Vidayanes
Alministración
País	España
Autonomía	Castiella y Lleón
Provincia	provincia de Zamora
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcaldesa de Vidayanes (es)	Alejandra Abdo Quesada
Nome oficial	Vidayanes (es)[1]
Códigu postal	49135
Xeografía
Coordenaes	41°54′30″N 5°34′30″W / 41.908333333333°N 5.575°O / 41.908333333333; -5.575
Vidayanes Vidayanes (España)
Superficie	12.49 km²
Altitú	704 m[2]
Llenda con	Revellinos de Campos, San Agustín del Pozo, Barcial del Barco, Villanueva de Azoague y San Esteban del Molar
Demografía
Población	82 hab. (2023) - 45 homes (2019) - 40 muyeres (2019)
Porcentaxe	0% de provincia de Zamora 0% de Castiella y Lleón 0% de España
Densidá	6,57 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00

Vidayanes ye una llocalidá y conceyu español de la provincia de Zamora, na comunidá autónoma de Castiella y Llión.^[3]

La totalidá del so términu municipal intégrase dientro de la ZEPA Penillanuras-Campos Sur.

Topónimu

El nome de Vidayanes ye, a xuiciu de Riesco Chueca, d'orixe personal. Asina, apaez rexistráu como Vidoyañez nel sieglu XVI. Sicasí, les cites anteriores son diverses: Uidaianez y Vidaianes (nel añu 1182 en documentación del Monesteriu de Moreruela), Uidaianes (1184 nel de Sahagún), Vidaianes, Vidagenos, «villa que ye ente Castrogonçalo y la Llamprea» (1139 en documentos de la Orde de San Juan), Vidalenes (1151), Uidallanes (1155 en documentación de Eslonza), Uidaianes (1182), Vidoyanez, Vidallanes o Videianes (1223 y 1310 en documentación catedralicia de Astorga), Vidaianes, Vidallanes (1233, Orde de San Juan). «Vidallanes [tamién Vidalanes], que est in territoriu de Lampreana et inter Fortugnolla et Villanova» (1128 Orde de San Juan), Carreuidaianes [= camín a Uidaianes], paraxa en Revellinos (1458 en documentación del monesteriu de Villalobos). En Astorga: villa de Veiga et Vidalianes.

Tamién hai una serie d'apellíos toponímicos rellacionaos con esti nome. Asina, en documentación del Prioratu de San Marcos de Llión recuéyese Pelagius de Uilladanes = Pelagius Uidamanes (1206, 1207), Petro Uidaianes (1221). Tamién, nuna cita en gallegu del monesteriu de Sobrado, la interesante forma Uidalais (1199).

Asina, Riesco Chueca propón una forma genitiva (villa), sobre l'antropónimu Vitalianus, desenvolvimientu del bien frecuente nome personal Vitalis. Trátase d'una palatalización de l ante yod, que daría una llateral [ll], pero qu'a diferencia de la evolución posterior en castellán a fricativa prepalatal sonora, reaxustada depués como velar /x/ (Āliu > ayu, folia > foja, palea > paya, muliere > muyer), asimilaríase, nel sistema consonánticu lleonés, a una palatal central. Esisten precedentes onomásticos recoyíos na documentación de la Catedral de Llión: Xunto al Esla, un testigu Uitalianus, presbyter (941); Bitaliano (986); Tamién na zona de Santiago una uillam Uitaliani (899). Un Vitalian Cebrianez personero del Arzobispu de Tarragona, na Historia d'España d'Alfonsu X (ca. 1270). Vitalia, nome de muyer (nos archivos catedraliciu de Llión y monásticu de Sahagún de los años 908 y 954 respeutivamente). N'Asturies, un topónimu Vidayán sería del mesmu orixe, y quiciabes tamién lo sían les aldegues de Vidalén (Montederramo, Ourense) o Vidallón (en Folgoso do Courel, Llugo), siendo esta postrera probablemente l'aldega documentada Uitalion documentada nel añu 1002. ^[4]

Historia

Anque la presencia humana na zona ta íntimamente amestada a la esplotación que los romanos fixeron del sal, nun ta documentada la esistencia de Vidayanes hasta'l procesu repoblador lleváu a cabu polos reis de Llión na Edá Media, cuando foi repoblada la llocalidá, que nel sieglu XII apaez documentada indistintamente como Vidaianes, Vidagenos, Uidaianes, Uidallanes, Vidalenes, Uidaianes o Vidallanes.

El llugar perteneció primeramente a la encomienda de Benavente de la Orde de San Juan, a la cual foi vencida pol rei Fernandu II de Llión nel añu 1174. Sicasí, darréu Vidayanes foi integráu na alfoz de Villafáfila, tal que s'atestigua en 1310, cuando se recueye la dependencia de Vidayanes del "Cillero de Villafáfila".^[5]

Yá nel sieglu XIX, la división territorial d'España en 1833 encuadró a Vidayanes na provincia de Zamora, dientro de la Rexón Lleonesa, que, como toles rexones españoles de la dómina, escarecía de competencies alministratives.^[6] Tres la constitución de 1978, esti conceyu pasó a formar parte en 1983 de la comunidá autónoma de Castiella y Llión, en cuantes que pertenecíen a la provincia de Zamora.^[7]

Demografía

Gráfica d'evolución demográfica de Vidayanes ente 1900 y 2017

Fonte: Institutu Nacional d'Estadística d'España - Ellaboración gráfica por Wikipedia.

Monumentos

• Ilesia de San Xuan Bautista. Construyida nel sieglu XII n'estilu románicu. Llama l'atención la so robusta torre y a lo cimero de la puerta puede vese un escudu de la Orde de San Juan, a la cual foi dexar la llocalidá nel añu 1174 por Fernandu II de Llión. El templu contién induldables elementos d'interés, como l'arrogante artesonado de la nave principal, y una armadura ochavada que combina traces mudéxares ya influencies renacentistes (sieglu XVI). Nel testeru afaya l'escudu d'armes del bailío de la Orde Fray Pedro de Cárdenas (sieglu XVI). Destaca tamién l'arcu triunfal apuntáu, cubiertu totalmente d'unes ellaboraes pintures murales, afayaes al retirase les numberoses capes de cal que les cubrir.

• Palombares. Llevántense aisllaos pela redolada de la llocalidá en gran númberu, habiéndolos de distintes formes, destacando ente toos ellos unu rectangular pola fantasía de les sos cresterías calaes y de los sos remates.
• Fornu de les Vegues. Atópase semioculto na solana d'unes arrondaes llombes, tratándose d'una construcción de forma cupular, construyíu con tapial y lladriyu, con planta circular cubierta con una llamativa cúpula.

Fiestes

La celebración principal d'esti pueblu ye San Juan, que tamién ye'l so patrón. Esta fiesta conmemora'l 24 de xunu.

Referencies