Fiestes de San Bartolomé

Celébrense en redol al día del patrón del pueblu, que ye'l 24 d'agostu y fueron declaraes d'Interés Turísticu Rexonal dende l'añu 1990. La so duración suel ser d'unos 5 ó 6 díes.

Nelles destaquen "los encierres" de reses bravos (encierrillos a les 8 de la mañana y encierres a partir de les 7 de la tarde). Los encierres llevar a cabu na plaza y nun circuitu de cais que se conoz como "el percorríu". Tamién hai, cada añu, un encierre nel campu.

A lo llargo del "percorríu" ye onde s'atopen gran parte de les "peñes", que son la otra gran institución de les fiestes. Impresiona l'ambiente que xeneren les más de 45 peñes esistentes.

Fiesta de l'Artesanía y productos de la tierra

Celébrase a mediaos d'agostu, y consiste nun mercáu castellanu, como los que se celebraben a principios de sieglu XX, con gran asistencia de comerciantes y cola collaboración de tolos vecinos.

Completar con actuaciones d'animación de cai y de música castellana, y con degustación de la famosa "cecina de Villarramiel" y de la "tobera" (caldereta de carne de caballu).

Romería de les Congoxes

Celébrase'l tercer fin de selmana de setiembre. Esi día, cada añu, una familia del pueblu ye "mayordomu de la Romería" y encárgase de los sos preparativos.

Fiesta de San Marcos

Celébrense'l 25 d'abril y lo más típico son los sos "meriendes de San Marcos", nes que s'oficiar un especial cultu culinariu a los cascoxos.

Fundación y Edá Media

A mediaos del sieglu X el noble alavés Herramel Álvarez, fíu d'Álvaro Herraméliz y de Sancha de Pamplona, que s'atopaba enfrentáu al so padrastru'l conde castellanu Fernán González, abellugar na corte lleonesa, onde'l rei Sancho I, el so primu, concedió-y una serie de tierres pa ser repoblaes. Nelles funda una villa a la que da'l so nome "Villa Herramel". (Anque nun hai una fecha cierta, por alcuerdu de los espertos, celebróse'l so milenariu los díes 24 y 25 de setiembre de 1955)

La villa, que depués se llamaría Villarramiel, permaneció en poder d'esta familia hasta la muerte de María Álvarez, postrera del fonduxe, que dexa al pueblu 1.338 obraes de tierra.

Nel llibru Magüetu de les Behetrías figura como behetría de Juan Alfonso de Alburquerque quien, xunto cola so muyer Isabel Téllez de Meneses, yera señor solariego de les cercanes llocalidaes de Meneses, Ampudia y Torremormojón, y coles mesmes de les behetrías de Capillas, Castromocho, Fuentes de Nava, Becerril de Campos y Frechilla. (La recaldación por alcabalas en 1477 xubió a 33.500 maravedies)

Edá Moderna

Dende siempres Villarramiel estremóse pola so actividá de curtido, lo que los sirvió por que los Reis Católicos concedieren a la villa'l privilexu de poder esaminar y otorgar el títulu de “maestru” de carda, peñe y xastre, valedero pa tol reinu. (La pujanza económica de la villa fizo que les recaldaciones por alcabalas aumentaren a 126.812 maravedies en 1514, amontándose adulces hasta algamar los 142.000 maravedies en 1529)

Mientres a la guerra de les Comunidaes, a pesar de ser pueblu de realengu, nun tardó en sumase a la revolución castellana con homes y dineru, quiciabes movíos pol escesu de tributos que pagaben. Tres el trunfu de les tropes reales, en Villalar, tuvo que faer frente a los gastos de avituallamiento y agospiamientu del exércitu unviáu pa espulsar a los franceses de Navarra, al igual qu'otros pueblos de la contorna.

En 1592 Felipe II, a pesar de la confirmación fecha en 1581 por el mesmu rei de ser Villarramiel villa de behetría, crea'l marquesáu de Frechilla y Villarramiel, que dona a Duarte de Braganza en cumplimientu de la promesa fecha nel momentu de l'anexón de la Corona Portuguesa a España. Tamién s'apoderó de los bienes propios del conceyu, vendiéndolos en pública puya. Más tarde, el so fíu Felipe III, en ganando la llocalidá'l pleitu puestu ante'l Conceyu de Facienda, tuvo que devolvelos.

El día de les Candeles de 1776 foi tráxicu pa la llocalidá, al esbarrumbase la torre de piedra de la ilesia de San Miguel sobre los fieles que s'atopaben nel so interior, perdiendo la vida más de cien vecinos.

Edá Contemporánea

La Guerra de la Independencia afectó a la villa principalmente nel aspeutu económicu, al trate obligada a vender los bienes propios pa pagar les contribuciones de guerra.

Antigües "puertes"

Al igual qu'otres llocalidaes cercanes, el so casu urbanu tuvo arrodiáu d'una fráxil cerca de tapial, que se caltuvo hasta bien entráu'l sieglu XVIII. Güei namái queden unos pocos datos como alcordanza de la so esistencia. Tuvo delles puertes, que daben al campu, siendo la principal la conocida como vieya de Santa María o, cenciellamente, puerta de Santa María, asitiada na cai que dende'l Corru conduz a la ilesia del mesmu nome y que se emplazaba extramuros de la villa, cercana a la muralla que llegaba hasta'l regueru de Santa María. Tamién se conoz el nome d'otra de les puertes, la puerta de San Miguel el Viejo, que daba salida a l'actual carretera que xune Palencia con Villalón. Ye probable qu'esistiera otra que dexara l'accesu a la sumida ilesia de San Salvador, coles mesmes asitiada fora de la cerca, nel güei conocíu como Corrín de San Salvador.

Edificios relixosos

• La ilesia de San Miguel, que s'empezó a construyir nel añu 1560 pero que, tres el desastre de 1776, tuvo que ser casi totalmente reconstruyida n'estilu neoclásicu, con tres naves con pilastres y bóbedas d'aresta. Solo salvóse del desastre la fachada principal orixinal, qu'entá güei subsiste y conozse como la "Cantería", n'estilu renacentista, dientro de les clasificaes como "fachaes-retablo". Nel so interior atopa un retablu d'estilu neoclásicu y una pila bautismal del sieglu XVI.

Fundimientu y reconstrucción de la Ilesia de San Miguel. El tráxicu esbarrumbamientu de l'alta torre de piedra de la ilesia, llevantada hacia 1610 por Diego de Praves, mandada faer pol obispu de Palencia don Felipe de Tassis y Acuña, asocedió'l 2 de febreru de 1776, cuando enllenaba'l templu un ensame de fieles. La cayida d'una parte de la torre arruinó una zona de la cubrición y produció nel actu 106 víctimes, de les que más de dos tercios yeren muyeres. Les causes que al paecer producieron dicha catástrofe según el llicenciáu don Francisco Coloráu González, abogáu de los Reales Conseyos, mentar nun informe de 15 de mayu de 1776 :” aquel iviernu foi abundantísimo n'agües y nel que s'esperimentaron munches traxedies”, aludiendo al casu de Villarramiel. Formóse un procesu xudicial contra'l mayordomu de la fábrica de la ilesia y dos maestros canteros de Ruseco pero nun se sabe a día de güei qu'asocedió col procesu yá que se perdió. L'arquiteutu mayor d'obres y fontes” de Madrid, don Ventura Rodríguez foi l'encargáu d'esta reconstrucción por voluntá del rei Carlos III. La construcción de la nueva ilesia foi lenta, tardóse años n'empezar los trabayos de reconstrucción y solo consten datos del so finalización antes de 1797. Aprovecháronse los cimientos de la ilesia fundida y pudo salvase la fachada principal – “Cantería” – que s'incorporó a la nueva ilesia, de tres naves, de lladriyu, y de menor altor que l'anterior.

• La ilesia de Santa María, amuesa del mestizaje ente diversos estilos: base gótica, torre mudéxar asitiada sobre murios de piedra, portada renacentista y un retablu barrocu qu'inclúi un sagrariu policromado del s. XVI. Esta ilesia ta allugada nel barriu en redol al cual, según los espertos, tuvo d'asitiase nel so día l'antigua judería.
• La ermita de les Congoxes, del s. XVII, n'estilu barrocu y dedicada a la Nuesa Señora de les Congoxes, de gran veneración en tol pueblu. Nel so interior pueden apreciase dos retablos d'estilu rococó del sieglu XVIII y otru salomónicu.

Otros edificios

• Esisten un total de 16 palombares nel conceyu, representando unu de los iconos de la edificación nes tierres castellanes. Ta, construyíos n'adobe y tapial y atópense en bien distintos estaos de caltenimientu.
• El Hospital Doña Blasa, güei convertíu en residencia de vieyos.
• Diverses cases notables, que representen la rellumanza de la burguesía de finales del XIX y principios del XX. Nelles destaquen, sobremanera, los trabayos de forxa de les sos balconaes y les sos ellaboraes rejerías. Dellos exemplos d'estes cases son les que se conocen como la casa Melero, la casa de les verjas, ...