Aşırım
Aşırım və ya gədik— dağ silsiləsi və ya massivin darağında eniş sahəsi. Aşırımlar bir dağ dərəsindən digərinə asanlıqla və rahat keçməsinə xidmət edir. Mühüm nəqliyyat yolu üzərində yerləşən dağ aşırımları əsasən xüsusi ada malik olur. Bu aşırımlar mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Aşırımların hündürlüyü dağların hündürlüyündən asılıdır. Uralda aşırımların orta hündürlüyü 400 m, Alplarada - 3000 m-ə dək, Himalayda-5500 m-dək, Böyük Qafqazda isə 2500 m-dir. Aşırımdan şose və dəmir yolları, bəzilərindən isə yük heyvanlarının və piyadaların hərəkəti üçün dar cığırlar keçir. Azərbaycanada Ağsu və Biçənək aşırımları mühüm əhəmiyyətə malikdirlər.
Aşırımlardan adəti üzrə avtomobil və dəmir yolu keçir. Bəzi aşırımların keçilməsi ancaq at, ulaq və insanların keçməsinə xidmət edir. Aşırımların yuxarı hissəsi adəti üzrə nisbətən düzən olduğundan burada bəzi hallarda kiçik yaşayış məntəqələri salınırdı. Bəzən müharibələr zamanı hərbi-strateji əhəmiyyəti daha böyük olur.
Aşırımlara verilən adların yaranma xüsusiyyəti:
- Az tanınan və ya tanınmış insanların adları;
- Aşırımın olduğu bölgədə baş vermiş mühüm hadisələr ilə bağlı;
- Dağ rayonlarının adı ilə;
- Ekspedisiya və anlaşılmayanlarla bağlı;
- və başqaları.
Mühüm aşırımlar
Dünyada:
- Kxardunq-La, h = 5359 m (Hindistan) — 1976-cı ildə inşa edilmişdir, avtomobillərin hərəkəti üçün 1988-ci ildən açılmışdır.
- Suqe La, h = 5430 m (Çin) — Lxasanın qərbi.
- Semo La, h = 5565 m (Çin)
- Nanqla-La, h = 5716 m (Nepal) — Nepal və Çin arasında.
- Marsimik-La, h = 5582 m (Hindistan)
- Stelvio, h = 2757 m (İtaliya) — Şərqi Alp.
- Aktaybal (aşırım) h = 4655 m (Tacikistan, Dağlıq Bədəxşan Muxtar Vilayəti)
- Dəryal aşırımı, h = 2379 m (Gürcüstan) — Baş Qafqaz silsiləsi.
Azərbaycanda:
- Biçənək aşırımı
- Tatarkeçməz (aşırım)
Xarici keçidlər
- Aşırımlar Arxivləşdirilib 2008-02-25 at the Wayback Machine
- Aşırım (termin) Arxivləşdirilib 2018-12-28 at the Wayback Machine