Alagir

Alagir (oset. Алагир deyilişiⓘ) — Rusiyanın subyekti olan Şimali Osetiya respublikasında yerləşən Alagirski rayonunun şəhər mərkəzi.

Şəhər
Alagir
oset. Алагир
48°02′30″ şm. e. 44°12′38″ ş. u.
Ölkə  Rusiya
Respublika Şimali Osetiya
Rayon Alagirski
Mer Tolparov Eduard Vladimiroviç
Tarixi və coğrafiyası
Əsası qoyulub 1850
Yaşayış məntəqəsi statuslu 1938
Sahəsi 26.76 km²
Mərkəzin hündürlüyü 611 m
İqlimi mülayim
Saat qurşağı UTC+3
Əhalisi
Əhalisi 20.013 nəfər (2019)
Sıxlığı 748,47 nəf./km²
Rəsmi dili
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu +7 86731
Poçt indeksi 363240
Alagir xəritədə
Alagir
Alagir
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Coğrafiyası

Vladiqafqazın 55 km qərbində yerləşən Alagir şəhərinin şərqindən Ardon, qərbindən Tsraudon çayları axır. Osetiya maili düzənliyində, Alagir dərəsinin girişində qurulan şəhərin sahəsi təxminən 27 km²-dır.

Alagirin ətəklərin sulfid-sulfat-maqnezium-kalsium sularıyla zəngin Tamisk balneoloji kurortu var.

Etimologiyası

Şəhərin adı osetin dilindəki "Ullaq İr" (Ullaq - yuxarı, İr - Osetiyanın milli adı) söz birləşməsindən əmələ gəlib, Yuxarı Osetiya mənasını verir.[1]

Tarixi
19-cu əsrin sonu, Alagir

1824-cü ildə (bəzi mənbələrə görə - 1781[2]) müasir Alagir ərazisində daha sonra Alagirlə birləşək olan Saluqardan[3] kəndi quruldu.

1850-ci ildə Ardon çayının sağ sahilində 1897-ci ilə qədər fəaliyyət göstərən gümüş qurğuşun zavodu tikildi. 1863-cü ildə kəndin adı Qornaya olaraq dəyişdirildi.[4]

19-cu əsrin sonlarına gəldikdə Alagir Vladiqafqaz bölgəsinin Terek mahalında bir yaşayış yeri idi. Tolmaçova görə bu dövrdə burada 1975 nəfər yerli sakin, 736 nəfər imeretiyalı, 949 nəfər osetiyalı yaşayırdı.

20-ci əsrin əvvəlindəki məlumatlara görə Alagir qəsəbəsi Terek mahalının bir hissəsi olaraq siyahıya alındı. Əsasən, rus, pravoslav olan 3183 sakini var idi. Qəsəbədə 2 kilsə, 2 məktəb, aptek poçt və teleqraf idarəsi, dövlət poçt xidməti fəaliyyət göstərirdi.

1905-ci ilin dekabrında Alagirdə kəndlilərin silahlı qiyamı baş verdi.

1938-ci ildə qəsəbəyə şəhər statusu verildi.

Böyük Vətən Müharibəsi zamanı şəhər 1 noyabr 1942-ci ildə alman qoşunları tərəfindən işğal edildi. 24 dekabr 1942-ci ildə Nalçik istiqamətində əks-hücum zamanı Zaqafqaziya Cəbhəsinin qoşunları tərəfindən azad edildi.

Əhalisi
Əhalinin sayı[5][6]:
İllər192619391959197019761979198919921996
420012 64815 16318 16118 00019 00721 13223 20024 500
İllər199820002001200220032005200620072008
23 70023 10022 70021 49621 50020 50020 30019 90019 700
İllər200920102011201220132014201520162017
19 52820 94920 96620 70920 57520 39920 27020 21120 133
İllər20182019
20 04320 013

Milli tərkibi
Millət Sayı Ümumi əhali içərisindəki nisbəti %
osetinlər 19 178 91,5 %
ruslar 1 164 5,6 %
ermənilər 131 0,6 %
digərləri 476 2,3 %
Cəmi 20 949 100 %

Sosyal əhəmiyyətli yerləri
  • Beş orta məktəb
  • Alagir rayon təcili yardım mərkəzi
  • Alagir rayon klinikası
  • Alagir rayon klinik xəstəxanası
  • Diş klinikası
  • Milli Diyarşünaslıq Muzeyi
  • Sadon Qurğuşun Sink Zavodunun Muzeyi və Park Kompleksi
  • Yeddi uşaq bağçası
  • İncəsənət məktəbi
  • Musiqi məktəbi
  • Mədəniyyət Sarayı
  • Kitabxana
  • Uşaq kitabxanası
  • Kinoteatr (2016-cı il mayın əvvəlində açıldı)
  • 2 idman mərkəzi

Abidələr

Şəhərdə Leninin, Stalinin, Kosta Xetaqurovun heykəlləri, İkinci Dünya müharibəsində ölən alagirlilərin xatirəsinə qoyulmuş T-34 tankı, osetin pedaqoq Babu Zanqiyevin xatirəsinə olan lövhə, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Pyotr Qujvinin adına obelisk vardır.

İdman

Alagir şəhərini təmsil edən Alagir FK 1992-2000-ci illərdə Rusiya alt liqalarında oynamışdır. 2012-ci ildə Albars FK yaradılmışdır.

Məşhur şəxslər

Həmçinin bax

İstinadlar
  1. "Алагир". 2011-10-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-03.
  2. "Фатима Бутаева: У истоков создания лазера". 2015-04-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-03.
  3. Цагаева А. Дз. Топонимия Северной Осетии. Часть II. Орджоникидзе, 1975. С. 488
  4. Иваницкий Александр Борисович
  5. "Том 4. Таблица 4. Национальный состав РСОА по муниципальным образованиям по переписи 2010 года". 2013-08-19 tarixində arxivləşdirilib.
  6. "Alagir - Mənim Şəhərim". 2022-02-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-03.

Mənbə
  • Алагир // Новый энциклопедический словарь: В 48 томах (вышло 29 томов). — СПб., Пг., 1911—1916.
  • Алагир // Города России: энциклопедия. — М.: Большая Российская энциклопедия, 1994. — С. 15. — 559 с. — 50 000 экз
  • Алагирь // Большая советская энциклопедия : в 66 т. (65 т. и 1 доп.) / гл. ред. О. Ю. Шмидт. — М. : Советская энциклопедия, 1926—1947.
  • Очерк «Селение Алагир» // Газета «Терские Ведомости» 1883 год №7, №10; 1899 год №127, №133, №139. №140, №142. Автор Толмачёв Сафоний Иоаннович

Xarici keçidlər
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.