Cığatay xan

Çağatay Xan (monq. Цагадай, Tsagaday, Farsca: چغتاى خان Chaghatāī khān; 22 dekabr 1183, Monqolustan – 1242[1][2], Almalıq^[d]) — Moğol şahzadəsi və Çingiz Xan ın ikinci oğlu.

Çağatay xan
Цагадай
Çağatay xanlığı I xanı
1226 – 1241
Əvvəlki	Çingiz xan
Sonrakı	Qara Hülakü
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	22 dekabr 1183(1183-12-22)
Doğum yeri	Monqolustan
Vəfat tarixi	1242[1][2]
Vəfat yeri	Almalıq[d], Çin
Fəaliyyəti	Xan
Atası	Çingiz xan
Anası	Börte
Həyat yoldaşı	Ebuskun
Uşaqları	Baydar, Mütügen, Yesü Möngke
Ailəsi	Çingizlilər
Dini	Tenqriçilik
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qardaşlarıyla birlikdə atasının Çin (1211–1215) və Xarəzm (1219–1224) səfərlərinə qatıldı. Xarəzmşahlar dövləti paytaxtı Ürgəncin ələ keçirilməsində əhəmiyyətli rol oynadı (1221). Monqollara məğlub olaraq Hindistana qaçan Cəlaləddin Xarəzmşahı təqib etməyə göndərildi.

Çingizin Tangut səfəri əsnasında (1225–1227) Monqolustanda saxlanılan hərbi qüvvələrin komandirliyinə gətirildi. Atası ölən zaman (1227), onun vəliəhd seçdiyi qardaşı Ögedayı böyük xan elan etdi. Çingiz Qanunu mövzusundakı mütəxəssisliyi səbəbindən dövlət rəhbərliyində böyük möhtərəmlik qazandı.

Çingiz tərəfindən Quru Hıtayın torpaqları verildisə Mavəraünnəhirdən Şərqi Türkistana qədər uzanan bölgədə olan şəhərlər İmperatorluğun mərkəz rəhbərliyinə bağlı qalmış və Ögeday tərəfindən təyin edilən qubernatorlar tərəfindən idarə olunmuşdu. Qardaşı Ögedayın ölümündən (1241) qısa müddət sonra öldü. Ölümündən sonra qurulan dövlətə Çağatay xanlığı adı verilmişdi.