Əxbarnamə

Əxbarnamə — Talış xanları Mir Mustafa və Mir Həsən xanların vəziri olmuş Mirzə Xudaverdinin oğlu Mirzə Əhməd Zərgər tərəfindən 1882–1883-cü illərdə fars dilində qələmə alınmışdır.[1][2]

Əxbarnamə
Kitabın 2009-cu il azərbaycanca nəşrinin üz qabığı
Müəllif	Mirzə Əhməd Zərgər
Janr	Tarix
Orijinalın dili	Farsca
Ölkə	Talış xanlığı
Orijinalın nəşr ili	1882-1883
Tərcüməçi	1955: Musa Ələsgərli 1975: Əli Hüseynzadə
Tiraj	1975: 120 2000: 650
ISBN	978-964-361-039-5

Kitabın 2000-ci il kiril əlifbası ilə olan nəşrinin üz qabığı

Əsərdə Talış xanlığının tarixində baş verən bir sıra dramatik hadisələr, o cumlədən Ağa Məhəmməd şah Qacarın Talış xanlığını özünə tabe etdirmək məqsədilə Talışa hücumu detalları ilə qeydə alınmışdır.[1][2] Kitabda Lənkəran-Astara bölgəsinin ictimai-siyasi, iqtisadi və mədəni həyatı, еləcə də adət-ənənələri barədə məlumat vеrilməklə yanaşı bir çох mahal və kənd adları çəkilir ki, оnların əksəriyyətinin adları indi dəyişdirilmiş, yaxud təhrif edilmişdir. "Əхbərnamə" əsərinin əksər hissəsi müəllifin atasından еşitdikləri və bir qismi isə özünün başına gələn əhvalat və müşahidələri əsasında yazılmışdır.

"Əxbarnamə"də əsas etibarı ilə 60 illik bir dövrdə (1740–1800) Talışda cərayan edən ictimai-siyasi hadisələr şərh edilir. Əsər Talış xanlığının tarixini öyrənmək nöqtəyi nəzərindən qiymətli bir tarixi mənbədir.[1][2]

"Əxbarnamə" 1955-ci ildə AzSSR EA Tarix İnstitutunun elmi işçisi Musa Ələsgərli tərəfindən turk dilinə tərcümə edilmişdir. 1975-ci ildə əsərin tərcüməsinin yeni variantı Əli Hüseynzadə tərəfindən hazırlanmış və xidməti istifadə üçün 120 nüsxə ilə nəşr edilmişdir.[1][2]

2000-ci ildə Elxan Əlibəylinin və Şəfaət Baxşızadənin təşəbbüsü ilə "Əxbarnamə"nin 1975-ci il nəşrinin foto surəti ona əlavə edilən muqədimmə ilə bir yerdə 655 nusxə ilə işıq üzü görür.[1][2]

XIX əsrin 80-cı illərində "Əxbarnamə" ixtisasca geoloq olan İshaq Axundov tərəfindən çapa hazırlanmışdır. İshaq Axundov kitabı çapa hazırlasa da, 1992-ci ilin 15 oktyabrında öldüyündən son arzusunu yerinə yetirə bilməmişdir. Onun oğlu Tufan Axundov atasının işini başa çatdıraraq 2009-cu ildə "Əxbarnamə"ni çap etdirmişdir.[2]