Mocedá y primeros años

Jaruzelski formaba parte d'una familia d'orixe noble que baxa del caballeru Ślepowron (d'onde proceden les sos armes: el blasón «Ślepowron»), a la qu'en 1224 el príncipe Conrad de Mazovie da les tierres de Jeruzale (más tarde llamaes Jaruzele) en pagu pola so participación nes guerres contra la tribu pagana de los sudavos. El güelu del xeneral, igualmente llamáu Wojciech (llatinizáu, Adalbert), tomó parte na insurrección de xineru de 1863, siendo deportáu a Siberia pol Imperiu Rusu, que naquella dómina controlaba Polonia. Condergáu a 12 años de prisión, tornó tres 8 gracies a una amnistía del zar. El padre del xeneral intervieno como voluntariu na Guerra Polacu-Soviética de 1920.

El 10 de setiembre de 1939, fuxendo del meyora de la Wehrmacht, la familia Jaruzelski toma camín escontra l'este. El 17 de setiembre, mientres l'Exércitu Coloráu entraba en Polonia, la familia (que s'abelugara nuna granxa en Jagnieszczyce, pela redolada del la villa de Lida) da media vuelta pa escapar de les tropes soviétiques y empónse esta vegada escontra l'oeste. Los Jaruzelski son testigos de los duros combates de Dereczyn y, en travesando'l ríu Niemen, de la batalla pela ciudá de Grodno. Por bien poco escapen a los blindaos soviéticos y el 23 de setiembre crucien la frontera con Lituania, onde atopen abellugu.

Al ser ocupada Lituania pol Exércitu Coloráu en 1940 y p'evitar la deportación, el padre de Wojciech Jaruzelski solicita a les autoridaes la ciudadanía soviética. El 14 de xunu de 1941 (una selmana antes del ataque alemán), los Jaruzelski son deteníos pola NKVD, que -yos confisca 99 marcos alemanes, 3 rublos imperiales d'oru, un cuchiellu finlandés con vaina y un aparatu Kodak.

Tresportada nun camión, la familia ye llueu separada (los fíos queden cola madre, ente que'l padre viaxa nun tresporte distintu). En vagones de ganáu, Wojciech Jaruzelski ye unviáu xunto cola so madre y la so hermana a los montes de macizu d'Altái. Dempués de pasar por Omsk y Novosibirsk, los Jaruzelski realcontrar na aldega de Turatchak, a 180 quilómetros de Biysk. P'atender les necesidaes de la familia n'ausencia del so padre (la so madre cai enferma rápido), el mozu Wojciech Jaruzelski trabaya cortando árboles na taiga. Lliberáu pola amnistía de los polacos por cuenta de los Alcuerdos de Sikorski-Maiskila roblaos en Londres, el padre de Wojciech llega a Biysk, onde Wojciech y la so madre espérenlu, en refugando fuxir de Turatchak en xineru de 1942. El padre intenta apuntar al so nuevu fíu nel nuevu Exércitu Popular Polacu, formáu na URSS pol xeneral Anders, pero zarapicar col refugu de les autoridaes. El 4 de xunu de 1942 el padre de Wojciech Jaruzelski muerre de disentería en Biysk. Va Ser soterráu nel campusantu local.

Carrera política y militar

En 1943 Wojciech Jaruzelski apúntase como aspirante nel Exércitu de la República Popular Polaca. En 1947 convertir en miembru del Partíu Obreru Polacu, el partíu comunista gobernante. Fai rápido carrera: ye nomáu coronel en 1953, xeneral en 1956, direutor políticu del Exércitu en 1960 y xefe del Estáu Mayor en 1965.

Ye nomáu Ministru de Defensa en 1968, dempués miembru suplente y depués de plenu derechu del Politburó polacu a principios de la década de 1970. Foi responsable de la introducción de la Llei Marcial en 1981, mientres que la so vixencia atribuyir al entós Gobiernu comunista la muerte de más de 250 persones y alredor de 10.000 deteníos y presos políticos, más un númberu indetermináu de sumíos y miles de exiliaos.^{[ensin referencies]}

Foi nomáu Primer Ministru de Polonia el 10 de febreru de 1981, cargu qu'ostentó hasta 1985. Ante la popularidá creciente del sindicatu católicu Solidarność y del so líder Lech Wałęsa, impon el 13 d'avientu de 1981 l'estáu de sitiu. Ocupó'l cargu de Presidente del Conseyu d'Estáu (xefe del Estáu polacu) ente 1985 y 1989, según el cargu de Presidente de Polonia ente 1989 y 1990.

Últimos años

El 31 de marzu de 2006 el xeneral Jaruzelski foi acusáu de crime comunista y condergáu a 8 años de prisión por enllantar la Llei Marcial en 1981, pero nun cumplió condena por razones d'edá.^[11] Vivió en Varsovia hasta'l so fallecimientu'l 25 de mayu de 2014.