu üçün ən müqəddəs və ən məşhur ağac ilə meyvəsi almadır.
Türk mifologiyasında alma
Alma, türk və altay xalq inancında və mifologiyasında müqəddəs bir meyvədir. Alma, Olma, Ulma, Ulmo olaraq da deyilər. Monqolca Alıman (Alımah)dır. Meyvələrin anası və atası olaraq qəbul edilir. Ağacının çiçəkləri çəhrayı və ya ağ açar. Nüvəli müxtəlif rəngli meyvəsi olan bir ağacdır. Qadınla kişinin bir-birinə duyduğu sevginin simvoludur. Aqsaqqallının əlindən aldığı almanın qabığını yeyən sonsuz qadın əkiz doğurur. Qızılalma üçün ordulara qitələr aşmışdır. Nağıllarda həmişə cadulu almalar vardır. Sirrli bağlardan həmişə o oğurlanmış, üzərinə türküler yandırılmış, qızların yanağı ona bənzədilmişdir. Dünyada ən çox növü olan ağac almadır. Ən çox yetişdirilən və ən çox yeyilən meyvə də odur. Yetkinləşməni təmsil edir. Növün hamısı, yer üzünə orta asiyadan yayılmış olub altay və qafqaz mənşəlidir. Qazaxıstanın paytaxtı Almatının köhnə adı Alma Atadır və almanın dünyaya buradan yayıldığına inanılar. Adəm ilə Həvvanın cənnətdə yedikləri qadağan meyvanın alma olduğu, qadağanın isə əslində cinsəlliyi ehtiva etdiyi, bu səbəblə də almanın cinsəlliyi simvolize etdiyi iddia edilir. Yer üzündə az qala hər coğrafiyada yetişməsi onu bir simvola çevirmişdir və bir çox sivilizasiyada alma ilə əlaqədar əfsanə və masallara rast gəlinir.
Etimologiya
(Al) kökündən törəmişdir. Sözün kökündə; "almaq" felinin və meyvənin rəngini simvolik olaraq ifadə edən "al" (qırmızı) sifətinin olduğu bilinməkdədir. (Türkcədəki alma sözcüyü almaq sözünün çevrilmiş formasıdır.)
Mənbə
- Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) (türk.)