Əhməd Munqi

Əhməd Munqi (1843 – 1915) — Dargin şairi, müğənni, qısa şeirlər, böyük epik və lirik mahnıların ustası. Əsərlərində XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində Dağıstan aulunun həyatının ən müxtəlif cəhətlərinə toxunulur. Bir tərəfdən zəhmətkeş xalqın istismarını artıran, digər tərəfdən xalqın etirazına səbəb olan ziddiyyətlər Əhməd Munqi şeirində öz əksini tapır.

Əhməd Munqi
Doğum tarixi 1843
Vəfat tarixi 1915
Fəaliyyəti şair, müğənni

Bioqrafiyası

Əhməd Munqi 1843-cü ildə zərgərləri ilə məşhur olan Kubaçı kəndində (indiki Dağıstanın Dahadayev rayonunda yerləşir) anadan olub. Özü də bacarıqlı bir sənətkar olur. Əhməd uşaq ikən valideynlərini itirmiş və əmisi İbrahim tərəfindən tərbiyə olunmuşdur. Onunla birlikdə 10 yaşında ikən Təbriz şəhərinə gedir, hər 2 ildən bir Kubaçiyə qayıdır. Hələ uşaq ikən Əhməd musiqi istedadına malik olur, çuğur çalır və mahnı oxuyur. 1862-ci ildə əmisi ilə birlikdə Kubaçiyə qayıdır. Bu vaxta qədər Əhməd artıq məşhur bir müğənni kimi tanınır və onun iştirakı olmadan doğma kəndində heç bir toy keçirilmir. Dostu Batıray Omarla Kubaçiyə gələndə hər iki müğənni öz sənətləri ilə yarışır, Batyrayın hər gəlişi Kubaçinlilərin bayramı olur. 20-ci əsrin əvvəllərində pul qazanmaq məqsədi ilə Parisə səfər edir və "Madam" mahnısı bu səyahətə həsr edir. Şairin dinə mənfi münasibəti olduğundan, kəndin mollası haqqında da bir neçə şeir yazır[1].

Parisə səfəri

Əhməd Munqi usta olaraq tez-tez digər Kubaçinlilərlə birlikdə mallarını Avropa bazarlarında satmalı olurdu. Şəxsi təcrübəsini təsvir edən şair sənətkarların həyatı haqqında realist bir rəsvir verir. Paris səyahətinin nəticəsi "Parisə gedim" şeiri olur. Parisdə şair bir fransız qadını tərəfindən aldadılır. Azğınlıq, əxlaqi tənəzzül, aldatma, çürük burjua sivilizasiyası - Qərb onun qarşısına belə çıxır. Bundan sonra o, vətən sevgisi və boş vaxta iffətli münasibət, vicdanlı, xeyirxah, əxlaqi cəhətdən təmiz bir dağ qadını haqqında daha güclü danışmağa başlayır. Şairin ustalıqla istifadə etdiyi müqayisə texnikası iki qadının xüsusi obrazlarını çəkməyə imkan verir.

Nəşri

İndiyə qədər Əhməd Munqi adı az tanınır. Bu şairin mahnılarını dargin dilindən kəskin şəkildə fərqli bir dialektdə yazması ilə əlaqədardır. Bu ləhcə o qədər bənzərsizdir ki, bəzən alimlər tərəfindən müstəqil bir dil olaraq qəbul edilir[2]. Lakin dargin ləhcələrinin müqayisəli tədqiqi göstərir ki, Kubaçi kəndinin dili müstəqil deyil, əhəmiyyətli dərəcədə fərqli olsa da, dargin dilinin dialektlərindən biridir[3]. İlk dəfə Kozlovski tərəfindən tərcümə olunan Əhməd Munqinin rus dilindəki şeirləri yalnız 1960 -cı ildə Moskvada Dağıstan incəsənəti və ədəbiyyatı kedekadasında nəşr olunur. Elə həmin il "Drujba" jurnalında onun həyatı və yaradıcılığı haqqında kiçik bir məqalə dərc olunur. Şairin həyat və yaradıcılığının ən dolğun təsviri Y. Kozlovskinin "Dağıstan Lirikası" məcmuəsində verilir[4].

Vəfatı

Əhməd Munqi 1915-ci ildə doğma Kubaçi kəndində dünyasını dəyişir.

İstinadlar
  1. Ф. Абакарова. Очерки даргинской дореволюционной литературы. — Махачкала: ДАГЕСТАНСКИЙ ФИЛИАЛ АКАДЕМИИ НАУК СССР ИНСТИТУТ ИСТОРИИ, ЯЗЫКА и ЛИТЕРАТУРЫ ИМ. ГАМЗАТА ЦАДАСЫ, 1963. — С. 105.
  2. Л. И. Жирков. Язык аула Кубачи. Ученые записки Института этнических и национальных культур народов Востока, т. 1, М., 1930.
  3. А. А. Магометов. Фонетический обзор кубачинского диалекта даргинского языка. Иберийско-кавказское языкознание, т. IX—X, Тбилиси.
  4. Мунги Ахмед. Песня молодых кубачинцев. «Дружба народов», № 4, 1960; Мунги Ахмед. «Литература и жизнь» от 20 апреля 1960 г
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.