Oríxenes de la Xunta Xeneral

L'orixe de la Xunta Xeneral del Principáu d'Asturies permaneció na escuridá per munchu tiempu y namás cuando'l so futuru se vio comprometíu coles reformes del lliberalismu nel sieglu XIX, procuróse estudiar el so orixe pa defendela y caltener la so alcordanza:

• Fermín Canella señala l'orixe en 1115, como la continuación de les xuntes celebraes nos sieglos XII, XIII, XIV y XV, aniciaes probablemente pol Obispu D.Pelayo y l'asamblea aconceyada n'Uviéu (1115).

• Caveda rescampla que la Xunta celebrada en 1378 sirve como pauta pa los conceyos posteriores, afirmando siempre que «trátase de la representación tradicional de los asturianos». D'igual mena defiéndenla Miguel de la Villa García, Álvaro Fernández Miranda y Luis Alfonso de Carvallo

• Otres hipótesis asitien l'orixe nos pueblos y conceyos que formaben xermandíes p'afitar los sos fueros y llibertaes, o nos enemigos del Conde de Xixón D. Alfonso Enríquez. Esta ambigüedá nun implica qu'esistan fitos posteriores más seguros.

De cualaquier manera, la reconocencia xeneral de tolos autores ye la falta de documentos qu'atestigüen la so esistencia enantes de la fundación del Principáu de Asturies en 1388 per parte del rei Xuan I, inaugurando'l títulu l'infante don Enrique.

Como muérganu xestor creóse la Xunta de Conceyos, que tuvo en puxu hasta l'añu 1834 en que la sustituyó la Diputación Provincial. Dao lo problemático de los oríxenes, parez más acertáu venceyala a la institución del Principáu, faltos de datos sobro les instituciones del Reinu y sabiendo que'l territoriu asturiense tenía la so representación nes cortes de Castiella. Nin siquier se pue asegurar que les Xuntes celebraes en 1444 n'Avilés y Uviéu pol futuru Enrique IV, al envís de tomar posesión efeutiva de los dominios y el señoríu que-y correspondíen como Príncipe d'Asturies, seyan en sentíu estrictu l'entamu de la Xunta Xeneral del Principáu d'Asturies.

Ordenances

La falta de documentos conservaos enantes de 1570, debío al abandonu y los trestornos que careció l'archivu de la Diputación del Principáu en delles époques, dexen poco marxe pa discutir sobro'l so orixe esautu. Tenemos noticies sobro les primeres Ordenanzces, obra d'Hernando de Vega y aprobaes en 1494, asina como de les Ordenances de Duarte de Acuña de 1594, les de Chumacero de 1622, les de Santos de San Pedro de 1659, el remocique de Blasco de Orozco de 1701, les de 1781 de Cañeda, Canga Argüelles y Rivera y les de 1805 de Flórez Arango, anque namás obtuvieron sanción real y polo tanto puxu efeutivu les de 1494 y 1594, siendo dubioso qu'asina asocediera coles de 1659. Asinamesmo, la so autonomía dientro del Reinu de Castiella foi siempre llimitada, pos nun poseyía facultaes llexislatives, anque sí gociaba de les alministratives, y dende 1717, como resultáu del centralismu borbónicu que taba implantando Felipe V, taba controlada pola Real Audiencia d'Asturies, encargada de regular los abusos de los distintos funcionarios y d'actuar como muérganu de control al serviciu del poder central. Presidida por un rexente, asumió tamién funciones de xulgáu d'instrucción y apelación frente a los abusos de los privilexaos.

Funcionamientu de la Xunta Xeneral

La xunta taba integrada pol Rexente de l'Audiencia, qu'exercía de Presidente, el Procurador Xeneral o Vicepresidente, l'Alférez Mayor del Principáu, títulu cedíu a la familia Queipo de Llano en 1636 por Felipe IV y de la que la so representación yera perpetua (l'únicu cargu que poseyía esta condición), y por representantes de los 58 conceyos del Principáu, si bien los 24 conceyos de antiguu señoríu eclesiásticu tenían namás un terciu de votu caún. Una vuelta finalizáu'l periodu de sesiones, qu'escomenzaba'l primeru de mayu de cada trieniu, la Xunta constituyíase en Diputación Permanente, que quedaba compuesta pol rexente, el procurador xeneral y seyes representantes, ún por cada partíu en que taben dividíos la totalidá de los conceyos. Si pa ser miembru de la Xunta precisábase la condición de terrateniente o rexidor, pa formar parte de la Diputación yera necesaria la condición de noble y rexidor o facenderu en más de 4.000 ducaos de bienes raíces. La Xunta yera, poro, una institución del Antiguu Réxime, que pa más inri aconceyaba na Sala Capitular de la Catedral d'Uviéu, confirmando l'alianza ente'l Tronu y l'Altar.

La Xunta Xeneral y la Guerra Peninsular

Nel contestu de la invasión francesa y l'aniciu de la Guerra Peninsular, lleguen a Asturies les primeres noticies de la sulevación y consiguiente represión nos socesos del 2 de mayu en Madrid. El 9 de mayu estalla un motín popular encabezáu por dos muyeres, Xuaca Bobela y Marica Andayón xunto a estudiantes, como Remigio Correa, armeros, gremios artesanos y xentes de toles clases (como'l mélicu y catedráticu Manuel María Recondo o'l canónigu Ramón Llano Ponte) que s'empobinó a la oficina de correos, asitiada na casa de Dorado-Riaño, al llau de la catedral, pa facese col bandu de Murat, qu'ordenaba la represión tres el 2 de mayu. Dientro yá de l'Audiencia, dambes muyeres acompañen al Procurador Xeneral del Principáu, Gregorio Jove y Valdés, apoderándose finalemente del bandu.

Esta sulevación llevó a la Xunta Xeneral (qu'escomenzara a principios de mes el so conceyu trienal) a celebrar un conceyu abiertu a otres estayes sociales que decidió por presión popular nun reconocer a otru rei qu'a Fernandu VII y aniciar los preparativos bélicos. Por embargu, aprovechando una situación más calma'l 13 de mayu los más de los diputaos revoquen los alcuerdos por mieu a la reación francesa. Aníciase entós una conspiración per parte d'una minoría de diputaos encabezada pol nuevu Procurador Xeneral, Álvaro Flórez Estrada. Na nueche del 24 al 25 de mayu los militares y obreros de la fábrica d'armes tomen la Real Audiencia, al tiempu, cerca de 3.000 campesinos tomen la capital.

Los sulevaos crearon, na mañana del 25 de mayu, una Xunta integrada por 15 persones, toes o la inmensa mayoría d'elles pertenecientes a la Xunta Xeneral, que se proclamaba soberana, declara la guerra a Francia, unvia embaxadores a Inglaterra pa solicitar ayuda militar y anicia la formación del Exércitu Defensivu Asturianu.

La Xunta asturiana axuntará asina dos llexitimidaes, la que remanez del llevantamientu popular, que xustifica l'asunción de la soberanía, y la de ser un muérganu constitucional, que permitirá que nun camude la so composición y atribuciones tres la espublización del reglamentu de Xuntes provinciales per parte de la Xunta Central. Esta doble llexitimidá, combinada col aisllamientu d'Asturies, creará una pecuñar situación na que la Xunta gobernará como un auténticu poder autónomu y independiente, hasta la llegada del marqués de la Romana al Principáu n'abril de 1809. Inclusive, siguirá denomándose suprema hasta'l día 9 d'esi mes y defenderá les sos competencies hasta que, el 2 de mayu, el xeneral mallorquín la disuelva manu militari.

El final de la Xunta Xeneral

Col final de les operaciones militares n'Asturies en 1812, ensayóse'l modelu de representación instauráu nes Cortes de Cádiz, creándose una Diputación provincial al marxe de la Xunta y de cualaquier institución del Antiguu Réxime. Pero esti sistema declinó col güelpe de mayu de 1814 que restableció'l réxime absolutista. De 1814 a 1820 la Xunta foi repuesta, pero'l trieniu lliberal (1820-1823) la derogó, sofriendo vaivenes hasta que finalmente, en 1835, foi abolida, dando pasu a la Diputación Provincial d'Uviéu o Provincia d'Uviéu, propia del nuevu modelu lliberal superador del Antiguu Réxime, tres ser aprobada en 1833 la división alministrativa de Javier de Burgos qu'eliminaba la denomación de Principáu d'Asturies. El Real Decretu de 21 de setiembre de 1835, xunto cola circular de 24 de payares, marca la estinción de la Diputación esistente hasta'l momentu y con ella la de la Xunta Xeneral del Principáu d'Asturies.

Diputaos y grupos parllamentarios

Los diputaos representen al pueblu asturianu y son escoyíos por ésti basándose en trés circunscripciones eleutorales. Gocien d'unos derechos y adquieren unes obligaciones. Tamién esfrutan de ciertes prerrogatives como la inviolabilidá y el fueru especial. Los diputaos agrúpense en grupos parllamentarios.

Cada partíu políticu o coalición eleutoral namás pue constituyir un Grupu Parllamentariu. Los grupos parllamentarios fórmense de la siguiente manera:

• Trés diputados que pertenezan a un mesmu partíu políticu o coalición eleutoral.
• Los diputaos de partíos o coaliciones eleutorales que nun algamen el númberu mínimu puen formar el Grupu Parllamentariu Mestu.
• Los diputaos que se separten del so Grupu Parllamentariu pasen al Grupu Parllamentariu Mestu.

Comisiones

Son grupos de diputaos qu'estudien asuntos que se-yos encomienden y lleven al Plenu de la Xunta Xeneral propuestes o dictámenes. Delles actúen con poder decisoriu, al aprobar resoluciones de calter non llexislativu. Tamién controlen el cumplimientu que fai'l Conseyu de Gobiernu de les mociones y resoluciones de proposiciones non de llei. Intégranles miembros designaos polos grupos parllamentarios nel númberu señaláu pola Mesa una vuelta escuchada la Xunta de Voceros. Tolos grupos tienen drechu a cuntar con un representante como mínimu en cada comisión. Cada comisión tien una Mesa integrada por un Presidente, Vicepresidente y un Secretariu escoyíos ente los sos componentes.

Diputación Permanente

Vista de la Xunta dende la Plaza de la Escandalera.

Ta compuesta polos diputaos qu'escueyen los grupos parllamentarios en proporción a la so importancia numbérica que designa la Mesa tres escuchar a la Xunta de sesiones. La preside'l Presidente de la Xunta Xeneral y la so Mesa ye la de la cámara.

Xunta de Voceros

Ta compuesta polos voceros de los grupos parllamentarios y el Presidente de la Xunta Xeneral. Ente les sos misiones destaquen la determinación del orde del día de les sesiones del Plenu, y la designación del númeru de miembros de les comisiones y la Diputación Permanente. Les sos decisiones son tomaes por votu ponderáu, representando cada voceru tantos votos como diputaos tenga'l so grupu parllamentariu.

Plenu

Ye'l muérganu supremu de la Xunta Xeneral, formando parte d'elli tolos diputaos d'ésta. Los miembros del Conseyu de Gobiernu puen asistir y intervenir nes sesiones independientemente de que seyan tamién diputaos de la Xunta Xeneral.

Detalle del escudu nel aleru de la cúpula del palaciu de la Xunta Xeneral.

La Mesa

Ye'l muérganu rector de la Xunta Xeneral y poseye la so represtación colexada. Compónenla'l Presidente de la Xunta Xeneral, dos vicepresidentes y dos secretarios. Tamién puen designase vocales ascritos qu'asisten con voz y ensin votu a dalgunes de los sos conceyos representado a partíos que nun tengan nengún diputáu nella. Delles de les sos funciones son:

• Ordenar el trabayu.
• Dedicir la tramitación d'esctritos y documentos parllamentarios.
• Ellaborar, diricir y controlar la ececución del presupuestu de la Xunta Xeneral.
• Organizar l'Alministración parllamentaria.

Aconceya covocada pol Presidente de la Xunta Xeneral y los sos miembros escuéyense na sesión constitutiva de la cámara, presidida al aniciu por una Mesa d'edá constituyida pol diputáu eleutu de mayor edá como Presidente asistíu polos dos de menor edá como secretarios.