Xeografía de Chile
Llocalización
Continente América
Rexón América del Sur
Carauterístiques xeográfiques
Superficie 756,102.4 (38º) km²
  748,012.1 (98.93 %) km² (tierra)
  8,090.3 (1.07 %) km² (agua)
Llinia de costa 6,435 km[1]
Puntos estremos
Puntu más baxu Océanu Pacíficu a 0 msnm
Puntu más altu Nevado Ojos del Salado a 6891.3 msnm
Fronteres territoriales
 • Bandera d'Arxentina Arxentina 5,308 km
 • Bandera de Bolivia Bolivia 860 km
 •  Perú 171 km
 
 • Plataforma continental 161,338 km²
 • Zona económica esclusiva 200 M
 • Mar territorial 12 M
[editar datos en Wikidata]
Mapa de Chile tricontinental, incluyida la reclamación antártica.

Chile ye un país allugáu nel hemisferiu sur. Nesti sentíu, el territoriu estremar en Chile continental, Chile insular, subdividíu de la mesma en «Chile insular continental» y «Chile insular oceánicu», y Territoriu Chilenu Antárticu,[2] que la so reclamación territorial ta conxelada d'alcuerdu a lo axustao nel Tratáu Antárticu,[3] del que Chile ye signatario, ensin que la so firma constituya un arrenunciu.

Allugáu nel estremu suroeste d'América del Sur, dientro de la rexón llamada Conu Sur, Chile continental presenta un altu desenvolvimientu llonxitudinal y escasu desenvolvimientu llatitudinal, estendiéndose por 39 graos de llatitú —dende'l puntu tripartitu con Perú y Bolivia hasta les islla Diego Ramírez—, principalmente nel área de llatitúes medies —el Trópicu de Capricorniu crucia'l norte del país—. Chile antárticu allugar nes altes llatitúes australes, dende aproximao los 61° hasta'l Polu Sur xeográficu.

Llendes y fronteres

Cliquea sobre una rexón pa llograr el so relieve topográficu y toponimia.

Chile llinda al norte con Perú, al este con Bolivia y Arxentina, al sur col Polu Sur y al oeste col océanu Pacíficu. Les sos fronteres terrestres totalizan 6339 quilómetros,[4] desglosados de la siguiente manera:

Coles mesmes, Chile tien un cantu costeru de 6435 quilómetros de llargor.[1]

Superficie

Superficie terrestre

  • Chile continental totaliza 755 776,4 km²[5] del territoriu nacional.
  • Chile oceánicu (qu'inclúi «Chile insular continental» —el archipiélagu de Juan Fernández y les islles Desventuraes— y «Chile insular oceánicu» —la isñla de Pascua y la islla Salas y Gómez—) suma 320 km².[5]
  • Chile antárticu tien una superficie de 1 250 257,6 km².[5]
    • Chile continental y oceánicu suman 756 096,4 km², ente que les superficies de Chile continental, oceánicu y antárticu suman 2 006 354 km².

Superficie marítima

  • Mar territorial (12 milles náutiques):
    • Mar territorial de Chile continental y oceánicu toma 120 827 km²:[5]
      • Mar territorial de Chile continental representa 106 707 km².[5]
      • Mar territorial de Chile oceánicu representa 14 120 km².[5]
  • Zona allegante (24 milles náutiques) cubre 131 669 km².[5]
  • Zona económica esclusiva o «mar patrimonial» (200 milles náutiques) tien una superficie total de 3 681 989 km².[6]
  • Plataforma continental, que tien 161 338 km².[6]
  • Mar presencial de Chile (dende la zona económica esclusiva hasta'l meridianu del cantu occidental de la plataforma continental d'islla de Pascua) toma 17 751 361 km².[5]
    • El llargor de mariña del territoriu continental ya islles axacentes suma 83 850 km. [ensin referencies]

Rexones xeográfiques

De norte a sur, Chile suelse estremar en cinco rexones:

  • Norte Grande: Dende l'estremu norte hasta'l ríu Copiapó.
  • Norte Chico: Dende'l ríu Copiapó hasta'l ríu Aconcagua.
  • Zona Central: Dende'l ríu Aconcagua hasta aproximao'l paralelu 38°S.
  • Zona Sur: Dende aproximao'l paralelu 38°S hasta aproximao'l paralelu 43°S.
  • Zona Austral: Dende aproximao'l paralelu 43°S hasta l'estremu sur.

Relieve

Chile allugar a lo llargo d'una zona altamente sísmica y volcánica, perteneciente al Cinturón de fueu del Pacíficu, por cuenta de la subducción de les plaques de Naza y Antártica na placa Suramericana. La parte suramericana del país entiende una llarga y estrecha franxa de tierra na mariña occidental del Conu Sur que s'estiende mayormente dende la ribera sudoriental del océanu Pacíficu hasta la cordal de los Andes, ente los paralelos 17°29'57" S y 56°32' S, a lo llargo de 4270 km.[7] Algama un anchu máximu de 445 km nos 52°21'S, al altor del estrechu de Magallanes, y un anchu mínimu de 90 km en 31°37'S, ente Punta Amolanas y Pasu de la Casa de Piedra.[8]

Mapa topográficu de Chile.
Nevado Ojos del Salado: Vista del visu chilenu dende'l llau arxentín.
Salar de Baltar, desiertu d'Atacama.
Valle del Elqui.
Llombes nel Valle Central.
Parque Nacional Conguillío, zona centro-sur del país.
Glaciar Romanche xunto a la canal Beagle.

A la fin de la Paleozoicu, fai 251 millones d'años, Chile pertenecía al bloque continental denomináu Gondwana. Nun yera más qu'una depresión marina con sedimentos acumulaos qu'empezó a llevantase a finales del Mesozoicu, fai 65 millones d'años, debíu al choque ente les plaques de Naza y Suramericana,[9] dando orixe a la cordal de los Andes. El territoriu sería modeláu por millones d'años más debíu al plegamientu de les roques, configurando l'actual relieve.

El relieve chilenu ta integráu por cuatro «macroformas», alteriaes por múltiples variables que'l territoriu presenta: la Depresión entemedia, que crucia longitudinalmente el país, flanqueada por dos sistemes montascosos que componen cerca del 80 % del territoriu:[10] la cordal de los Andes al esta frontera natural con Bolivia y Arxentina, col so puntu más altu[n 1] asitiáu nel Nevado Ojos del Salado, a 6891,3 msnm,[11] convirtiéndolo nel volcán activu más altu del mundu,[12] na Rexón d'Atacama— y la cordal de la Mariña al oeste —de menor altor con al respective de la de los Andes, col so puntu más altu asitiáu nel cuetu Vicuña Mackenna, a 3114 msnm, asitiáu na sierra Vicuña Mackenna, al sur d'Antofagasta—. Ente'l cordal de la Mariña y el Pacíficu atópase una serie de planicies mariniegues, d'estensión variable, que dexen l'asentamientu de llocalidaes costeres y grandes puertos. Delles zones del territoriu tomen territorios llanos al oriente de los Andes, como les estepes patagónicas y magallánicas, o son pandos d'altor arrodiaes por elevaos gordones montascosos, como'l Altiplanu denomináu Puna d'Atacama.

El Norte Grande ye la zona entendida ente la llende septentrional del país y el paralelu 26° S, tomando los trés primeres rexones del país. Carauterizar pola presencia del desiertu d'Atacama, el de mayor aridez del mundu.[13] El desiertu vese estazáu por quebrades qu'anicien la zona conocida como la pampa del Tamarugal. El cordal de la Mariña ye maciza y cai abruptamente formando'l farellón costeru que reemplaza a les planicies mariniegues, práuticamente ausentes. El cordal de los Andes, estremada en dos y que'l so brazu oriental percuerre Bolivia, tien un altor eleváu y d'importante actividá volcánica, la que dexó la formación del altiplanu andín y d'estructures salines como'l salar d'Atacama, por cuenta de la acumuladura de sedimentos mientres años.

Al sur atopa'l Norte Chico, que s'estiende hasta'l ríu Aconcagua. Los Andes empiecen a menguar la so altitú escontra'l sur y a averase a la mariña, algamando los 90 km de distancia al altor d'Illapel, la zona más angosta del territoriu chilenu.[8] Los dos sistemes montascosos entecrúcense, esaniciando práuticamente la Depresión entemedia. La esistencia de ríos que traviesen el territoriu dexa la formación de valles tresversales, onde se desenvolvió fuertemente l'agricultura nos últimos tiempos, mientres les planicies mariniegues empiecen a ampliase.

La zona Central ye la más habitada del país. Les planicies mariniegues son amplies y dexen l'establecimientu de ciudaes y puertos xunto al Pacíficu, entrín y non el cordal de la Mariña baxa'l so altor. El cordal de los Andes caltién altores cimeros a los 6000 msnm pero empieza amodo a baxar averándose a los 4000 msnm en permediu. La Depresión entemedia remanez convirtiéndose nun fértil valle que dexa'l desenvolvimientu agrícola y l'establecimientu humanu, por cuenta de la acumuladura de sedimentos. Escontra'l sur, el cordal de la Mariña remanez na cordal de Nahuelbuta, mientres los sedimentos glaciales dan orixe a una serie de llagos na zona de la Frontera.

La Patagonia estender dende'l senu de Reloncaví, al altor del paralelu 41° S, escontra'l sur. Mientres la última glaciación, esta zona taba cubierta por xelos que erosionaron fuertemente les estructures del relieve chilenu. Como resultáu d'esto, la Depresión entemedia fundir nel mar, mientres el cordal de la Mariña anicia una serie d'archipiélagos, como'l de Chiloé y el de los Chonos, hasta sumir na península de Taitao, nel paralelu 47° S. El cordal de los Andes pierde altor y la erosión producida pola aición de los glaciares anició fiordos. N'Andar patagónicos destácase, amás, la presencia de grandes mases de xelu conocíes como campos de xelu que correspuenden a les mayores reserves d'agua del Hemisferiu Sur fora de L'Antártida.[14]

A partir del golfu de Penas, el cordal de los Andes estremar en dos seiciones. Per un sitiu, el cordal Patagónica Insular que cuerre xunto al océanu Pacíficu, con altores que bordien los 1000 msnm, conforma l'entrevesgáu archipiélagu Patagónico, con unu de los climes más feroces del planeta. Per otru llau, la seición oriental de los Andes da llugar a Andar Patagónicos, un estensu grupu de montes de caprichoses formes que s'atopen ente les más conocíes del mundu pa la esguilada en roca; ente ellos tán el monte Fitz Roy y les mítiques torres del Paine, con cumes que superen los 3000 msnm. Más al sur, andar Patagónicos pierden altor relativu y bazcuyen en redol a los 1500 msnm cerca de la mariña norte del estrechu de Magallanes, onde se somorguien totalmente nel cabu Froward para depués remanecer con altores significativos na islla Grande de Tierra del Fueu onde reciben el nome de cordal Darwin, que supera los 2500 msnm y toma una orientación este oeste, distinta de la que tien nel restu del continente. Cabo notar que gran parte de los Andes Patagónicos, ente los paralelos 52° y 54° cuerren puramente en territoriu chilenu y nun tán na frontera con Arxentina.

El cordal de los Andes, al igual que primeramente lo fixo'l cordal de la Mariña, empieza a desmembrarse nel océanu aniciando una tremera d'islles y castros, situación qu'aumenta nel archipiélagu de Tierra del Fueu, onde un cientu d'islles montascoses representen los últimos esbozos del macizu andín, hasta desparecer nél, fundiéndose al este de la islla de los Estaos y remaneciendo nel arcu de les Antilles Australes y depués na península Antártica, onde se-y denomina Antartandes, nel Territoriu Chilenu Antárticu, que s'estiende ente los meridianos 53° O y 90° W.[2]

Al este del cordal de los Andes, en dellos puntos de la zona Austral chilena, preséntase la pampa patagónica o estepa magallánica, que presenta una continuidá xeográfica de la patagonia Arxentina, formada principalmente por terraces aluviales y glaciares que van baxando en direición al Atlánticu. Esta parte del territoriu chilenu atópase totalmente al oriente de los Andes, al contrariu del restu del país. La pampa patagónica ye una estructura sedimentaria muncho más antigua que los Andes y por ello foi erosionada pol vientu y l'aición glaciar, dexando na so mayor parte relieves llanos con delles sierres y conxuntos montascosos de non más de 1500 msnm. La pampa patagónica ye travesada pol estrechu de Magallanes, pero sigue desenvolviéndose na parte norte de Tierra del Fueu.

Nel mediu del océanu Pacíficu, el país tien soberanía sobre diverses islles d'orixe volcánicu, conocíes en xunto como Chile Insular. D'elles, destáquense'l archipiélagu de Juan Fernández y la islla de Pascua, la que s'atopa na zona de quebra ente la placa de Naza y la placa Pacífica, conocida como dorsal del Pacíficu Oriental.

Climatoloxía

imáxenes satelitales del Conu Sur mes a mes.
Vista del océanu Pacíficu, unu de los principales factores climáticos del país. La fría corriente de Humboldt produz un descensu de les temperatures a lo llargo del país, lo que dexa'l desenvolvimientu humanu nes mariñes. Cuando les temperatures del Pacíficu aumenten por cuenta de la corriente del Neñu, produzse un sópitu aumentu nes precipitaciones que causen graves hinchentes nel país.

L'amplitú llatitudinal de Chile —que toma casi 40 graos—, el so relieve y la influyencia del océanu son los principales factores qu'espliquen la variedá climática del país.[8] Mientres la cordal de los Andes regula'l pasu de mases d'aire —torgando l'accesu de vientos dende les pampes arxentines escontra'l territoriu chilenu y la influyencia marítima escontra l'aguada oriental—, la fría corriente de Humboldt produz un descensu de les temperatures a lo llargo de la mariña —l'aumentu na so temperatura por cuenta d'El Neñu xenera sicasí fuertes agües ya hinchentes en Chile—.[15][16]

Na zona del Norte Grande, esiste un clima desértico, con escases precipitaciones. Les temperatures tienen leves variaciones a lo llargo del añu, calteniéndose en permediu en redol a los 20 °C. Nes zones costeres preséntase abondosa nubosidad conocida como camanchaca, ente que nes zones interiores la oscilación térmica ye alta con nulu mugor y ausencia de nubes, lo que dexó la instalación de grandes observatorios na zona.[17][18] Na zona del altiplanu, les temperatures baxen debíu al efeuto de l'altitú creando un clima estepárico fríu carauterizáu por agües en branu, conocíes como iviernu altiplánico. Na zona del Norte Chico, esiste un clima estepárico templáu o semiárido que sirve como transición a climes más fríos escontra'l sur. Les precipitaciones son irregulares y concéntrense en iviernu.

A partir del valle del Aconcagua al sur, el clima mediterraneu apodera tola zona Central, salvo los altos visos del cordal de los Andes, de clima fríu por efeutu del altor. Los cuatro estaciones tán claramente marcaes, con un branu seco y templao y un iviernu lluvioso y frío. La zona costera presenta temperatures regulaes pol efeutu marítimu, entrín y non les zones interiores presenten una alta oscilación térmica pos el cordal de la Mariña actúa como biombu climáticu. En Santiago, les temperatures promedian los 20 °C pel branu (xineru), con estremes de 36 °C, y los 8 °C pel hibiernu (xunu), con estremes de -2 °C, con años nevosos como 2005 y 2007.

Les agües aumenten na zona Sur, que presenta un clima marítimu lluviosu ente La Araucanía y la mariña d'Aysén. Na zona Austral desenvuélvese un clima estepárico fríu, carauterizáu por una gran amplitú térmica, baxes temperatures y un amenorgamientu de la pluviosidá que se presenta pel hibiernu, xeneralmente en forma de nieve. De la mesma, nel Territoriu Chilenu Antárticu, predomina'l clima polar.

En Chile insular, el clima ye fuertemente afeutáu pol efeutu enfriador del océanu. La islla de Pascua presenta un clima subtropical, con una media de 1138 mm añales de precipitaciones distribuyíes mientres l'añu.

Corriente de Humboldt

Ye una corriente oceánica fría que se mueve escontra'l norte a lo llargo de la mariña de Chile activada pol réxime de vientu predominante nel cantu oriental del anticiclón subtropical del Pacíficu, que se caracteriza por un componente dende'l sur. Modifica les temperatures nel norte del territoriu chilenu faciendo que sían más fríes de lo que correspuende por llatitú.

Hidroloxía

Río Blanco, zona de Palena.
Llagu Chungará y volcán Parinacota.

Por cuenta de les carauterístiques del territoriu, Chile ta xeneralmente cruciáu per diversu ríos de curtiu llargor, torrentosos y d'escasu caudal,[8] qu'escurren comúnmente dende la cordal de los Andes escontra l'océanu Pacíficu en sentíu Este Oeste.

Pola mor del desiertu, na zona del Norte Grande solo esisten curties quebraes de calter endorreico y el ríu Loa, el más llargu del país con 440 km.[19] Na zona del altiplanu, atópense les zones de los bofedales qu'anicien el llagu Chungará, allugáu a 4500 msnm, y los ríos Lauca, compartíu con Bolivia, y Lluta.

Nel centru-norte del país aumenta'l númberu de ríos que formen valles d'importancia agrícola, destacar l'Elqui con 75 km[19] de llargor, l'Aconcagua con 142 km, el Maipo con 250 km[19] y el so afluente, el Mapocho con 110 km, y el Maule con 240 km. Los sos caudales proceden principalmente de los destemples cordilleranos nel branu y de les agües mientres l'iviernu. Los llagos d'importancia d'esta zona son l'artificial Rapel, el Colbún, la llaguna del Maule y la llaguna d'El Llábanu.

Lago Xeneral Carrera, el mayor del país.

Escontra'l sur, el ríu Biobío flúi a lo llargo de 380 km, percorriendo un centenar de poblaos al pie de los sos múltiples afluentes y alimentando importantes centrales hidroeléctriques qu'abastecen a gran parte de la población del país. Otros ríos d'importancia son el Cautín-Imperial, con 230 km de llargor,[20] y el Toltén, con 231 km, onde desagua el llagu Villarrica, el primeru de los diversos llagos cordilleranos qu'esisten nes rexones de La Araucanía, Los Ríos y Los Lagos. Tamién son importantes el sistema de los Siete Lago, el Ranco, el Puyehue, el Rupanco, el Tolos Santos y el Llanquihue, el segundu mayor llagu del país con 860 km².

Glaciar Pío XI (o Brüggen), el más llargu del hemisferiu sur fora de L'Antártida.

Na zona patagónica, los ríos son de menor valumbu pero d'un fuerte caudal, como'l Futaleufú, el Palena, con 240 km[19] de llargor, el Baker, con 370 km,[19] y el Pascua, con 62 km.[19] Salvo'l llagu Presidente Ríos y la llaguna de San Rafael, los llagos atópense xunto a la llende internacional, polo que son compartíos con Arxentina'l Xeneral Carrera, el mayor del país con 978,12 km² en territoriu chilenu;[21] el Cochrane, el Dickson, l'O'Higgins, el más fondu d'América y el quintu del mundu con 836 metros;[22] el Palena y el Fagnano, en Tierra del Fueu.

N'Andar patagónicos, esisten grandes mases de xelu conocíes como campos de xelu qu'ostenten récores nel hemisferiu sur solo superaos pola Antártida: les mayores reserves d'agua duce[23] y el más llargu glaciar, el Pío XI (o Brüggen),[24] unu de los munchos de la rexón.

Recursos naturales

Mapa qu'amuesa les antípodes de Chile incluyendo reclamación antártica.

En Chile destáquense les mines, principalmente na zona norte y en menor midida na zona central. Los recursos forestales alcontrar na metá sur del territoriu americanu. Los recursos del mar son d'enorme importancia, siendo la biomasa de les agües territoriales y de la zona económica esclusiva de gran bayura. Amás, na Zona Austral de Chile pueden atopase xacimientos de petroleu, siendo ésti un gran recursu pal país en tiempos futuros.

Usu del suelo

  • tierra cultivable: 13 %.
  • camperes permanentes: 18 %.
  • montes nativos: 15 %.
  • otros usos: 55 % (establecíu en 1993).
  • tierra irrigada: 12.650 km² (establecíu en 1993).

Antípodes

Gran parte de les antípodes de Chile tán en China —dende Arica y Tarapacá (antipodal a Hainan) a Los Lagos; Santiago (más precisamente Rancagua) ye aproximao antipodal a l'antigua ciudá china de Xi'an, ente que Valdivia ye opuesta a Wuhai—. Dende Chiloé a la Islla Wellington, Chile ye antipodal a Mongolia, incluyida la capital Ulan Bator, ente que el Estrechu de Magallanes y Tierra del Fueu correspuenden al sur de Siberia y al llagu Baikal, con Puerto Natales antipodal a Ulan Ude, la capital de la república rusa de Buriatia. Islla de Pascua tien les sos antípodes nel oeste de Rayastán, India.

Ver tamién

  • Montes de Chile
  • Volcanes de Chile
  • Islles de Chile
  • Llagos de Chile
  • Ríos de Chile

Notes

  1. ↑ El monte más altu íntegramente allugada dientro de territoriu chilenu ye'l volcán Pular de 6233 msnm.

Referencies

  1. 1 2 Central Intelligence Agency (CIA) (2011). «Coastline» (n'inglés). The World Factbook. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2060.html#ci. Consultáu'l 30 d'abril de 2011.
  2. 1 2 Ministeriu de Rellaciones Esteriores (21 de xunu de 1955). «Decreto 1747 de 1955 del Ministeriu de Rellaciones Esteriores». Consultáu'l 20 de marzu de 2011.
  3. ↑ «Tratáu Antárticu». www.ats.aq (1 d'avientu de 1959). Consultáu'l 20 de marzu de 2011.
  4. 1 2 3 4 5 Central Intelligence Agency (CIA) (2011). «Land Boundaries» (n'inglés). CIA - The World Factbook. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2096.html#ci. Consultáu'l 1 de mayu de 2011.
  5. 1 2 3 4 5 6 7 8 Institutu Xeográficu Militar (IGM) (2008). «VIII Chile: Unidá», Atles Mundial. Santiago: Institutu Xeográficu Militar (IGM), páx. 120. ISBN 956-202-068-1.
  6. 1 2 Sea Around Us Project (s/f). «Exclusive Economic Zones (EEZ)» (inglés). seaaroundus.org. Archiváu dende l'orixinal, el 22 de marzu de 2011. Consultáu'l 24 de marzu de 2011. «EEZ area (shelf area) of: Chile 2,009,299 (160,916) km², Desventuraes Isl. 449,805 (31) km², Easter Isl. 720,395 (69) km², J. Fernandez, Felix and Ambrosio Isl. 502,490 (322) km²»
  7. ↑ (1994) «Geography», Hudson, Rex A.: Chile: A Country Study (n'inglés). Washington D.C.: GPO for The Library of Congress.
  8. 1 2 3 4 Institutu Nacional d'Estadístiques, INE (ochobre de 2006). «Compendio estadísticu 2006». www.ine.cl. Consultáu'l 29 de payares de 2007.
  9. ↑ McGuire, Kelly (8 d'abril de 2004). «Tectonics of South America: Chile Triple Junction» (inglés). www.nsm.buffalo.edu. Consultáu'l 23 de xineru de 2012.
  10. ↑ «Los 6000's de Chile - El país de los montes». www.los6000dechile.cl (s/f). Archiváu dende l'orixinal, el 26 de payares de 2015. Consultáu'l 9 de marzu de 2011.
  11. ↑ «Nevado Ojos del Salado-Cara Norte/North Face». www.los6000dechile.cl (s/f). Archiváu dende l'orixinal, el 26 de payares de 2015. Consultáu'l 9 de marzu de 2011.
  12. ↑ Turrel, Marc, y Jorge Velasco (18 de mayu de 2007). «Ojo del Saláu, el volcán más altu del mundu». Desnivel.com. Archiváu dende l'orixinal, el 15 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 20 de xunetu de 2008.
  13. ↑ Bolívar Manaut, Lluna (27 de payares de 2006). «A arrayadura de sol, bona ye l'agua». Deutsche Welle. Consultáu'l 22 de xunetu de 2011.
  14. ↑ Revista Ercilla (7 d'abril de 2008). «Campu de Xelu Patagónico Sur: ¿qué ye, que tierres escaecíes?». Consultáu'l 20 de xunetu de 2008.
  15. ↑ Poblete, Verónica, Marcelo Cánepa y Arnoldo Ortiz (2000). «Chile - Panorama del País: Desastres Naturales - Hinchentes y Seques». www.rlc.fao.org. Archiváu dende l'orixinal, el 24 de xunetu de 2011. Consultáu'l 16 de xunu de 2011.
  16. ↑ Urrutia de Hazbún, Rosa, y Carlos Lanza Lazcano (1993). Catástrofes en Chile: 1541-1992. Santiago: La Noria.
  17. ↑ European Southern Observatory (ESO) (s/f). «Observatoriu Paranal». www.eso.cl. Consultáu'l 4 d'avientu de 2011.
  18. ↑ European Southern Observatory (ESO) (s/f). «ALMA». www.eso.cl. Consultáu'l 4 d'avientu de 2011.
  19. 1 2 3 4 5 6 Niemeyer, Hans, y Pilar Cereceda (1983). «Hidrografía». Xeografía de Chile (Santiago: Institutu Xeográficu Militar) 8.
  20. ↑ Direición Xeneral d'Obres (Avientu de 2004). «Diagnósticu y clasificación de los cursos y cuerpos d'agua según oxetivos calidable: Cuenca del ríu Imperial». www.sinia.cl. Consultáu'l 24 de xunu de 2012.
  21. ↑ Muñoz, María Dolores, Leonel Pérez, Rodrigo Sanhueza, Roberto Urrutia y Adriano Rovira (Avientu de 2006). «Los paisaxes de l'agua na cuenca del ríu Baker: bases conceptuales pa la so valoración integral». Revista de geografía Norte Grande (36):  páxs. 31-48. ISSN 0718-3402. http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0718-34022006000200002&lng=es&nrm=iso. Consultáu'l 22 de mayu de 2012.
  22. ↑ Centro d'Estudios Científicos (CECS) (2010). «quintu-mas-fondu-del mundu Determinen que llagu O'Higgins ye'l quintu más fondu del mundu». www.cecs.cl. Consultáu'l 23 de mayu de 2012.
  23. ↑ Revista Ercilla (7 d'abril de 2008). «Campu de Xelu Patagónico Sur: ¿qué ye, que tierres escaecíes?». www.ercilla.cl. Consultáu'l 20 de xunetu de 2008.
  24. ↑ Llaboratoriu de Glacioloxía (s/f). «Glacier inventory - Table 1» (inglés). www.glaciologia.cl. Archiváu dende l'orixinal, el 24 de marzu de 2012. Consultáu'l 21 de mayu de 2012.

Bibliografía

  • Benoit Contesse, Iván (2005). Xeografía de Chile. Tomu VII. Santiago de Chile: COPESA. ISBN 956-7300-14-3

Enllaces esternos

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.